Του Γιάννη Ιωάννου
Η συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν στο ρωσικό θερινό θέρετρο του Σότσι δεν είναι μόνο η μία από τις πολλές τα τελευταία χρόνια αλλά επιβεβαιώνει την ανθεκτικότητα της τακτικής, μετά το 2016, αλλά και στρατηγικής, σε επιμέρους ζητήματα, συμπόρευσης των δύο χωρών που ο πόλεμος στην Ουκρανία επιταχύνει, ανανεώνει αλλά και αποκαλύπτει -σε ορισμένες πτυχές- και συγκρουσιακές τάσεις.
Ο χρονισμός της πραγματοποίησής της έχει φυσικά την σημασία του μιας κι έρχεται αμέσως μετά την τριμερή Τουρκίας-Ρωσίας-Ιράν αλλά και τον ρόλο που η Άγκυρα διαδραματίζει μετά την συμφωνία για την εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών μέσω των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας. Μια πτυχή που, πολύ έξυπνα, ο Ερντογάν κεφαλαιοποίησε διπλωματικά σε μια στιγμή ψυχροπολεμικού τύπου αναμέτρησης Δύσης-Ρωσίας -με την δεύτερη να γνωρίζει ότι σε αυτό το επίπεδο κι ανεξαρτήτως επιδιώξεων στο Ουκρανικό, η Τουρκία του Ερντογάν είναι ένας πολύτιμος «εταίρος».
Ωστόσο, η χθεσινή συνάντηση πηγαίνει πολύ πέραν του φακέλου της Ουκρανίας αναδεικνύοντας δύο πτυχές στις οποίες Μόσχα κι Άγκυρα παραμένουν “frenemies”, έχοντας ωστόσο κατορθώσει να βρουν μια λειτουργική φόρμουλα η οποία καθιστά το σενάριο της σύγκρουσης διαχειρίσιμο. Και οι πτυχές αυτές αφορούν δύο σημαντικά κεφάλαια: Την Συρία και την ενεργειακή συνεργασία.
ΧΑΡΤΗΣ 1 Χάρτης του ISW που δείχνει τις γραμμές της εκεχειρίας στο Ίντλιμπ της Συρίας που καθορίζονται από την στενή συνεργασία, επί του εδάφους, των στρατιωτικών δυνάμεων Ρωσίας και Τουρκίας
Πράσινο φως για επέμβαση;
To ζήτημα της επέμβασης -της πέμπτης με επιχειρησιακούς όρους- της Τουρκίας στην ΒΔ Συρία επανέρχεται ως πεδίο δοκιμής των σχέσεων Μόσχας-Άγκυρας χωρίς ωστόσο η προαναγγελία της Τουρκίας για μια νέα επέμβαση να έχει επηρεάσει άμεσα την εκεχειρία στο Ίντλιμπ και τις κοινές περιπολίες στην περιοχή μεταξύ Ρώσων και Τούρκων στρατιωτών -που δεν επηρεάστηκαν ούτε από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι πτυχές που προκύπτουν εδώ είναι τρεις:
• O τρόπος με τον οποίο η Μόσχα θα εγκρίνει σιωπηρά ή μη το εύρος της έκτασης μιας νέας τουρκικής επέμβασης προκειμένου να τηρήσει την ισορροπία μεταξύ του καθεστώτος Άσαντ και του κουρδικού παράγοντα. Πτυχή που περνάει και μέσα από τον έλεγχο του εναερίου χώρου -πτυχή που στις τέσσερις επεμβάσεις της Τουρκίας μετά το 2016 έχει και επιχειρησιακές αλλά και πολιτικές προεκτάσεις
• Το πως Μόσχα και Τουρκία καθιστούν την Συρία ένα πεδίο win-win συνεννόησης ως προς τις επιδιώξεις τους κατορθώνοντας να εντάξουν στις μεταξύ των συνομιλίες διαπραγματευτικά οφέλη, που προκύπτουν σε άλλα πεδία συνεργασίας ή ανταγωνισμών και
• Ένα νέο πεδίο, δεδομένης της ισχυρής πολεμικής εμπλοκής της Ρωσίας στην Ουκρανία το οποίο συνδέεται με το πως μια νέα στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας προβάλλεται στον συριακό μικρόκοσμο, δημιουργώντας τις δυναμικές εκείνες που φτάνουν μέχρι την μεγάλη εικόνα του Ουκρανικού
Η γενική αίσθηση της επίσκεψης Ερντογάν στο Σότσι είναι πως συνδέεται με το πράσινο φως της Μόσχας για μια νέα επιχείρηση στη ΒΔ Συρία, αντίληψη που δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα δεδομένου πως ο Αύγουστος, για σειρά λόγων, αποτελεί ένα καλό timing για τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις να επιχειρήσουν σε περιοχές εγγύς του βορείου Χαλεπιού.
