ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Το επόμενο παγκόσμιο σοκ

Οι δύο τεράστιες απειλές είναι ο αυξανόμενος κίνδυνος ενός πυρηνικού πολέμου και η άλλη είναι φυσικά η αυξανόμενη απειλή της υπερθέρμανσης του πλανήτη

Kathimerini.com.cy

info@kathimerini.com.cy

Του ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΑΒΡΑΑΜ

Στην πορεία της εξέλιξης της ανθρωπότητας υπήρξαν τεράστιες κοσμογονικές κρίσεις και κοσμοϊστορικές ανακατατάξεις. Είδαμε το πέρασμα από το ένα κοινωνικοοικονομικό σύστημα στο άλλο (πρωτόγονο κοινοτικό, δουλοκτητικό, φεουδαρχικό, καπιταλιστικό, σοσιαλιστικό) και τη σύγκρουση αντίθετων κοινωνικών τάξεων, διαφορετικών κρατικών δομών και πολιτευμάτων. Είδαμε ιμπεριαλιστικούς πολέμους και παγκόσμιες αυτοκρατορίες στην ακμή και την παρακμή τους. Είδαμε εθνικοαπελευθερωτικές και κοινωνικές επαναστάσεις, αντιαποικιακούς αγώνες και εμφύλιες συρράξεις. Περάσαμε από τις πολυθεϊστικές θρησκείες στις μονοθεϊστικές, με διαθρησκευτικούς πολέμους αλλά και σχίσματα και αιρέσεις στο εσωτερικό της κάθε θρησκείας. Από τις πόλεις-κράτη καταλήξαμε στα έθνη-κράτη και από τις στενές εθνικές οικονομίες, βιώνουμε σήμερα την αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση της παγκοσμιοποίησης, με τους όρους φυσικά των εξουσιαστικών, οικονομικών και πολιτικών ελίτ. Είδαμε επίσης φυσικές καταστροφές, λιμούς και λοιμούς με εκατομμύρια νεκρούς.

Αναμφίβολα σε αυτήν την πορεία ο άνθρωπος απέδειξε ότι δεν είναι μια στατική ύπαρξη όπως το ζώο, αλλά ένα δυναμικό και συνεχώς εξελισσόμενο επινοητικό ον, το οποίο όμως έχει τη δυνατότητα και της δημιουργίας και της καταστροφής. Η διανοητική εξέλιξη του ανθρώπινου είδους με την ανάπτυξη της επιστημονικής λογικής, της φαντασίας και της καινοτομίας, μας παρέδωσε θαυμαστά πολιτιστικά και τεχνολογικά αριστουργήματα αλλά και τερατουργήματα. Αυτό αποδεικνύει ότι ο πολιτισμός πάντοτε συμβάδιζε με τη βαρβαρότητα, η οποία κορυφώθηκε με τους δύο ολέθριους παγκόσμιους πολέμους τον 20ό αιώνα. Δυστυχώς, δεν διδαχτήκαμε από το παρελθόν. Η ειδοποιός διαφορά όμως της σύγχρονης εποχής είναι ότι οι νέες παγκόσμιες απειλές –η οικολογική, η πυρηνική και η τεχνοκρατική– για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία θέτουν σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη και τη φύση της ανθρωπότητας.

Το πρωτοφανές σοκ της πανδημίας που συνταράζει το παγκόσμιο, δεν θα είναι το τελευταίο παγκόσμιο σοκ. Όπως διαπιστώνει και ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές, ο Αμερικανός Νόαμ Τσόμσκι, «Η πανδημία του κορωνοϊού είναι αρκετά σοβαρή, αλλά αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι υπάρχουν δύο τεράστιες απειλές που αντιμετωπίζουμε, οι οποίες είναι πολύ χειρότερες από οτιδήποτε έχει συμβεί στην ανθρώπινη ιστορία. Η μία είναι ο αυξανόμενος κίνδυνος ενός πυρηνικού πολέμου και η άλλη είναι φυσικά η αυξανόμενη απειλή της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ο κορωνοϊός είναι κάτι άσχημο και μπορεί να έχει τρομακτικές συνέπειες, αλλά θα υπάρξει ανάκαμψη. Ενώ οι άλλες δύο απειλές αν δεν αντιμετωπιστούν, θα είναι το τέλος μας» (η συνέντευξη υπάρχει στο διαδίκτυο).

