Γράφει ο Απόστολος Λακασάς
Το 2000, σε έρευνα για τον εκφοβισμό στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση με τη συμμετοχή 12χρονων μαθητών από οκτώ δημόσια δημοτικά σχολεία της Αττικής και ένα ιδιωτικό, 14,7% δήλωσαν πως υπήρξαν θύματα εκφοβισμού, 6,24% υπήρξαν θύτες και 4,8% θύτες και θύματα. Το 2023, μία άλλη έρευνα έδειξε ότι το 32,4% των παιδιών, σε όλη τη χώρα, έχει δεχθεί σχολικό εκφοβισμό. Οι αριθμοί αποτυπώνουν στατιστικά τα, σχεδόν καθημερινά, περιστατικά που σοκάρουν την κοινή γνώμη. Τα σχολεία έχουν μετατραπεί σε πεδίο μάχης, με το αστυνομικό δελτίο και την ειδησεογραφία να τροφοδοτούνται, δυστυχώς πλέον καθημερινά, με νέα περιστατικά ενδοσχολικής βίας. Βέβαια, η στατιστική αύξηση των περιστατικών υποδηλώνει τις ευθύνες και τη διαχρονική αδράνεια της πολιτείας.
Τα παιδιά θα μπορούν να απευθύνονται εντός σχολείου σε κοινωνικούς λειτουργούς χωρίς να έχουν σχετική συναίνεση γονέων, όπως ισχύει σήμερα.
Πλέον η κυβέρνηση προωθεί ένα σχέδιο καταπολέμησης της βίας ανηλίκων και του σχολικού εκφοβισμού, στο οποίο θα εμπλακούν τα συναρμόδια υπουργεία. Το βάρος πέφτει στο υπουργείο Παιδείας, καθώς στα σχολεία καταγράφονται τα περισσότερα περιστατικά βίας από ανηλίκους. Στο σχέδιο περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων και η αυστηροποίηση των ποινών, όπως η επαναφορά της πενθήμερης αποβολής και η ευκολότερη αποβολή από το σχολείο.
Πιο συγκεκριμένα, καθώς και η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού, εντός του Μαρτίου έχει προγραμματισθεί να τεθεί σε εφαρμογή ένα ολοκληρωμένο σχέδιο καταπολέμησης της βίας ανηλίκων και του σχολικού εκφοβισμού. Ως προς το υπουργείο Παιδείας, με το σχέδιο θα εφαρμοστούν μέτρα του σχετικού νόμου 5029 που ψηφίστηκε την άνοιξη του 2023, αλλά δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί.
Οι βασικοί άξονες
Ειδικότερα, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» το σχέδιο διαρθρώνεται ως εξής:
• Μέσω υπουργικών αποφάσεων θα θεσπισθεί: α) η αυστηροποίηση των «ποινών» με την επαναφορά της πενθήμερης αποβολής, β) θα επιταχυνθούν οι διαδικασίες ώστε ο σύλλογος διδασκόντων να μπορεί ευκολότερα να αποβάλει έναν μαθητή από το σχολείο και γ) θα επανέλθει διαχωρισμός των απουσιών σε δικαιολογημένες και αδικαιολόγητες. Μάλιστα, όπως ανέφερε στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας, «εξετάζεται η λήψη επιπλέον μέτρων με περαιτέρω αυστηροποίηση των ποινών». Σήμερα οι ποινές είναι η προφορική παρατήρηση, η επίπληξη, η αποβολή από τα μαθήματα για μία ή δύο ημέρες και η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Οι ποινές μπορούν να επιβληθούν κλιμακωτά, δηλαδή οι εκπαιδευτικοί πρέπει να έχουν εξαντλήσει τις ηπιότερες ποινές προτού π.χ. αποφασίσουν αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος για έναν μαθητή. «Για να φθάσεις στην αυστηρότερη ποινή, πρέπει να αποδείξεις ότι έχεις εξαντλήσει τις ηπιότερες», διευκρίνισε στην «Κ» διευθυντής δημόσιου λυκείου. Επί ΣΥΡΙΖΑ αποφασίσθηκε η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος να ισχύει μόνο για ένα χρόνο, άρα ένας μαθητής μπορεί να επιστρέψει στο σχολείο έπειτα από ένα σχολικό έτος. Τώρα θα «επιστρέψει» η πενθήμερη αποβολή, ενώ η αποβολή από το σχολείο θα είναι οριστική. Ταυτόχρονα, θα συνταχθεί σχολικός πειθαρχικός κώδικας, δηλαδή ορισμός των ποινών για κάθε πράξη. Γι’ αυτό και θα καταργηθεί η κλιμακωτή επιβολή ποινών σε έναν μαθητή.
