Kathimerini.gr
ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Κάθε θαύμα κρατάει το πολύ τρεις ημέρες, λέει η γνωστή παροιμία, και οι τελευταίες εξελίξεις στη Λιβύη δεν τη διέψευσαν. Την Παρασκευή 21 Αυγούστου οι πολιτικοί εκπρόσωποι των δύο αντιμαχόμενων στρατοπέδων, ο πρωθυπουργός Φαγέζ Σαράζ και ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου Αγκίλα Σάλεχ, αιφνιδίασαν ευχάριστα τη διεθνή κοινή γνώμη ανακοινώνοντας, με παράλληλες δηλώσεις τους, συμφωνία κατάπαυσης του πυρός σε ολόκληρη τη χώρα. Ωστόσο, μόλις δύο ημέρες αργότερα, ο Αχμέντ αλ Μισμάρι, εκπρόσωπος των στρατιωτικών δυνάμεων του Χαλίφα Χαφτάρ, που ελέγχουν την ανατολική Λιβύη, απέρριψε την εκεχειρία χαρακτηρίζοντάς την «εκστρατεία δημοσίων σχέσεων» του Σαράζ και εκείνων που τον υποστηρίζουν, δηλαδή της Τουρκίας και του Κατάρ.
Σε πρώτο χρόνο, τίποτα δεν άλλαξε στο πεδίο της σύγκρουσης, καθώς οι εχθροπραξίες είχαν «παγώσει» ούτως ή άλλως εδώ και κάμποσες εβδομάδες. Οι δυνάμεις του Σαράζ σταμάτησαν την πορεία τους προς τη Σύρτη και στην Τζούφρα, δύο στρατηγικής σημασίας πόλεις (η πρώτη ελέγχει μεγάλα κοιτάσματα και τερματικούς σταθμούς πετρελαίου, η δεύτερη φιλοξενεί μεγάλη αεροπορική βάση) που βρίσκονται πάντα στα χέρια του Χαφτάρ. Στην ανάσχεση του στρατοπέδου Σαράζ βασικό ρόλο φαίνεται ότι έπαιξε ο βομβαρδισμός της τουρκικής βάσης στην Αλ Ουατίγια, στις 5 Ιουλίου. Ουδείς ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση, αλλά αρκετά ρεπορτάζ αραβικών και ευρωπαϊκών μέσων υποστήριξαν ότι προήλθε από την αεροπορία των Εμιράτων, με επιμελητειακή υποστήριξη της Γαλλίας – και δεν διαψεύσθηκαν. Καθώς ο Ερντογάν δεν καταλαβαίνει τίποτε άλλο από τη γλώσσα της δύναμης –αλλά αυτή τη γλώσσα την καταλαβαίνει καλά–, φαίνεται ότι η Αγκυρα πήρε το μήνυμά της και αναγκάστηκε να μετριάσει τις φιλοδοξίες της.
Η συμφωνία Σαράζ - Σάλεχ προβλέπει αποστρατιωτικοποίηση της Σύρτης και ανάθεση της ασφάλειάς της σε αστυνομική δύναμη, αποδεκτή τόσο από την Τρίπολη όσο και από τη Βεγγάζη. Υπήρξε, επίσης, επί της αρχής συμφωνία για επαναλειτουργία των εγκαταστάσεων πετρελαίου και για διεξαγωγή νέων εθνικών εκλογών τον Μάρτιο, πράγματα που αν υλοποιηθούν (ένα τεράστιο ΑΝ) θα αποτελέσουν άλματα στον μακρύ δρόμο για την πολιτική επίλυση της κρίσης. ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ενωση, Ρωσία, Αίγυπτος και Τουρκία καλωσόρισαν τη συμφωνία, αλλά, όπως πάντα, ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες.
Εκκρεμότητες
Ακανθώδη ζητήματα, όπως το μέλλον των ξένων στρατευμάτων και των μισθοφόρων που βρίσκονται τόσο στη δυτική όσο και στην ανατολική Λιβύη, η διάλυση των πολιτοφυλακών και η δημιουργία εθνικού στρατού ή, ακόμη, η διανομή των πετρελαϊκών εσόδων ανάμεσα στις τρεις περιοχές της χώρας (Τριπολίτιδα, Κυρηναϊκή, Φεζάν) έμειναν εκτός συμφωνίας. Το ίδιο το μέλλον της Σύρτης παραμένει σε εκκρεμότητα, καθώς το στρατόπεδο Σαράζ επιμένει ότι πρέπει να ενσωματωθεί στην Τριπολίτιδα, ενώ ο Σάλεχ θέλει να τη μετατρέψει σε διοικητικό κέντρο της Λιβύης, έδρα του νέου προεδρικού συμβουλίου που θα συσταθεί. Δεν είναι καθόλου βέβαιο, επίσης, ότι θα υπάρξει συμφωνία γύρω από την αστυνομική δύναμη που θα εγκατασταθεί στη Σύρτη, αν και όποτε εφαρμοστεί η συμφωνία.
