Kathimerini.gr
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΕΡΜΗΣ ΚΑΘΑΡΑΚΗΣ
Εκτός από το δίπολο Βαρσοβία-Κρακοβία, που τα τελευταία χρόνια προσελκύει ολοένα αυξανόμενο αριθμό ταξιδιωτών, η Πολωνία αποτελεί μια terra incognita που συνεπαίρνει με την απλόχερη ομορφιά, τη φιλικότητα των κατοίκων της και τη value for money προσιτότητά της. Όποιος αποφασίσει να ανακαλύψει και τα υπόλοιπα αστικά της κέντρα θα έρθει αντιμέτωπος με έντονα χαραγμένα κεφάλαια της πρόσφατης ευρωπαϊκής ιστορίας.
Η προφορά και μόνο της ονομασίας του σημαντικότερου λιμανιού της ανατολικής Πομερανίας, που συντίθεται από τραχείς, δυσπρόφερτους φθόγγους (Γκ-ντ-α-νσκ), συνιστά δηλωτικό στοιχείο, συμβολικά ενδεικτικό, της κατακερματισμένης ιστορίας του. Στη συνείδηση του κόσμου η πόλη του Γκντανσκ έχει αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα της, τόσο ως πεδίο ανάφλεξης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου όσο και μέσα από το κίνημα της «Αλληλεγγύης», που γεννήθηκε στα «ανταριασμένα» ναυπηγεία της πριν από σχεδόν σαράντα χρόνια.
Αναπαράσταση του γραφείου αξιωματούχου στο Ιστορικό Μουσείο της πόλης.
Από ένα ταπεινό ψαροχώρι του 9ου αιώνα, κοντά στο στόμιο του ποταμού Βιστούλα, το Γκντανσκ εξελίχθηκε, και συνεχίζει να εξελίσσεται, σε μια δυναμικά αναπτυσσόμενη ευρωπαϊκή πόλη που σφύζει από θετική ενέργεια. Αν και σε μεγάλο βαθμό η Stare Miesto (παλιά πόλη) ισοπεδώθηκε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον θαυμασμό προκαλούν η πιστότητα και η ποιότητα της αποκατάστασης πλειάδας κτιρίων στην πρότερη μορφή τους, αντανακλώντας την αίγλη της εποχής που η πόλη αποτελούσε μέρος της Χανσεατικής Ένωσης.
Εντούτοις, το ιστορικό του κέντρο συνιστά μόνο ένα κομμάτι της ευρύτερης αστικής περιοχής, που συναπαρτίζεται από το μητροπολιτικό Γκντανσκ μαζί με τα αυτοδιοικούμενα οικιστικά συγκροτήματα του Sopot και της Gdynia, το καθένα με τον δικό του χαρακτήρα. Και οι τρεις βασικές πόλεις συνδέονται μεταξύ τους με ένα πυκνό δίκτυο προαστιακού σιδηροδρόμου με τακτικά δρομολόγια.
Η Παλιά πόλη
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την άφιξη στο υπερσύγχρονο αεροδρόμιο Lech Walesa. Βγαίνοντας στην απαστράπτουσα αίθουσα των αφίξεων, η κίτρινη γραμμή στο δάπεδο οδηγεί στο λεωφορείο 210, που μεταφέρει τον επισκέπτη στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό Gdansk Glowny. Υπάρχει η δυνατότητα και για τοπικό τρένο με μετεπιβίβαση στον σταθμό Gdansk Wrzeszcz.
Με νοτιοανατολική κατεύθυνση, η Πύλη Upland του 16ου αιώνα oρίζει το αρχικό σημείο της παλιάς βασιλικής οδού. Ακριβώς απέναντι βρίσκεται το Μουσείο Κεχριμπαριού και ακολουθεί η Χρυσή Πύλη, που σηματοδοτεί την περιήγηση στα λιθόστρωτα στενά της παλιάς πόλης. Από εδώ απλώνεται η κεντρικότερη αρτηρία (Ulica Dluga) του ιστορικού αστικού πυρήνα, που καταλήγει στο κανάλι μέσω της Πράσινης Πύλης. Μεμιάς μεταφέρεται ο σύγχρονος περιηγητής στα μέσα του 15ου αιώνα, στην εποχή που οι βασιλείς της Πολωνίας, ξεκινώντας από τον Casimir IV Jagiellon, χορήγησαν στους κατοίκους της πόλης πολλά προνόμια, μεταμορφώνοντάς τη σε σπουδαίο λιμάνι-παράθυρο στον κόσμο για την Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία.
