Kathimerini.gr
ΠΑΥΛΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ
Η Βρετανία περνά μια πρωτοφανή κρίση, που επηρεάζει όλη την Ευρώπη. Η Συμφωνία Αποχώρησης απορρίφθηκε την Τρίτη από τη Βουλή, η οποία το βράδυ της Τετάρτης απέρριψε και το ενδεχόμενο της εξόδου χωρίς συμφωνία. Άρα η βρετανική κυβέρνηση θα ζητήσει – αργά ή γρήγορα – μια μικρή παράταση της διαδικασίας του άρθρου 50.
Η παράταση είναι μόνο προσωρινή λύση. Η πολιτική ηγεσία της Βρετανίας πρέπει να πάρει μια απόφαση, αν θέλει τελικά την έξοδο ή όχι. Το πρόβλημα στην Βρετανία είναι εν μέρει συνταγματικό: δημιουργείται από την ανυπαρξία γραπτού συντάγματος – και ξεκάθαρων κανόνων για συνταγματικές αλλαγές.
Η απόφαση για την έξοδο από την Ε.Ε. ελήφθη με έναν κατ’ αρχήν εξω-θεσμικό τρόπο. Το δημοψήφισμα του 2016 δεν έχει νομική ισχύ. Ήταν απλά συμβουλευτικό, σύμφωνα με τον νόμο για το δημοψήφισμα που ψήφισε η Βουλή το 2015. Μάλιστα η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι επειδή το δημοψήφισμα ήταν συμβουλευτικό, δεν μπορεί να ακυρωθεί από ένα δικαστήριο, όπως μπορεί να γίνει για την εκλογή βουλευτή, ακόμα και αν αποκαλυφθούν σοβαρότατες παρανομίες στην προεκλογική εκστρατεία (όπως έχει ήδη αποφανθεί η Εκλογική Επιτροπή). Γι' αυτόν τον λόγο δεν προβλέπονται συνέπειες για τις παραβάσεις της εκλογικής νομοθεσίας, πέρα από τις ποινικές. Αυτό ισχύει ακόμα και αν αποκαλυφθούν σημεία και τέρατα για παραβιάσεις της εκλογικής νομοθεσίας ή ανάμειξη ξένου κράτους.
Παρά τον συμβουλευτικό του χαρακτήρα, το δημοψήφισμα θεωρείται ιερό από την κυβέρνηση, αλλά και την αντιπολίτευση του Τζέρεμι Κόρμπιν. Ο λόγος δεν είναι συνταγματικός αλλά πολιτικός. Τόσο η ηγεσία των Συντηρητικών όσο και των Εργατικών είναι – για διαφορετικούς λόγους – στα άκρα του πολιτικού φάσματος και υπέρ του Brexit. Χρησιμοποιούν το ένδυμα δημοκρατικότητας του δημοψηφίσματος για να τιθασεύσουν το εκλεγμένο Κοινοβούλιο, που είναι πολύ πιο μετριοπαθές και δεν συμφωνεί με τους ακραίους χειρισμούς τους.
H Βουλή, συνεπώς, η οποία έχει κατ’ αρχήν πλήρη συνταγματική αρμοδιότητα για κάθε αλλαγή, έχει βραχυκυκλωθεί. Αν και βλέπει την οικονομική καταστροφή να πλησιάζει, διστάζει να αντιδράσει από τον φόβο ότι θα κατηγορηθεί για «αντιδημοκρατική» συμπεριφορά και περιφρόνηση προς το δημοψήφισμα. Ο τρόπος που συνήθως έχει η Βρετανία για να αποφασίζει, δηλαδή η δημοκρατικά εκλεγμένη Βουλή, σε αποκλειστικά μονοεδρικές περιφέρειες, θεωρείται ότι έχει χάσει την νομιμοποίησή του. Ο πολιτικός κόσμος φοβάται να πάει αντίθετα στο δημοψήφισμα.
