Λευκορωσία – Προτάσεβιτς: Τι γνωρίζουμε έως τώρα για την «κρατική αεροπειρατεία»

Αντιδράσεις εντός της Ε.Ε., αλλά και εκτός Ευρώπης, προκάλεσε η εκτροπή πτήσης της Ryanair που εκτελούσε το δρομολόγιο Αθήνα – Βίλνιους προς το Μινσκ της Λευκορωσίας και η σύλληψη του δημοσιογράφου Ρομάν Προτάσεβιτς.

Όπως αναφέρουν οι New York Times σε δημοσίευμά τους, ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντρ Λουκασένκο έστειλε ένα μαχητικό αεροσκάφος για να αναχαιτίσει το αεροπλάνο της Ryanair και διέταξε η πτήση να προσγειωθεί στην πρωτεύουσα, Μινσκ, όπου συνελήφθη ο Ρομάν Προτάσεβιτς.

Η κίνηση του κ. Λουκασένκο -τον οποίο οι ΝΥΤ χαρακτηρίζουν σκληρό και απρόβλεπτο ηγέτη που έχει προσκολληθεί στην εξουσία επί 26 χρόνια παρά τις ογκώδεις διαμαρτυρίες ενάντια στην κυβέρνησή του- καταδικάστηκε από Ευρωπαίους αξιωματούχους, οι οποίοι συνέκριναν την ενέργεια με αεροπειρατεία.

Το χρονικό

Η πτήση της Ryanair από την Αθήνα προς το Βίλνιους της Λιθουανίας, με περίπου 170 επιβάτες -μεταξύ των οποίων ο δημοσιογράφος- πετούσε πάνω από τη Λευκορωσία, όταν οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας της χώρας ενημέρωσαν τους πιλότους για «πιθανή απειλή ασφάλειας», οδηγώντας το αεροπλάνο προς το Μινσκ, όπως ανακοίνωσε η αεροπορική εταιρεία.

Ο κ. Λουκασένκο διέταξε προσωπικά ένα μαχητικό αεροσκάφος MiG-29 να συνοδεύσει το αεροπλάνο της Ryanair στο αεροδρόμιο του Μινσκ έπειτα από απειλή για βόμβα, σύμφωνα με την υπηρεσία Τύπου του προέδρου της Λευκορωσίας.

Έπειτα από περίπου επτά ώρες στο έδαφος, το Boeing 737-800 της Ryanair απογειώθηκε για το Βίλνιους από το Μινσκ με τους επιβάτες και το πλήρωμά του και προσγειώθηκε με ασφάλεια στον τελικό του προορισμό 35 λεπτά αργότερα. Μεταξύ των επιβατών που έφτασαν στο Βίλνιους, ωστόσο, δεν βρισκόταν ο κ. Προτάσεβιτς.

Κατά τη στάση του αεροπλάνου στο Μινσκ, ο δημοσιογράφος συνελήφθη, ανέφερε το υπουργείο Εσωτερικών της Λευκορωσίας, σε μια δήλωση που αργότερα διεγράφη από το επίσημο κανάλι του υπουργείου στο Telegram, όπως τονίζουν οι ΝΥΤ.

Μετά την εκτροπή του αεροπλάνου στο Μινσκ, ο 26χρονος Ρομάν Προτάσεβιτς ανέφερε ότι «αντιμετωπίζει τη θανατική ποινή», σύμφωνα με επιβάτη που επικαλείται το AFP. «Δεν φώναζε, αλλά ήταν ξεκάθαρο ότι φοβόταν πάρα πολύ», ανέφερε ένας άλλος επιβάτης, κατά το Γαλλικό Πρακτορείο.

Στο αεροπλάνο δεν βρέθηκε βόμβα, όπως ανέφεραν οι αρχές επιβολής του νόμου της Λευκορωσίας, ανοίγοντας ποινική υπόθεση για ψευδή απειλή.

Ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας, οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, δήλωσε ότι «ανησυχεί έντονα» για το περιστατικό, σημειώνοντας ότι η «προφανής αναγκαστική προσγείωση» της πτήσης ενδέχεται να παραβιάζει τη Σύμβαση του Σικάγου, τη συμφωνία του 1944 που καθιέρωσε τις βασικές αρχές της διεθνούς αεροπορίας.