ΧΑΡΤΗΣ 2 Λεπτομερής άποψη της πορείας που ακολουθεί ο αγωγός TurkStream που συνδέει ενεργειακά την Ρωσία με την Τουρκία
Γκρίνια για την ενέργεια
Η μεγάλη εικόνα της ενεργειακής αντιπαράθεσης Δύσης-Ρωσίας με αφορμή την Ουκρανία έχει και μια επιμέρους πτυχή: Tην ρωσοτουρκική διάσταση που όσο κι αν δείχνει, μετά το 2014 και τον TurkStream, αγαστή συχνά αποτελεί πεδίο σιωπηρής αντιπαράθεσης -συχνά σε υψηλούς τόνους- μεταξύ Πούτιν κι Ερντογάν. Η πρόσφατη στάση της Τουρκίας να εργαλειοποιήσει την ενταξιακή πορεία Σουηδίας και Φινλανδίας μπορεί να ωφέλησε διπλωματικά την Άγκυρα για την Μόσχα ωστόσο αποτέλεσε ένα μοτίβο στο οποίο θα μπορούσε να κινηθεί με την ίδια λογική με την Ευρώπη: Να κόψει την παροχή φυσικού αερίου. Δεδομένων των πολυπλοκοτήτων της διαπραγμάτευσης Gazprom-Botas την περίοδο 2019-2021 οι ενδιαφέρουσες τάσεις εδώ είναι δύο:
• H μεγάλη εξάρτηση της Τουρκίας από το φυσικό αέριο της Ρωσίας και το ύψος των εμπλεκομένων συμβολαίων. Οι τουρκικές εταιρείες διατηρούν συμβόλαια για 31,75 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως (bcm/έτος) ρωσικού φυσικού αερίου, βάσει των οποίων η Τουρκία εισήγαγε πέρυσι (2021) 26,3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, καλύπτοντας το 45% των αναγκών της σε φυσικό αέριο. Πτυχή που αποτελεί πεδίο ρωσικής πίεσης δεδομένης της κρίσιμης προεκλογικής για τον Ερντογάν και της συνολικής κατάσταση της τουρκικής οικονομίας και
• Την γνωστή υπόθεση της Bosphorus Gaz που εισήγαγε, ιδιωτικώς, ρωσικό φυσικό αέριο και μετά το 2020 απέκτησε πτυχές που πήγαν στο επίπεδο της βιομηχανικής κατασκοπίας, ζητημάτων διαφθοράς και χρηματισμού και της εμπλοκής διαφόρων παραγόντων δημιουργώντας μια αμφιλεγόμενη υπόθεση που έφτασε μέχρι την ίδια την Gazprom και το τουρκικό κράτος δημιουργώντας έντονη αντιπαράθεση Μόσχας-Άγκυρας στο επίπεδο των δύο ηγετών
Η συνάντηση στο Σότσι, καθίσταται συναφές ένα ενδιαφέρον και δυνητικά συγκρουσιακό πεδίο στον τομέα της ρωσοτουρκικής ενεργειακής συνεργασίας το οποίο προϊδεάζει για το ενδεχόμενο, πέραν της ΕΕ, ο προσεχής χειμώνας να είναι «δύσκολος» και για την Τουρκία. Κι ως εκ τούτου ξετυλίγει κι ένα πεδίο συναλλακτικής διπλωματίας μεταξύ Μόσχας κι Άγκυρας, οι πτυχές του οποίου πηγαίνουν σε όλα τα ζητήματα περιφερειακής συνεργασίας ή σύγκρουσης. Από τον Καύκασο και τα ουκρανικά λιμάνια μέχρι την Συρία και την ανατολική Μεσόγειο.
