Kathimerini.gr
Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, σχεδόν κάθε Αμερικανός πρόεδρος αναλάμβανε το αξίωμά του υποσχόμενος να εστιάσει σε εσωτερικά θέματα, όμως οι παγκόσμιες συγκυρίες πάντα άλλαζαν την ατζέντα. Για τον Τζορτζ Μπους τον πρεσβύτερο προέκυψε η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ. Για τον Μπιλ Κλίντον, η κρίση ήρθε στα Βαλκάνια. Ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος αντιμετώπισε τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, και ο Μπαράκ Ομπάμα, ενώ υποστήριζε τον «τερματισμό των ανόητων πολέμων», έστειλε τα αμερικανικά στρατεύματα τόσο στη Λιβύη όσο και στη Συρία. Το ότι ο Ντόναλντ Τραμπ αποτέλεσε εξαίρεση οφείλεται περισσότερο σε στρατηγική σύγχυση και στην επιθυμία να κατευνάσει τους απολυταρχικούς άρχοντες, παρά στην έλλειψη απειλών. Δυστυχώς, για τον Τζο Μπάιντεν, αυτό σημαίνει ότι θα αντιμετωπίσει κρίσεις που υποβόσκουν και αναβάλλονται επί τέσσερα χρόνια.
Οι Αμερικανοί μπορεί να πιστεύουν πως η Κίνα, η Ρωσία, η Βόρεια Κορέα και το Ιράν αποτελούν τις κορυφαίες ξένες προκλήσεις τους, αλλά η δοκιμασία που πιθανότατα θα πρέπει σύντομα να αντιμετωπίσει ο Μπάιντεν θα είναι η κλιμακούμενη πρόκληση της Τουρκίας στο διεθνές δίκαιο, στην ασφάλεια και στη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ανοχή που έδειξαν στον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τόσο ο Τραμπ όσο και η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ –ο πρώτος λόγω άγνοιας και η τελευταία από φόβο– ενθάρρυνε τον Ερντογάν να θεωρεί τους αντιπάλους του αδύναμους, να διατυπώνει πιο ακραίες θέσεις και να αυξάνει την επιθετικότητα σε όλη την περιοχή.
Πριν από τέσσερα χρόνια, ενώ η Τουρκία είχε υπό κατοχή μόνο τη βόρεια Κύπρο, ο Ερντογάν με συμμάχους όπως ο Εγεμέν Μπαγίς (σήμερα πρέσβης της Τουρκίας στην Τσεχία) εκτόξευσε απειλές προς την κυπριακή κυβέρνηση για την προσπάθειά της να εκμεταλλευθεί τα κοιτάσματα αερίου στη παράκτια ζώνη της, αλλά στην πράξη δεν έκανε τίποτα. Σήμερα, τουρκικά πολεμικά πλοία παρενοχλούν τακτικά κυπριακά και διεθνή πλεούμενα στα κυπριακά χωρικά ύδατα, τουρκικά ερευνητικά πλοία παραβιάζουν τα κυπριακά και ελληνικά χωρικά ύδατα, και Τούρκοι εισέβαλαν στα Βαρώσια, ένα παραθεριστικό θέρετρο από όπου εκδίωξαν Ελληνοκυπρίους πριν από δεκαετίες.
Αυτή είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου. Τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη και πλοία απειλούν το Καστελλόριζο και η Τουρκία διεκδικεί τώρα χωρικά ύδατα της Κρήτης. Τουρκικές και υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις εισέβαλαν και έκαναν εθνοκάθαρση στην περιφέρεια του Αφρίν στη Συρία και προχώρησαν στην προσάρτηση άλλων πόλεων της βόρειας Συρίας. Στο Ιράκ, τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη βομβάρδισαν τον πληθυσμό των Γεζίντι στην περιοχή Σιντζάρ, η οποία έχει ήδη πληγεί από το Ισλαμικό Κράτος. Η Τουρκία έστειλε επίσης Σύρους μισθοφόρους, συμπεριλαμβανομένων κάποιων που συνδέονται με την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος, στη Λιβύη και στο Αζερμπαϊτζάν, και χρησιμοποίησε δικές της ειδικές δυνάμεις για να πολεμήσει τους Αρμένιους στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ο Ερντογάν αμφισβητεί ανοιχτά τη νομιμότητα της Συνθήκης της Λωζάννης. Με απλά λόγια, η εχθρότητα του Ερντογάν προς την κυριαρχία των γειτόνων του και τη φιλελεύθερη τάξη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τον τοποθετεί στο ίδιο κάδρο με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, παρά με οποιονδήποτε Ευρωπαίο δημοκράτη ηγέτη. Καθώς η οικονομία της Τουρκίας παραπαίει, ο Ερντογάν πιθανότατα θα κλιμακώσει τις αντιπαραθέσεις και την επιθετικότητά του για να αποσπάσει την προσοχή των Τούρκων από την καταστροφική οικονομική του διαχείριση.