Η χαρακτηριστική ροκοκό είσοδος του σπιτιού του εμπόρου Johann Uphagen, που έχει μετατραπεί σε μουσείο
Μια διαδοχή από κτίρια που μοιάζουν να έχουν ξεπηδήσει από τα παραμύθια, χτισμένα στην πλειονότητά τους από ολλανδικά τούβλα και κολλημένα το ένα δίπλα στο άλλο, ωθεί σε μια εξερεύνηση στα ενδότερα τουλάχιστον ενός από αυτά. Το Uphagen House, το οποίο ανήκε στον ομώνυμο έμπορο, μουσείο σήμερα, διατηρεί αναλλοίωτο τον χαρακτήρα ενός τυπικού εύπορου σπιτιού του 18ου αιώνα.
Στo βάθος ξεχωρίζει ο υψίκορμος πύργος του κεντρικού δημαρχείου του 14ου αιώνα, έδρα της τοπικής κυβέρνησης και σύμβολο δύναμης, πλούτου και ανεξαρτησίας, με το κωδωνοστάσιο να κυριαρχεί στη μέση του άξονα της μακράς Ulica Dluga και της προέκτασής της, Dlugi Targ. Εδώ στεγάζεται το Μουσείο Ιστορίας της πόλης, που περηφανεύεται για τους μπαρόκ και ροκοκό εσωτερικούς χώρους του. Αποκορύφωμα η Sala Czerwona, η κόκκινη αίθουσα με το πληθωρικό τζάκι κι ένα από τα πιο αξιοθαύμαστα, μανιεριστικού ύφους, σκαλιστά ταβάνια της βόρειας Ευρώπης. Μια μισάνοιχτη πόρτα προσφέρει μια κλεφτή ματιά σε ένα τμήμα του κύριου πύργου, που δεν καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς Γερμανών και Ρώσων, διατηρώντας ανέπαφες τις αναγεννησιακές τοιχογραφίες και τα χρωματιστά κεραμικά πλακίδια.
Μικροί και μεγάλοι κοντοστέκονται μπροστά από το σιντριβάνι του Ποσειδώνα
Η θέα από το κωδωνοστάσιο μαγεύει, προσφέροντας τη δυνατότητα για άμεση οπτική επαφή με μία από τις μεγαλύτερες τούβλινες εκκλησίες στον κόσμο, τη Bazylika Mariacka, αλλά και zoom in από ψηλά στο διάσημο σιντριβάνι του Ποσειδώνα, που λειτουργεί σαν μαγνήτης για τους περαστικούς. Στο φόντο του υψώνεται το επιβλητικό κτίριο του Artus Court, ιστορικός τόπος συνάντησης της αριστοκρατίας, που ακόμη και σήμερα λειτουργεί ως ξεχωριστός χώρος υποδοχής υψηλών προσώπων και διοργάνωσης κοινωνικών εκδηλώσεων.
Μουσικοί του δρόμου και μικροπωλητές συνθέτουν το κάδρο περιδιαβαίνοντας τη λεγόμενη Πράσινη Πύλη, μικρογραφία κατά κάποιον τρόπο του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού του Άμστερνταμ, που οδηγεί κατευθείαν στον ποταμό Motlawa. Μια βόλτα κατά μήκος του καναλιού φέρνει λίγο από τον φρέσκο αέρα ναυτοσύνης του ζωηρόχρωμου Nyhavn της Κοπεγχάγης, με τα παρόχθια κτίρια της δυτικής πλευράς να συνθέτουν ένα γοητευτικό μέτωπο, όπου ξεχωρίζει ο πλήρως αποκατεστημένος ξύλινος μεσαιωνικός γερανός: όταν λειτουργούσε, μπορούσε να ανελκύσει μέγιστο φορτίο 4 τόνων σε ύψος 11 μέτρων. Στην απέναντι πλευρά ορθώνεται το Ναυτικό Μουσείο της πόλης, με αγκυροβολημένο απέξω το πλοίο-μνημείο ναυτικής παράδοσης «Soldek».