• Κρίνεται απαραίτητο να συνταχθούν πρωτόκολλα αντιμετώπισης των περιστατικών ενδοσχολικής βίας, την ίδια στιγμή που οι εκπαιδευτικοί είναι ευάλωτοι στις πιέσεις των γονιών θυτών. Οι γονείς θα καλούνται να αναλάβουν την ευθύνη για τις πράξεις των παιδιών τους στο σχολείο (π.χ. πληρώνοντας φθορές σε εξοπλισμό). Βέβαια, μείζον κρίνεται να υπάρχουν όρια στην υπερβολική παρεμβατικότητα των γονιών. Το υπουργείο Παιδείας δηλώνει ότι προσφέρει στους εκπαιδευτικούς θεσμική προστασία έναντι των γονιών που θέλουν να έχουν λόγο για τα πάντα: από τον τρόπο που κάνει το μάθημα κάθε εκπαιδευτικός έως τον βαθμό του παιδιού στο τρίμηνο.
• Τα παιδιά θα μπορούν να απευθύνονται για τα προβλήματα που τα απασχολούν εντός του σχολείου στους ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς χωρίς να έχουν σχετική συναίνεση γονέων, όπως ισχύει σήμερα. Το βήμα κρίνεται απολύτως απαραίτητο, ιδίως στην περίπτωση παιδιών και εφήβων που αντιμετωπίζουν ενδοοικογενειακές φοβικές καταστάσεις. Πόσο μάλλον που κατά κύριο λόγο στο οικογενειακό περιβάλλον «εκκολάπτονται» οι θύτες, οι οποίοι πιθανότατα να έχουν υπάρξει θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
• Καμπάνια εθνικής εμβέλειας με εντολή του πρωθυπουργού, με τη συμμετοχή του υπουργείου Παιδείας και άλλων εμπλεκομένων υπουργείων και δημόσιων φορέων. Η καμπάνια θα μεταδώσει τα μηνύματα για την εξάλειψη του φαινομένου σε όλες τις εμπλεκόμενες κοινωνικές ομάδες: μαθητές – δάσκαλοι / καθηγητές και γονείς. Ως προς τους μαθητές, θα υπάρξει ξεχωριστός σχεδιασμός για όλες τις ηλικιακές ομάδες και τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Η καμπάνια θα προβληθεί στην τηλεόραση και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στην περίπτωση των μαθητών, θα απευθύνεται σε θύματα, θύτες και παιδιά που γίνονται μάρτυρες περιστατικών βίας και εκφοβισμού (θεατές).
• Ενα από τα κεντρικά μηνύματα της καμπάνιας θα είναι η προτροπή προς τους μαθητές που βιώνουν εκφοβισμό να μιλήσουν και να «καταγγείλουν» τα περιστατικά. Και αυτό θα συμβαίνει μέσω αναφοράς στην πλατφόρμα του υπ. Παιδείας που θα αναρτηθεί και θα τεθεί σε λειτουργία. Μαθητές (μέσω ταυτοποίησης από το myschool) και γονείς (μέσω ταυτοποίησης από την ΑΑΔΕ) θα μπορούν να υποβάλλουν λεπτομερείς αναφορές για περιστατικά που έχουν λάβει χώρα εντός ή εκτός του σχολικού περιβάλλοντος και ωραρίου. Η συμπλήρωση των αναφορών θα είναι ιδιαίτερα εύχρηστη, με αρκετές ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών ώστε να διευκολύνονται οι χρήστες, ενώ θα υπάρχει και πεδίο για ελεύθερο κείμενο που θα συμπληρώνεται κατά βούληση για την παροχή επιπλέον πληροφοριών και λεπτομερειών. Τις αναφορές θα εξετάζουν επιτροπές αποτελούμενες από τον διευθυντή Εκπαίδευσης, τον διευθυντή του σχολείου και ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό των κατά τόπους Διευθύνσεων Εκπαίδευσης, ώστε να μεριμνούν για την επίλυσή τους. Η σημασία της πλατφόρμας για ανώνυμες αναφορές από μαθητές καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι ελάχιστα παιδιά μιλούν όταν υφίστανται μπούλινγκ από άλλα παιδιά. Χαρακτηριστικά, στις 8 Μαρτίου 2023 η τέως υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως ανέφερε στη Βουλή ότι το νομοσχέδιο (σημ.: ο νόμος 5029) απαντά σε μια μεγάλη ανάγκη, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν κατά την επεξεργασία του νομοσχεδίου, ελάχιστα θύματα εκφοβισμού απευθύνονται σε ενήλικες – περίπου 97% των παιδιών εκτιμάται ότι φοβούνται να αναφέρουν περιστατικά σχολικού διαδικτυακού εκφοβισμού στους εκπαιδευτικούς.