Αυτή η δυναμική θα αναγκάσει πιθανώς τον Μπάιντεν να επικεντρωθεί πιο άμεσα στην Ανατολική Μεσόγειο. Θα έχει εδώ την ευκαιρία, πέρα από τις κομματικές διαφωνίες που υπάρχουν σήμερα στην Ουάσιγκτον, να βασιστεί στην κληρονομιά που άφησαν ο Τραμπ και ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. Ο στρατηγικός διάλογος με την Ελλάδα και την Κύπρο θα συνεχιστεί υπό τον Μπάιντεν. Η επί Πομπέο μερική άρση του εμπάργκο όπλων προς την Κύπρο έγινε πρωτοσέλιδο, αλλά, στην πράξη, ήταν περισσότερο συμβολική παρά ουσιαστική. Ο Μπάιντεν μπορεί τώρα να της δώσει υπόσταση και να παράσχει τον εξοπλισμό και την τεχνολογία που χρειάζεται η Κύπρος για να υπερασπιστεί την κυριαρχία της. Ο κόλπος της Σούδας αναμένεται να γίνει γνώριμο όνομα στις Ηνωμένες Πολιτείες, τόσο οικείο στους Αμερικανούς όσο και η αεροπορική βάση του Ραμστάιν ή η στρατιωτική βάση της Οκινάουα.
Η επιείκεια του Τραμπ προς τον Ερντογάν επέτρεψε στον Τούρκο ηγέτη να διαφύγει τις ευθύνες για τις πράξεις του. Ο Ερντογάν πίστευε ότι το Κογκρέσο και οι αμερικανικές δικαστικές αρχές δεν είχαν καμία βαρύτητα. Βασιζόταν στον Τραμπ για να αποφύγει κυρώσεις ή να συνάψει συμφωνίες ώστε να παρακάμψει τη δικαιοσύνη. Η ομάδα του Μπάιντεν δεν θα έχει καμία ανοχή σε τέτοιες ενέργειες. Η Τουρκία ή τα τουρκικά θεσμικά όργανα θα αντιμετωπίσουν κυρώσεις για τις συναλλαγές του Ερντογάν με τη Ρωσία και τις χρηματοπιστωτικές παρατυπίες των τουρκικών τραπεζών. Κατά ειρωνικό τρόπο, ενώ η Τουρκία θα τις απορροφούσε πιο εύκολα επί Τραμπ, η εύθραυστη οικονομία της θα μεγιστοποιήσει σήμερα τον αντίκτυπό τους. Ο Ερντογάν μπορεί να διαμαρτυρηθεί, όμως μόνο ελάχιστα μέλη του Κογκρέσου θα τον ακούσουν. Πριν από είκοσι χρόνια, η τουρκική πρεσβεία είχε τόσο κύρος όσο της Γερμανίας ή της Γαλλίας. Σήμερα, έχει τόση επιρροή όση του Μαλάουι ή της Μαυριτανίας.
Πλησιάζει μια διπλωματική και οικονομική σύγκρουση. Ο Ερντογάν θα δοκιμάσει τον Μπάιντεν στην Ανατολική Μεσόγειο. Μπορεί να τον θεωρεί έναν μεσόκοπο άντρα, αλλά δεν πρέπει να υποτιμά την αποφασιστικότητα του νέου προέδρου και της ευρύτερης ομάδας του να κρατήσουν σθεναρή στάση. Αν ο Τραμπ ή ο Ομπάμα έκαναν το ίδιο, ο κίνδυνος στην Ανατολική Μεσόγειο ίσως να μην ήταν τώρα τόσο σοβαρός.
* Ο κ. Μάικλ Ρούμπιν είναι ειδικός αναλυτής στο American Enterprise Institute.
