Το ερώτημα ήδη εμπεριέχει την απάντηση. Όπως τίθεται, παραπέμποντας σε δυσβάστακτο βάρος, δεν πρόκειται για ερώτημα αλλά για τοποθέτηση. Επειδή όμως τίθεται τόσο συχνά και επιτακτικά, τόσο εντός όσο και εκτός Κύπρου, αξίζει να συζητηθεί. Ακόμα κι αν, όπως θα διαφανεί, η ορθή απάντηση είναι ότι είναι το λάθος ερώτημα.
Ένας κοινός παρονομαστής στις πλείστες δυτικές χώρες είναι η μεγάλη απόσταση μεταξύ των πραγματικών αριθμών μεταναστών και των (υποκειμενικών) αντιλήψεων των πολιτών για το πόσοι ζουν στη χώρα τους.
Τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου (Special Eurobarometer 469) για το 2017 παρουσιάζουν τις αντιλήψεις Ευρωπαίων για πολίτες τρίτων χωρών (δηλαδή εκτός ΕΕ): 1) οι Ευρωπαίοι πολίτες πιστεύουν ότι δεν γνωρίζουν αρκετά για θέματα μετανάστευσης στη χώρα τους (Κύπριοι στις ψηλότερες θέσεις άγνοιας), 2) οι Ευρωπαίοι πολίτες υπερβάλλουν κατά πολύ τον αριθμό των άτυπων («παράνομων») μεταναστών (Κύπριοι στις ψηλότερες θέσεις υπερεκτίμησης), 3) οι Ευρωπαίοι πολίτες υπερβάλλουν τον συνολικό αριθμό μεταναστών (Κύπριοι στις ψηλότερες θέσεις, πιστεύουν ότι στην Κύπρο διαμένουν περίπου 3 φορές περισσότεροι μετανάστες από ό,τι στην πραγματικότητα, 19% αντί 7% του πληθυσμού).
Η ρίζα του προβλήματος έγκειται στην παραπληροφόρηση, ιδιαίτερα εκ μέρους των ΜΜΕ και πολιτικών θεσμών. Το φαινόμενο αυτό έχει κατονομαστεί από τη δεκαετία του 1970 στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία ως «το παιγνίδι των αριθμών (numbers’ game)», η προβολή, δηλαδή, στη δημόσια σφαίρα υπερβολικών αριθμών με στόχο τη δημιουργία φόβου για πολιτική εκμετάλλευση.
Στην Κύπρο είναι χαρακτηριστική η περίπτωση όπου η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας (ΕΔΔ) έκρινε ότι ο αριθμός 43,000 αιτητών που προβλήθηκε από ΜΜΕ (εφημερίδα Αλήθεια 27/1/220), στη βάση δηλώσεων του υπουργού Εσωτερικών, ήταν ψευδής με στόχο την παραπλάνηση. Το πραγματικό μέγεθος σύμφωνα με την ΕΔΔ δεν ήταν 43.000 αλλά 17.121 αιτητές ασύλου, περίπου τρεις φορές λιγότεροι. Η ΕΔΔ καταδίκασε την φράση «Πλέον δεν τους αντέχουμε (…)» ως ξενοφοβική, καθώς και χαρακτηρισμούς όπως «Τρίτος Αττίλας» ως ρητορική μίσους. Παρόλο που οι αιτητές ασύλου είναι μια διαφορετική κατηγορία από τους μετανάστες, συχνά συγχέονται σε καθημερινές συζητήσεις και στα ΜΜΕ, με αναφορές π.χ. στους Σύριους που αναγκάζονται να φύγουν για να γλιτώσουν από τον πόλεμο ως «μετανάστες».
Το πραγματικό ερώτημα όπως ήδη τίθεται σε χώρες που, αντίθετα με την Κύπρο, έχουν ουσιαστική μεταναστευτική πολιτική και πολιτική ένταξης δεν είναι «πόσους αντέχουμε;» αλλά «πόσους χρειαζόμαστε;» (πέραν από την εκπλήρωση ανθρωπιστικών υποχρεώσεων που προκύπτουν από διεθνείς συνθήκες για πρόσφυγες). Ήδη όλες οι δυτικές χώρες έχουν ανάγκες για τις οποίες χρειάζονται ξένο εργατικό δυναμικό. Αυτή η τάση, λόγω της αυξανόμενης γήρανσης και μείωσης των γεννήσεων, στο μέλλον θα ενδυναμωθεί. Όπως εξηγεί ο Καθ. Christopher Murray, σύντομα «θα υπάρξει [μεταξύ δυτικών κοινωνιών] πραγματικός ανταγωνισμός για μετανάστες» ενώ, όπως συμπληρώνει στο ίδιο άρθρο του BBC (https://www.bbc.com/news/health-53409521) ο καθ. Ibrahim Abularak, «η προσέλκυση μεταναστών θα καταστεί αναγκαιότητα αντί επιλογή».
Οι χώρες που θα ανταποκριθούν στις μαθηματικά αναδυόμενες προκλήσεις είναι αυτές που θα μπορούν να αποφασίσουν πόσους μετανάστες χρειάζονται και σε ποιους τομείς, και, αντίθετα με την Κύπρο, θα έχουν μια ουσιαστική πολιτική ένταξης για να ελκύσουν μετανάστες.
Η υφιστάμενη πολιτική στην Κύπρο χρησιμοποιεί μεν μετανάστες και πρόσφυγες για να καλύψει εργασιακές ανάγκες, με τον χειρότερο όμως τρόπο: Δημιουργώντας καθεστώτα παρανομίας, επισφάλειας και εκμετάλλευσης όπως βλέπουμε συχνά στον Τύπο, με πιο πρόσφατο το θέμα του σφαγείου Cypra. Η δυσκολία διαχείρισης οφείλεται μεν σε αύξηση ροών τα τελευταία χρόνια, όμως, οφείλεται και στις απαράδεκτες καθυστερήσεις εξέτασης αιτημάτων για αναγνώριση ως πρόσφυγες, για 3 ως 5 χρόνια, παρόλη την εισροή δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ από την ΕΕ για τον σκοπό αυτό. Ως αποτέλεσμα, οι αριθμοί αιτητών ασύλου αυξάνονται και οι κρατικές αρχές που φέρουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τη μεγάλη και απάνθρωπη καθυστέρηση, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το «δυσβάστακτο βάρος», εκμεταλλευόμενοι επιπλέον πολιτικά το «πρόβλημα» για το οποίο και οι ίδιοι έχουν ευθύνη. Το «πρόβλημα», επίσης, οξύνεται λόγω καταψήφισης το 2019 εκ μέρους του κυβερνώντος και άλλων μικρών κομμάτων των κονδυλίων για σύσταση αρχής Ενιαίας Επιθεώρησης Εργασίας. Αυτό αφήνει το πεδίο ελεύθερο για την παράνομη εκμετάλλευση ντόπιων και ξένων, υπό τη μορφή αδήλωτης εργασίας.
Το λεγόμενο «μεταναστευτικό πρόβλημα» θα μπορούσε να αποτελέσει μια ευκαιρία. Είναι, πάντως, βέβαιο ότι η εισροή μεταναστών θα καταστεί μια ακόμα μεγαλύτερη αναγκαιότητα.
Το Racism Watch δραστηριοποιείται για την ενδυνάμωση των προσπαθειών αντιμετώπισης του ρατσισμού. Για πληροφορίες https://www.facebook.com/Racism-Watch-Πρωτοβουλία-Κατά-του-Ρατσισμού-στην-Κύπρο-102876444850062/