Η κινητοποίηση στα ιδιωτικά σχολεία και η πλατφόρμα αντι-μπούλινγκ
Τα ιδιωτικά σχολεία ήδη έχουν ξεκινήσει να κινητοποιούνται για την αντιμετώπιση των περιστατικών σχολικού εκφοβισμού και παραβατικής συμπεριφοράς των μαθητών εντός της σχολικής μονάδας. Μάλιστα, ορισμένα σχολεία έχουν λάβει σχετικές πιστοποιήσεις για την άμεση αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών, συνεργαζόμενα με ιδιώτες που προσφέρουν ένα ολοκληρωμένο πρωτόκολλο ενεργειών.
Ενδεικτικά, μιλώντας στην «Κ» ο κ. Βασίλης Τσιλιόπουλος, η εταιρεία του οποίου προσφέρει ένα σύστημα αντι-μπούλινγκ, περιέγραψε τα οκτώ βήματα που γίνονται μέσω μιας πλατφόρμας στην οποία θα έχουν πρόσβαση οι μαθητές, οι γονείς τους και το σχολείο:
1. Εγγραφή καθηγητών, γονέων και μαθητών στην πλατφόρμα.
2. Ορισµός από το σχολείο διαχειριστή περιστατικών.
3. Προσθήκη στην πλατφόρμα των πολιτικών αντι-μπούλινγκ και του σχεδίου διακινδύνευσης, διαθέσιμου προς προβολή από όλους τους χρήστες.
4. ∆ηµιουργία αναφοράς από µαθητή σχετικά µε το περιστατικό εκφοβισμού που υπέστη.
5. Το περιστατικό μπορούν να το δουν οι γονείς του μαθητή και ο ίδιος ο μαθητής, ώστε να ενημερώνονται για την πορεία επίλυσής του.
6. Ο διαχειριστής ενός περιστατικού ενημερώνεται και καλείται να το επιλύσει.
7. Ο διαχειριστής δημιουργεί μια έκθεση με τις διαδικασίες που ακολούθησε για να επιλύσει το περιστατικό.
8. Το σχολείο μπορεί να δημιουργήσει ερωτηματολόγια για την αξιολόγηση των διαδικασιών του και να αντλήσει αντίστοιχα στατιστικά, ώστε σε συνεργασία με εμάς να βελτιώσουμε την πολιτική αντι-μπούλινγκ και το σχέδιο διακινδύνευσης.
Σύμφωνα με τον κ. Τσιλιόπουλο, τo σύστημα έχει σχεδιαστεί με βάση το αναγνωρισμένο εθνικό ιταλικό πρότυπο έγγραφο «UNI PdR – 422018 – Preventing and combating bullying – Guidelines», όπου προσδιορίζονται τα κριτήρια και οι απαιτήσεις για την πρόληψη και την καταπολέμηση του εκφοβισμού όπως προβλέπονται στον κανονισμό της Ε.Ε. αριθ. 1025/2012.
Οπως ανέφερε στην «Κ» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ιδιωτικών Σχολείων Χαράλαμπος Κυραϊλίδης, το εκπαιδευτήριο του οποίου έχει λάβει σχετική πιστοποίηση, «το σημαντικό είναι το σχολείο να αντιμετωπίσει το περιστατικό άμεσα, αλλά, από την άλλη, να έχει τις δικλίδες ώστε να διακρίνει πότε ένα παιδί περιγράφει την κατάσταση στις αληθινές διαστάσεις ή υπερβάλλει. Και να σημειώσουμε ότι τα περιστατικά στα οποία μπορεί να επιληφθεί το σχολείο είναι όσα γίνονται εντός του σχολικού περιβάλλοντος».
Βέβαια, σύμφωνα με τον κ. Κυραϊλίδη, «κάθε σχολείο έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά που εξαρτώνται από την περιοχή και τις κοινωνονικο-οικονομικές διαστρωματώσεις και άρα δεν απαιτείται οριζόντια αντιμετώπιση. Για παράδειγμα, οι αυστηρότερες ποινές πρέπει να ωφελούν τελικά το παιδί. Ας πούμε, η αποβολή ενός μαθητή από ένα σχολείο θα καταλήξει σε απλώς μετάθεση του προβλήματος στο δεύτερο σχολείο που θα δεχθεί τον μαθητή».
Σημασία, λοιπόν, έχει να δημιουργηθεί στο σχολικό περιβάλλον μία κουλτούρα κατά της βίας. Οπως παρατηρεί ο κ. Κυραϊλίδης, «στη Δανία υπάρχει μία ώρα την εβδομάδα κατά την οποία ο εκπαιδευτικός ρωτάει τους μαθητές πώς νιώθουν. Τους ζητάει να μιλήσουν γι’ αυτά που τους απασχολούν. Στο ελληνικό σχολείο λείπει το νοιάξιμο».