Η κυβέρνηση της Λιθουανίας έκανε λόγο για «άνευ προηγουμένου επίθεση εναντίον της διεθνούς κοινότητας» καθώς και για αεροπειρατεία σε πολιτικό αεροπλάνο από στρατιωτική δύναμη.

Ποιος είναι ο Ρομάν Προτάσεβιτς

Ο κ. Προτάσεβιτς είναι συνιδρυτής και πρώην συντάκτης του καναλιού NEXTA στο Telegram, ενός από τα πιο δημοφιλή αντιπολιτευτικά μέσα στη Λευκορωσία. Οι περισσότεροι ανεξάρτητοι οργανισμοί μέσων ενημέρωσης στη χώρα αναγκάστηκαν να κλείσουν έπειτα από τις διαδηλώσεις που ξέσπασαν μετά τις αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές του 2020.

Τα τελευταία χρόνια, ο κ. Προτάσεβιτς ζει στη Λιθουανία, φοβούμενος πιθανή φυλάκισή του για έως και 12 χρόνια στη Λευκορωσία, όπου κατηγορείται για πρόκληση ταραχών, σύμφωνα με τους ΝΥΤ, ενώ τον Νοέμβριο, η κύρια υπηρεσία ασφαλείας της χώρας, KGB, τον συμπεριέλαβε σε λίστα τρομοκρατών.

Την Κυριακή, ο κ. Προτάσεβιτς επέστρεφε από την Ελλάδα, όπου παρακολούθησε το Οικονομικό Φόρουμ Δελφών ως μέλος της αντιπροσωπείας της ηγέτιδας της αντιπολίτευσης της Λευκορωσίας, Σβιατλάνα Τσιχανούσκαγια, σύμφωνα με Έλληνες αξιωματούχους.

Στο αεροδρόμιο της Αθήνας, όπως επισημαίνουν οι ΝΥΤ, ο κ. Προτάσεβιτς παρατήρησε έναν φαλακρό άντρα να τον ακολουθεί βγάζοντας φωτογραφίες, σύμφωνα με μηνύματα που έστειλε, τα οποία δημοσιεύθηκαν στο Telegram. Πολλοί από τους πολιτικούς αντιπάλους του κ. Λουκασένκο έχουν αναζητήσει ασφαλές καταφύγιο στη Λιθουανία και την Πολωνία.

Διεθνείς αντιδράσεις κατά Λουκασένκο

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, χαρακτήρισε απαράδεκτη την εκτροπή του αεροσκάφους, ενώ το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών μίλησε για «κρατική αεροπειρατεία».

Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ματέους Μοραβιέτσκι, έκανε λόγο για «πράξη κρατικής τρομοκρατίας». Ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Χάικο Μάας, δήλωσε ότι «μια τέτοια πράξη δεν μπορεί να παραμείνει χωρίς καθαρές συνέπειες». Ο Γάλλος ομόλογός του, Ζαν-Υβ Λεντριάν, ζήτησε «σταθερή και ενιαία απάντηση» από την Ε.Ε.

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, δήλωσε: «Καταδικάζουμε έντονα τη θρασύτατη και σοκαριστική ενέργεια του καθεστώτος Λουκασένκο». Ζήτησε, δε, διεθνή έρευνα για το ζήτημα.

Όπως τονίζουν οι ΝΥΤ, ακόμη δεν είναι σαφές ποιες θα μπορούσαν να είναι οι ευρωπαϊκές κυρώσεις στη Λευκορωσία. Η Ε.Ε. επέβαλε κυρώσεις πέρυσι εναντίον υψηλόβαθμων αξιωματούχων του Μινσκ – συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του κ. Λουκασένκο – για «βίαιη καταστολή και εκφοβισμό ειρηνικών διαδηλωτών, μελών της αντιπολίτευσης και δημοσιογράφων».

Την Κυριακή, ο πρόεδρος της Λιθουανίας, Γκιτάνας Ναουσέντα, χαρακτήρισε τις ενέργειες της Λευκορωσίας «βδελυρές» και ζήτησε να κηρυχθεί ο εναέριος χώρος της χώρας μη ασφαλής, αλλά και να μην γίνονται δεκτά αεροσκάφη της Λευκορωσίας σε ευρωπαϊκά αεροδρόμια.