Καλοκαιρινό δειλινό στον ποταμό Motlawa, με φόντο την παλιά πόλη του Γκντανσκ
Στροφή στο παρελθόν
Δίπλα από το κτίριο της Φιλαρμονικής, παιδιά σκαρφαλώνουν πάνω στα υπερμεγέθη γράμματα που συνθέτουν τη λέξη «G-D-Α-Ν-S-K», ενώ παρέες χαλαρώνουν στα παρακείμενα παγκάκια-ανάκλιντρα, με την απαραίτητη ρόδα στο background, στοιχείο ψυχαγωγίας που τα τελευταία χρόνια εμπλουτίζει το τουριστικό προϊόν ολοένα και περισσότερων ευρωπαϊκών πόλεων. Μια σύγχρονη πεζογέφυρα ανυψώνεται ανά μισάωρο, προκειμένου να διευκολύνει τη διέλευση των πλεούμενων, ενώ αρκετοί από όσους περιμένουν υπομονετικά για να τη διασχίσουν κατευθύνονται προς το Moυσείο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο μονοπάτι που φέρνει τον κόσμο προς την είσοδό του, παράλληλα με το κανάλι, είναι εμφανές ένα υπόσκαφο αντιαεροπορικό καταφύγιο, που προσέφερε προστασία σε αμάχους κατά τη διάρκεια σφοδρών βομβαρδισμών.
Aπό το 2016, που άνοιξε τις πόρτες του αυτός ο μασίφ «μετεωρίτης», αποτελεί μια τολμηρή πολιτιστική προσθήκη σύγχρονης αρχιτεκτονικής στο βόρειο άκρο της προκυμαίας του Γκντανσκ, που γρήγορα μετατράπηκε σε must-see αξιοθέατο. Θα περίμενε κανείς οι εκθεσιακοί χώροι να καταλαμβάνουν όλες τις επιφάνειες καθ’ ύψος. Όμως, κάθε άλλο, ο κεντρικός πυρήνας του ξεδιπλώνεται στο τρίτο υπόγειο, υποβάλλοντας τον επισκέπτη σε μια βουβά κλειστοφοβική ατμόσφαιρα.
Άποψη του εμβληματικού Μουσείου Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Μέσα από τρεις αφηγηματικές ζώνες και δεκαοκτώ επιμέρους θεματικές ενότητες, που αναπτύσσονται σε 5.000 τ.μ., ρίχνεται άπλετο φως σε μία από τις απεχθέστερες πολεμικές συγκρούσεις της ανθρωπότητας, εστιάζοντας στις καταστροφές που προκάλεσε, στις πληγές που άνοιξε, στα τραύματα που με δυσκολία επουλώθηκαν. Πρόκειται για έναν τόπο βαθιάς περισυλλογής γύρω από το «mysterium iniquitatis» (σ.σ. το μυστήριο του ανομήματος) τόσο του γερμανικού όσο και του σοβιετικού απολυταρχισμού, που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Χρειάζεται ένα γεμάτο τρίωρο για μια ικανοποιητική περιδιάβαση ανάμεσα σε εκθέματα, μακέτες και οπτικοακουστικές αναπαραστάσεις, που με τη χρήση της τεχνολογίας μεταφέρουν τον επισκέπτη στη σκοτεινή εκείνη εποχή.
