ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Fake News μόνο την Πρωταπριλιά

Η Πρωταπριλιά μεταμορφώθηκε από μια ημέρα διασκέδασης, όπου το ευπειθές ψέμα φέρνει τύχη σε αυτόν που το επινόησε

Kathimerini.gr

Το φαινόμενο των εσφαλμένων, παραπλανητικών ειδήσεων είναι τουλάχιστον τόσο παλιό όσο και ο ίδιος ο έντυπος Τύπος. Ωστόσο, η εξάπλωσή τους στην ψηφιακή εποχή είναι ιλιγγιώδης με τη βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία μέσω των εργαλείων προσωποποίησης που διαθέτουν έχουν επιταχύνει σημαντικά τη διάδοση φημών, φαρσών και θεωριών συνωμοσίας.

Μέχρι πρότινος, οι φάρσες εισέβαλαν στην καθημερινότητά μας μια φορά τον χρόνο με αφορμή τον κατά παράδοση εορτασμό των «αθώων» ψεμάτων την Πρωταπριλιά, ένα έθιμο με ρίζες στην Ευρώπη του 15ου αιώνα. Πλέον, τα ψέματα, οι προπαγανδιστικές πληροφορίες, οι ψευδείς ειδήσεις δεν γίνονται αντιληπτά ως μια «ετήσια εορτή» με αθώο πρόσημο, αλλά ως εγκλωβισμός των πολιτών σε έναν αέναο κύκλο αναπαραγωγής παραπλανητικών ιστοριών. Η Πρωταπριλιά μεταμορφώθηκε από μια ημέρα διασκέδασης, όπου το ευπειθές ψέμα φέρνει τύχη σε αυτόν που το επινόησε, σε μια τουλάχιστον ενοχλητική ενασχόληση. Η αλλαγή της στάσης απέναντι στο ψέμα, αθώο ή μη, εντοπίζεται ίσως στη διαπίστωση των επιπτώσεων που έχει η διαστρέβλωση της αλήθειας ειδικά σε μια εποχή όπου η διάδοση των πληροφοριών είναι ανεξέλεγκτη.

Από την πλευρά της η Claire Wardle, επικεφαλής έρευνας της First Draft News, της ΜΚΟ που μάχεται εναντίον της παραπληροφόρησης παγκοσμίως, είχε δηλώσει σε ξένα μέσα ενημέρωσης ότι «η Πρωταπριλιά είναι μια μέρα που πρέπει να ενεργοποιείται το κριτικό και σκεπτικιστικό μέρος του εγκεφάλου, ώστε να αποφευχθεί η εξαπάτηση. Σήμερα, που ερχόμαστε συνεχώς αντιμέτωποι με κατασκευασμένες πληροφορίες, εντελώς παραπλανητικές και ενίοτε προπαγανδιστικές, πρέπει να ενεργοποιούμε καθημερινά αυτά τα τμήματα επεξεργασίας του εγκεφάλου αλλά και να αμφισβητούμε συνεχώς τι διαβάζουμε και τι βλέπουμε στα news feed μας».

Το φαινόμενο της παραπληροφόρησης άρχισε να απασχολεί σημαντικά τη παγκόσμια κοινότητα κατά τη διάρκεια των αμερικανών εκλογών του 2016, όταν εσφαλμένα νέα που εκτείνονταν σε όλο το πολιτικό φάσμα παρουσίαζαν μεγαλύτερη απήχηση στο Facebook από ότι οι αληθινές ειδήσεις. Σύμφωνα με τη δημοσιογράφο του Γαλλικού πρακτορείου και βοηθό εκπαίδευσης του Google News Lab, Michaela Kieffer, οι ψευδείς ειδήσεις αναμεταδίδονται έξι φορές πιο γρήγορα από ότι οι «κανονικές» ειδήσεις καθώς απηχούν σε έντονα φορτισμένα συναισθήματα. «Οι χρήστες τείνουν να αναδημοσιεύουν περισσότερες ψευδείς ειδήσεις καθώς πιστεύουν ότι είναι κάτι καινούργιο ή διαφορετικό», επεσήμανε.