Ακόμα λοιπόν και αν δοθεί παράταση στη Βρετανία, είναι αμφίβολο αν το πολιτικό σύστημα έχει τα μέσα να αλλάξει ρότα, εφόσον η συνταγματική κατάσταση της Βρετανίας είναι τόσο συγκεχυμένη. Τελικά το ζήτημα της αποχώρησης από την Ε.Ε. έδειξε την συνταγματική ανωριμότητα του Ηνωμένου Βασιλείου. Εδώ που έχουμε φτάσει, μόνο αν γίνει νέο δημοψήφισμα ή αν γίνουν νέες εκλογές θα μπορούσε ίσως η Βρετανία να πάρει μια απόφαση για το τι θέλει.
Η Βρετανία συνεπώς χρειάζεται τώρα τη βοήθειά μας. Χρειάζεται από την Ε.Ε. όχι μόνο περισσότερο χρόνο για να αποφασίσει, αλλά και κάποιου είδους καλοπροαίρετη συμβουλή για το πώς πρέπει να χειρίζεται ζητήματα συνταγματικής μεταρρύθμισης, όπως η θέση της χώρας στην Ε.Ε. Για τα θέματα αυτά χρειάζονται σταθεροί κανόνες, όπως ο κανόνας ότι το Σύνταγμα αλλάζει μόνο με πλειοψηφία των δύο τρίτων της Βουλής – όπως γίνεται σε πολλές ευρωπαïκές χώρες – και όχι με ένα ευκαιριακό δημοψήφισμα.
Πιστεύω ότι η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να θυμίσει στην Βρετανία ότι η ανευθυνότητα της πολιτικής της ηγεσίας και η συνταγματική ανωριμότητά που έχει δείξει, βλάπτει ολόκληρη την ευρωπαïκή οικογένεια, όχι μόνο τους πολίτες της Βρετανίας.
Λίγο χιούμορ ίσως να βοηθούσε. Αν ήμουν στην θέση του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών, θα έλεγα στους Βρετανούς φίλους μας ότι θα δώσουμε την έγκρισή μας για μια παράταση του άρθρου 50, ώστε να μην αυτο-καταστραφεί η Βρετανία από την δική της απερισκεψία, μόνον αν μας δώσουν πρώτα μια θέση στο Διοικητικό Συμβούλιο του Βρετανικού Μουσείου. Αυτό το ζητάμε ώστε να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα βλάψουν τα μάρμαρα του Παρθενώνα με την απερισκεψία και ανικανότητα που δείχνουν με τα παράδοξα του Brexit. Αν δεν θέλουν να μας δώσουν θέση στο Μουσείο, τότε θα μπορούσαν να μας δώσουν όλα τα μάρμαρα πίσω, ώστε να τα φροντίζουμε εμείς με σοβαρότητα και υπευθυνότητα, που εκείνοι πλέον έχουν χάσει.
Ένα τέτοιο αίτημα της Ελλάδας για τα μάρμαρα του Παρθενώνα θα γίνει ευρύτατα γνωστό στη Βρετανία και ίσως θυμίσει το εκλογικό σώμα ότι έχει ευθύνη και προς τους εταίρους της στην υπόλοιπη Ευρώπη. Δεν χρειάζεται η Ελλάδα να επιμείνει μέχρι τέλους στα αιτήματα αυτά, για να ακουστεί ηχηρά η φωνή μας. Τελικά, θα δώσουμε την έγκρισή μας για οποιαδήποτε παράταση ζητήσει η Τερέζα Μέι, άνευ όρων. Θα ήταν καλό όμως να κατανοήσει η βρετανική κυβέρνηση και το εκλογικό σώμα ότι η ανευθυνότητα, η απερισκεψία και ο λαϊκισμός έχουν συνέπειες για όλη την Ευρώπη.
*Ο Παύλος Ελευθεριάδης είναι καθηγητής δημοσίου δικαίου στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και δικηγόρος στο Λονδίνο και υποψήφιος ευρωβουλευτής με τη ΝΔ.