Ενα επιπλέον πρόβλημα ήταν ότι η συμφωνία Σαράζ - Σάλεχ έμοιαζε να θέτει στο περιθώριο τον ισχυρό άνδρα της ανατολικής Λιβύης, Χαλίφα Χαφτάρ. Αν και ο Σάλεχ έχει ισχυρή υποστήριξη ανάμεσα στις φυλές της περιοχής, ο Χαφτάρ είναι εκείνος που ελέγχει τις στρατιωτικές δυνάμεις, χωρίς τις οποίες ο Σάλεχ και το Κοινοβούλιο του Τομπρούκ δεν θα είχαν καμία τύχη. Ρεπορτάζ αραβικών μέσων λένε ότι ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, ο οποίος απειλούσε ότι θα εισβάλει στη Λιβύη αν οι δυνάμεις του Σαράζ κινούνταν προς τη Σύρτη, θα ήταν πρόθυμος να θυσιάσει τον Χαφτάρ και να ποντάρει στον Σάλεχ, προκειμένου να απομακρυνθεί ο κίνδυνος άμεσης σύγκρουσης της χώρας του με την Τουρκία.
Δεν γνωρίζουμε αν είναι έτσι τα πράγματα, σε κάθε περίπτωση όμως, άλλοι ισχυροί παίκτες στο λιβυκό δράμα, όπως η Γαλλία και τα Εμιράτα, μάλλον δεν είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν τον Χαφτάρ, στο πρόσωπο του οποίου βλέπουν το πιο ισχυρό ανάχωμα απέναντι στους Αδελφούς Μουσουλμάνους και στην Τουρκία. Το ίδιο φαίνεται να ισχύει και για τη Ρωσία, όσο και αν η Μόσχα πνέει μένεα με την ξεροκεφαλιά του να τορπιλίσει τη δική της πρωτοβουλία ειρήνευσης στην αρχή της χρονιάς και να εξαπολύσει την ατελέσφορη εκστρατεία του προς την Τρίπολη, που του έγινε μπούμερανγκ.
Κρίκος στην αλυσίδα
Είναι λογικό, επομένως, να εικάσει κανείς ότι ο Χαφτάρ θα πρέπει να είχε λάβει κάποια μηνύματα ενθάρρυνσης προτού απορρίψει διά του εκπροσώπου του την κατάπαυση του πυρός ως απατηλή κίνηση του Σαράζ, της Τουρκίας και του Κατάρ. Τούτων δοθέντων, δεν αποκλείεται η συμφωνία Σαράζ - Σάλεχ να προστεθεί στην αλυσίδα των αποτυχημένων προσπαθειών ειρήνευσης στη Λιβύη, η οποία περιλαμβάνει τη συμφωνία του Σκιράτ στο Μαρόκο το 2015, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, τη διεθνή διάσκεψη στο Παλέρμο της Ιταλίας το 2018, τη συμφωνία Σαράζ - Χαφτάρ στο Αμπου Ντάμπι τον Φεβρουάριο του 2019 και την πρωτοβουλία της Μόσχας τον Ιανουάριο του 2020.
Τουρκική βάση στη Μισράτα
Αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην υποτροπή των στρατιωτικών συγκρούσεων μεγάλης κλίμακας στο εγγύς μέλλον. Δεν αποκλείεται να προστεθεί η Λιβύη στον μακρύ κατάλογο των «παγωμένων συγκρούσεων» που ενδημούν στο γεωπολιτικό τόξο Βαλκανίων - Καυκάσου - Μέσης Ανατολής - Βόρειας Αφρικής, επιτρέποντας στα αντιμαχόμενα στρατόπεδα να διατηρούν μερίδια εξουσίας και στις ισχυρές περιφερειακές ή παγκόσμιες δυνάμεις να εδραιώνουν σφαίρες επιρροής και στρατιωτικές βάσεις. Στην περίπτωση της Λιβύης, οι κύριοι ωφελημένοι από μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν η Τουρκία και η Ρωσία, καθώς θα εδραιώνονταν ως προστάτιδες δυνάμεις της δυτικής και ανατολικής Λιβύης αντίστοιχα, κερδίζοντας όχι μόνο μερίδια από την εκμετάλλευση των πετρελαίων και από τα έργα ανοικοδόμησης, αλλά και μόνιμη στρατιωτική παρουσία – η Τουρκία στη Μισράτα και η Ρωσία στην Τζούφρα ή και στη Σύρτη. Η ειρωνεία της Ιστορίας είναι ότι, σε αυτό το σενάριο, εκείνες που θα μείνουν εκτός νυμφώνος θα είναι οι δυνάμεις της Δύσης που πρωτοστάτησαν στον πόλεμο του 2011 και στην ανατροπή του καθεστώτος Καντάφι.