Η κρίση της αλήθειας και ο αντίκτυπος στη δημοκρατία

Πρόσφατες έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι ψηφοφόροι – ανεξαρτήτως φύλου, πολιτιστικής κουλτούρας, γλώσσας και πρόσβασης στην πληροφορία – είναι πιο πιθανό να αξιολογήσουν ως «αυθεντικά ελκυστικό» έναν υποψήφιο πολιτικό που ψεύδεται, ειδικά αν πιστεύουν ότι το πολιτικό σύστημα είναι το λιγότερο ελαττωματικό. Oπως σημειώνει σε άρθρο της η Naja Bentzen, μέλος της Υπηρεσίας Ερευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ερευνητές του US Rand Corporation χρησιμοποιούν τον όρο «παρακμή της αλήθειας» ώστε να αποτυπώσουν τέσσερις σύγχρονες υφιστάμενες τάσεις: τη αυξανόμενη διαφωνία επί των γεγονότων, τις θολές γραμμές ανάμεσα στο τι είναι γνώμη και τι γεγονός, την μεγαλύτερη επιρροή της γνώμης επί του γεγονότος και τη μειωμένη εμπιστοσύνη απέναντι στις μέχρι πρότινος σεβαστές πηγές τεκμηριωμένων πληροφοριών.

Ενδεικτικά, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωβαρομέτρου το 2018, οι Ελληνες κατακτούν τη πρώτη θέση στο βαθμό έλλειψης εμπιστοσύνης των ειδήσεων που καταναλώνουν με ποσοστό 55% , καθώς πιστεύουν ότι κάθε μέρα ή σχεδόν κάθε μέρα έρχονται αντιμέτωποι με μια είδηση ή πληροφορία που είτε τους παραπλανά σχετικά με την πραγματικότητα είτε είναι τελείως ψευδής. Ωστόσο, έρευνα της διαΝΕΟσις διαπίστωσε ότι το 71% των Ελλήνων χρηστών του Διαδικτύου διαβάζει τις ειδήσεις στα κοινωνικά μέσα, όπου η επικινδυνότητα δημοσίευσης ψευδών πληροφοριών είναι σημαντικά αυξημένη.

Ο θολός διαχωρισμός ανάμεσα στο ενδιαφέρον και στην απόδειξη, τη γνώμη και το γεγονός αδιαμφισβήτητα επηρεάζει τη δημοσιογραφία, την ακαδημαϊκή κοινότητα, τα δικαστήρια, την επιστήμη και αυτό αποτελεί θεμελιώδη κίνδυνο για τις βασικές δομές της δημοκρατίας που μπορεί μάλιστα να οδηγήσει σε πολιτική παράλυση ή και αδιέξοδο, επισημαίνουν ειδικοί. Η έλλειψη εμπιστοσύνης, για παράδειγμα, στη δυνατότητα της εκάστοτε κυβέρνησης να προστατέψει το συμφέρον των πολιτών της επηρεάζει την εμπιστοσύνη επί των δημοκρατικών διαδικασιών εν γένει οδηγώντας σε αποξένωση.

Η απάντηση της Ευρώπης

Ενόψει των ευρωεκλογών του Μαΐου και υπό τον φόβο της έκρηξης των ψευδών ειδήσεων, η Κομισιόν διαμόρφωσε έναν Κώδικα Δεοντολογίας για την Παραπληροφόρηση στο Διαδίκτυο, σύμφωνα με τον οποίο μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες (Google, Facebook, Τwitter), όφειλαν να αναλάβουν σοβαρές δεσμεύσεις για την καταπολέμηση των fake news. Τον Ιανουάριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάλεσε εκ νέου τις διαδικτυακές πλατφόρμες, που έχουν υπογράψει τον Κώδικα να «εντείνουν τις προσπάθειές τους» κατά της παραπληροφόρησης, επισείοντας την απειλή των υποχρεωτικών μέτρων σε περίπτωση που τα αποτελέσματα είναι ανεπαρκή, όπως μετέδωσε το ΑΠΕ. Τόνισε δε πως «επιπλέον μέτρα είναι απαραίτητα για να υπάρξει εγγύηση της πλήρους διαφάνειας των πολιτικών διαφημίσεων από τώρα μέχρι την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας για τις ευρωπαϊκές εκλογές σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ».

Το σχέδιο δράσης της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης βασίζεται σε τέσσερις βασικούς πυλώνες: 1. Στη βελτιστοποίηση ανίχνευσης μέσω ενισχυμένων εργαλείων ανάλυσης δεδομένων (Data analysis), 2. Τη συντονισμένη απόκριση, 3. Την εφαρμογή του Κώδικα από διαδικτυακές πλατφόρμες και εταιρείες. Αυτό το στάδιο περιλαμβάνει και τη διαγραφή ψεύτικων λογαριασμών, την ανίχνευση και επισήμανση μηνυμάτων που προέρχονται από bots αλλά και τη συνεργασία με fact-checkers και ερευνητές που εντοπίζουν τις ψευδείς ειδήσεις, 4. Την ενίσχυση δραστηριοτήτων ενημέρωσης και ενδυνάμωσης του πολίτη μέσω της εκπαίδευσης στα μέσα επικοινωνίας.

Kείμενο: Εύα Τομαρά

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Kathimerini.gr

Κόσμος: Τελευταία Ενημέρωση

X