Στη Ρωσία -όπου τα κρατικά μέσα ενημέρωσης χαρακτήρισαν τις κινητοποιήσεις του περασμένου έτους εναντίον του κ. Λουκασένκο ως συνωμοσία της Δύσης- η σύλληψη επιδοκιμάστηκε από υποστηρικτές του Βλαντίμιρ Πούτιν. Η Μαργαρίτα Σιμονιάν, αρχισυντάκτρια του δικτύου RT, έγραψε στο Twitter ότι ο κ. Λουκασένκο «έπαιξε υπέροχα», ενώ ο Βιάτσεσλαβ Λισάκοφ, μέλος του Κοινοβουλίου που συμμάχησε με τον κ. Πούτιν, χαρακτήρισε τη σύλληψη του κ. Προτάσεβιτς ως «λαμπρή ειδική επιχείρηση».

Οι αρχές της Λευκορωσίας δήλωσαν ότι διέταξαν το αεροπλάνο να προσγειωθεί αφού έλαβαν πληροφορίες για απειλή βόμβας, αν και το Βίλνιους, όπου όδευε η πτήση, ήταν πολύ πιο κοντά από το Μινσκ όταν άλλαξε πορεία το αεροσκάφος, σύμφωνα με δεδομένα παρακολούθησης πτήσεων.

Timeline of #FR4978 / SP-RSM events today (UTC time).

07:29 Take off from Athens
09:46 Diversion started
10:16 Landed in Minsk
17:47 Take off from Minsk
18:26 Landed in Vilnius pic.twitter.com/2njOuGfQ1P

— Flightradar24 (@flightradar24) May 23, 2021

Ο κ. Λουκασένκο και η κυβέρνησή του είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούν τεχνάσματα για να καταδιώξουν πολιτικούς τους αντιπάλους, παρατηρούν οι ΝΥΤ.

Της σύλληψης του κ. Προτάσεβιτς προηγήθηκε το μεγαλύτερο κύμα διαδηλώσεων στη Λευκορωσία κατά του κ. Λουκασένκο. Περισσότεροι από 32.000 διαδηλωτές συνελήφθησαν και τουλάχιστον τέσσερις σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων. Εκατοντάδες ξυλοκοπήθηκαν από την αστυνομία.

Υποστηριζόμενος από τον κ. Πούτιν και χρησιμοποιώντας βία, ο κ. Λουκασένκο κατάφερε να πατάξει τις διαδηλώσεις, με τον μηχανισμό ασφαλείας της χώρας να παραμένει πιστός σε αυτόν.

Η κ. Τσιχανούσκαγια, κύρια αντίπαλος του κ. Λουκασένκο κατά τις τελευταίες προεδρικές εκλογές του Αυγούστου -για τις οποίες υπάρχουν πολλές καταγγελίες για νοθεία- χαρακτήρισε το επεισόδιο με την πτήση της Ryanair ως «επιχείρηση από τις ειδικές υπηρεσίες με σκοπό την αεροπειρατεία, για να συλληφθεί ο ακτιβιστής και μπλόγκερ Ρομάν Προτάσεβιτς». «Κανένα άτομο που πετά πάνω από τη Λευκορωσία δεν μπορεί να είναι σίγουρο για την ασφάλειά του», πρόσθεσε .

Παρατηρητές προβλέπουν ισχυρή απάντηση από τις αεροπορικές εταιρείες. «Αυτό που είναι άνευ προηγουμένου σε αυτό το περιστατικό, είναι ότι υποστηρίχθηκε από το κράτος», δήλωσε ο Κέβιν Μέρφι, αναλυτής της Morgan Stanley.

Την Κυριακή, αφού η πτήση της Ryanair έφτασε τελικά στον προορισμό της, η αεροπορική εταιρεία εξέδωσε ανακοίνωση: «Ζητούμε συγγνώμη ειλικρινά από όλους τους επιβάτες που επηρεάστηκαν για αυτήν τη δυσάρεστη καθυστέρηση, η οποία ήταν εκτός ελέγχου της Ryanair», ανέφερε.

Πηγή: New York Times