Με το «Τενεκεδένιο Ταμπούρλο» να ηχεί μεταφορικά στην ατμόσφαιρα –το έργο που χάρισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας στον γεννημένο στην ημιαυτόνομη πόλη Danzig (σημερινό Γκντανσκ) συγγραφέα Γκίντερ Γκρας–, σειρά έχει ο έτερος πολιτιστικός πόλος ανάδειξης και προβολής κοσμοϊστορικών γεγονότων που έλαβαν χώρα στην ταλανισμένη αυτή περιοχή, και ο οποίος δεν είναι άλλος από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αλληλεγγύης. Το βραβευμένο μουσείο-βιβλιοθήκη αναπτύσσεται σε ένα νεοβιομηχανικής αισθητικής, κυρίως όσον αφορά το εξωτερικό κέλυφος, κτίριο σύγχρονης αρχιτεκτονικής, με τις σκουριασμένες χαλύβδινες πλάκες να παραπέμπουν κατά κάποιον τρόπο σε πλοία κατά τη διάρκεια της ναυπήγησής τους. Είναι αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στο συνδικαλιστικό κίνημα Solidarnosc (Αλληλεγγύη), που ήταν η αρχή του τέλους για την κομμουνιστική κυριαρχία στην Ανατολική Ευρώπη και την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Βρίσκεται δίπλα στο μνημείο των πεσόντων του ’70 και στη θρυλική Πύλη #2 με την επιγραφή «Stocznia Gdanska» ακόμη όρθια. Eκεί ακριβώς είχε ανακοινωθεί στα ζητωκραυγάζοντα πλήθη τον Σεπτέμβριο του 1980 η συμφωνία των 21 αιτημάτων με την κομμουνιστική κυβέρνηση, αμέσως μετά την υπογραφή της στην παρακείμενη αίθουσα OHS. Από το δενδροφυτεμένο αίθριο οι επισκέπτες, με τα audio guides ανά χείρας, ανεβαίνουν τις κυλιόμενες σκάλες πριν αφεθούν στο εκτυλισσόμενο αφήγημα, που συνδυάζει υπερσύγχρονα πολυμέσα με πραγματικά αντικείμενα. Η θεματική δεν είναι άλλη από τον μεταπολεμικό αγώνα της Πολωνίας για ελευθερία, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη γέννηση του ανεξάρτητου συνδικαλιστικού κινήματος, με προεξάρχουσα μορφή τον μετέπειτα πρόεδρο της χώρας, Λεχ Βαλέσα. Η ταράτσα του κτιρίου, ανοιχτή στους επισκέπτες, προσφέρεται για μια πανοπτική θέα στους κρεμαστούς γερανούς της γύρω ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης, της οποίας πλέον ένα μέρος είναι προσβάσιμο στο ευρύ κοινό μέσα από μια θεματική διαδρομή.
Κοντινές εκδρομές
• Μια κλασική ημερήσια εκδρομή προς τα δυτικά περιλαμβάνει οπωσδήποτε ένα πέρασμα από το προάστιο της Oliwa, για χαλαρωτικές στιγμές στο πάρκο Oliwski. Αξίζει μια στάση και στον καθεδρικό του 12ου αιώνα, με το διάσημο εκκλησιαστικό όργανο (οργανώνονται τακτικά συναυλίες).
Ηλιοβασίλεμα στην αμμώδη παραλία του Sopot
• Ακολουθεί απόδραση στο παραθεριστικό θέρετρο του Sopot, για μια αναμνηστική φωτογραφία μπροστά από το «κυρτό σπίτι» στο Νο 53 του πεζόδρομου Bohaterοw Monte Cassino. Eδώ βρίσκεται και η μακρύτερη ξύλινη προβλήτα στην Ευρώπη, πολύ κοντά στο αρ νουβό Grand Hotel, που μοιάζει να έχει βγει από ταινία του Wes Anderson. Συνεχίστε με περίπατο ή/και ποδηλατάδα σε ένα καταπράσινο τοπίο που αγγίζει την αμμουδιά. Όσοι έχουν μαζί το μαγιό τους εννοείται ότι μπορούν να βουτήξουν στα χαμηλής αλατότητας νερά της Βαλτικής Θάλασσας.
• Εφόσον η παραμονή επιτρέπει και μία ακόμη μονοήμερη, τότε επιβάλλεται η επίσκεψη σε ένα από τα μεγαλύτερα κάστρα της Ευρώπης, που αποτέλεσε έδρα των Τευτόνων ιπποτών και προστατεύεται από την UNESCO, το περίφημο κάστρο Malbork. Προσεγγίζεται μέσα σε μόλις 45 λεπτά με το τρένο από τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό.