Η διαπίστωση του Τσόμσκι, όπως και αρκετών άλλων διανοουμένων και επιστημόνων, επιβάλλει να βρισκόμαστε σε συνεχή εγρήγορση και να προετοιμαζόμαστε για νέα επερχόμενα σοκ. Αν όμως θέλουμε πραγματικά να αποφύγουμε μια παγκόσμια οικολογική και πυρηνική πανδημία, οφείλουμε να εργαστούμε από κοινού, κράτη, κυβερνήσεις και λαοί για την υπογραφή και υλοποίηση μιας νέας, δεσμευτικής όμως και βιώσιμης «Πράσινης Συμφωνίας» για τη σωτηρία του φυσικού περιβάλλοντος και μιας νέας, ακόμη πιο ριζοσπαστικής «Κόκκινης Συμφωνίας» για τον πυρηνικό αφοπλισμό. Για να γίνουν όμως αυτά, χρειάζονται πεφωτισμένοι ηγέτες που κατανοούν τα αδιέξοδα της καπιταλιστικής συσσώρευσης, του οικονομικού και γεωπολιτικού ανταγωνισμού και αναγνωρίζουν την επιτακτική ανάγκη της παγκόσμιας συνεργασίας. Χρειάζονται όμως και ενεργοί, σωστά ενημερωμένοι και αντικομφορμιστές πολίτες, οι οποίοι να είναι έτοιμοι να πιέσουν με όλες τους τις δυνάμεις τις κυβερνήσεις των χωρών τους για να ακολουθούν πολιτικές που θα εξυπηρετούν το κοινό καλό.

Ένας άλλος σύγχρονος στοχαστής, ο Ισραηλινός Γιουβάλ Χαράρι (τα βιβλία του οποίου έχουν παγκόσμια αναγνωρισιμότητα και συνιστώ σε όσους έχουν χρόνο και αγαπούν το βιβλίο να τα διαβάσουν («Sapiens:Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου», «HomoDeus» και «21 Μαθήματα για τον 21ο αιώνα») εκτός από το οικολογικό και πυρηνικό ζήτημα εστιάζει σε δύο ακόμη διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη: την τεχνητή νοημοσύνη και τη γενετική μηχανική, που ανάλογα με τη χρήση τους από τον άνθρωπο, ανάλογη θα είναι η θετική ή αρνητική επίδρασή τους. Αυτά τα νέα επιστημονικά επιτεύγματα θα δημιουργήσουν νέες παγκόσμιες αναταράξεις, είτε με μια πανδημία ανεργίας αφού τα ρομπότ θα αντικαταστήσουν τους ανθρώπους στους χώρους εργασίας, είτε με μια ψηφιακή δικτατορία, αφού πανεύκολα μέσω της τεχνολογίας οι πολίτες θα παρακολουθούνται ποικιλοτρόπως, είτε με μια συνεχώς αυξανόμενη κοινότητα κλώνων και γενετικά τροποποιημένων βιονικών ανθρώπων. Ο Μεγάλος Αδερφός που προφήτευσε ο Τζωρτζ Όργουελ στο βιβλίο του 1984 που γράφτηκε το 1948, ήδη είναι παρών. Οι κυβερνητικοί και ιδιωτικοί αλγόριθμοι θα παρακολουθούν και θα ελέγχουν τα πάντα. Ο Χαράρι επισημαίνει ότι «μετά από 4 δισεκατομμύρια χρόνια οργανικής ζωής που εξελίσσεται μέσω της φυσικής επιλογής, η επιστήμη μας εισάγει σε μια εποχή ανόργανης ζωής (ρομπότ) που διαμορφώνεται μέσω ευφυούς σχεδιασμού». Προβλέποντας τους τεράστιους κινδύνους από την ανταγωνιστική χρήση των νέων τεχνολογιών, προειδοποιεί ότι «όσο ο κόσμος παραμένει χωρισμένος σε ανταγωνιστικά έθνη, θα είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστούν παράλληλα και τα τρία ζητήματα (οικολογικό, πυρηνικό, τεχνοκρατικό) και η αποτυχία έστω και σε ένα μέτωπο μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική». Υπογραμμίζει ακόμη ότι «αν η ανθρωπότητα δεν μπορέσει να επινοήσει και να εφαρμόσει καθολικά αποδεκτούς ηθικούς κανόνες, θα βρεθούμε στην εποχή του Φρανκεστάιν» (ήρωας λογοτεχνικού βιβλίου που δημιούργησε τεχνητό άνθρωπο τον οποίο δεν μπορούσε στη συνέχεια να ελέγξει).

Συνήθως όμως οι άνθρωποι αγνοώντας τα διδάγματα του παρελθόντος και αδιαφορώντας για τη ζωή του μέλλοντος, λειτουργούσαμε και συνεχίζουμε να λειτουργούμε ως Επιμηθείς (απρονόητοι) και όχι ως Προμηθείς (προνοητικοί). Ανοίγουμε το κουτί της Πανδώρας και μετά το κακό αναλογιζόμαστε τις ανίερες πράξεις μας. Σε σχέση με τον κορωνοϊό, ενώ οι ενδείξεις υπήρχαν και οι επιστήμονες αλλά και οι τέχνες, η λογοτεχνία, το θέατρο, ο κινηματογράφος μας προειδοποιούσαν, συνεχίζαμε να βιάζουμε τη φύση, να εξοπλιζόμαστε με πυρηνικά, να κάνουμε πολέμους και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, παράλληλα, αποδομούσαν τον δημόσιο τομέα της υγείας.

Το μεγάλο δίδαγμα που αφήνει ο κορωνοϊός, σε συνδυασμό με τις νέες παγκόσμιες απειλές, είναι ότι μόνο η παγκόσμια εμπιστοσύνη, συνεργασία και αλληλεγγύη μπορούν να αποτελέσουν το ανάχωμα, το ανθεκτικό αμυντικό τείχος για την αντιμετώπιση, αναχαίτιση και υπέρβαση της όποιας παγκόσμιας κρίσης και απειλής. Μόνο η κουλτούρα του ορθολογισμού, του ανθρωπισμού και του διεθνισμού που στηρίζεται στην κοσμοαντίληψη ότι η φύση, ο άνθρωπος και ο πολιτισμός είναι πάνω από τα κέρδη και τα ιδιοτελή συμφέροντα μπορεί να δώσει λύσεις στα οικουμενικά προβλήματα.

Αν όμως γνωρίζουμε ή έστω υποθέτουμε, ότι έπονται νέα μεγάλα παγκόσμια σοκ, που θα οδηγήσουν αναπόφευκτα σε ένα οικολογικό, πυρηνικό και ίσως ψηφιακό ολοκαύτωμα, γιατί από τώρα δεν συνειδητοποιούμε την ανάγκη της παγκόσμιας συνεργασίας και γιατί από τώρα δεν εργαζόμαστε για να αποτρέψουμε την επερχόμενη καταστροφή;

Γι’ αυτό ορθολογικοί, ευαίσθητοι και ανήσυχοι άνθρωποι όλων των χωρών ενωθείτε! Ίσως αυτό να ακούγεται ουτοπικό και αδύνατο. Είναι όμως το μόνο που μας απομένει για να μην συμβεί το αδιανόητο...

κ. Μενέλαος Αβραάμ είναι δρ Φιλοσοφίας
rodo@primehome.com

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Kathimerini.com.cy

Κόσμος: Τελευταία Ενημέρωση

X