ΚΥΠΕ
Η πανδημία του κορωνοϊού έχει επηρεάσει το έργο της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούμενους (ΔΕΑ) καθώς εδώ και δυο μήνες έχουν ανασταλεί οι εργασίες της στα σημεία όπου γίνονται ανασκαφές καθώς και στο ανθρωπολογικό εργαστήριο. Ωστόσο, τα μέλη της υπογραμμίζουν, σε συνέντευξή τους στο ΚΥΠΕ, πως εργάζονται από κοινού όλο αυτό το διάστημα, μέσω τηλεδιασκέψεων, προκειμένου να είναι έτοιμη η Επιτροπή να ξαναρχίσει τις ανασκαφές και τις εργασίες στο εργαστήριο, μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες, με στόχο να αναπληρωθεί ο χρόνος που έχει χαθεί.
Τα τρία μέλη της ΔΕΑ, το μέλος της ε/κ πλευράς, Λεωνίδας Παντελίδης, το μέλος της τ/κ πλευράς, Γκιουλντέν Πλουμέρ Κιουτσιούκ, και το τρίτο μέλος (Ηνωμένα Έθνη) Πολ-Ανρί Αρνί, που μίλησαν στο ΚΥΠΕ μέσω τηλεδιάσκεψης, αναφέρθηκαν στο πώς η πανδημία επηρέασε το έργο της Επιτροπής, στις δυσκολίες που αυτή αντιμετωπίζει και στους σχεδιασμούς που γίνονται για το μέλλον, κάνοντας εκ νέου έκκληση σε μάρτυρες που έχουν πληροφορίες που μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό χώρων ταφής, να τις δώσουν στην Επιτροπή.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα της ΔΕΑ, φέτος έγιναν πέντε ταυτοποιήσεις και εκταφές λειψάνων δυο ατόμων μέχρι τις 29 Φεβρουαρίου. Το 2019 είχαν γίνει 42 ταυτοποιήσεις και εκταφές λειψάνων 24 ατόμων. Από τους 1510 Ε/κ αγνοούμενους έχουν ταυτοποιηθεί και παραδοθεί στις οικογένειές τους τα λείψανα 700 και οι 810 ακόμη αγνοούνται. Από τους 492 Τουρκοκύπριους αγνοούμενους έχουν ταυτοποιηθεί και παραδοθεί στις οικογένειές τους τα λείψανα 274 και οι 218 ακόμα αγνοούνται.
Ερωτηθείς με ποιους τρόπους επηρεάστηκε το έργο της Επιτροπής από την πανδημία, ο κ. Αρνί είπε πως επηρεάστηκαν δυο σημαντικές φάσεις του προγράμματος της ΔΕΑ. «Έπρεπε να αναστείλουμε τις ανασκαφές και τη δουλειά που γίνεται στο εργαστήριο από τις 16 Μαρτίου. Η ΔΕΑ είναι ένας δικοινοτικός οργανισμός, έτσι όταν έκλεισαν τα οδοφράγματα οι δικοινοτικές μας ομάδες δεν εργάζονταν πλέον και στις δυο πλευρές. Έχουμε μια στρατηγική για επανέναρξη των εργασιών την ημέρα μετά την άρση των απαγορεύσεων και το άνοιγμα των οδοφραγμάτων. Έχουμε ανασκοπήσει εκατοντάδες εκκρεμούσες υποθέσεις αγνοουμένων. Είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε τη δουλειά στα σημεία όπου γίνονται εκσκαφές και τις αναλύσεις στο εργαστήριο άμεσα, λαμβάνοντας προστατευτικά μέτρα για το προσωπικό μας», σημείωσε.
Κληθείς να πει ποιά μέτρα λήφθηκαν από τη ΔΕΑ για αντιμετώπιση της κατάστασης και πώς θα συνεχίσει τη δουλειά της από εδώ και μπρος, ο κ. Παντελίδης είπε πως εφόσον οι δραστηριότητες που διεκπεραιώνονται με φυσική παρουσία ατόμων και από τις δυο κοινότητες, όπως η δουλειά στους χώρους των ανασκαφών και στο εργαστήριο έχουν ανασταλεί, αυτό τους έδωσε την ευκαιρία να εστιάσουν όλη τους την ενέργεια στα πράγματα που μπορούσαν ακόμα να κάνουν, παρά τις απαγορεύσεις. «Δώσαμε έμφαση στην έρευνα και αυτούς τους τελευταίους μήνες είχαμε τη δυνατότητα να ανασκοπήσουμε όλες τις υποθέσεις από παλαιότερες πληροφορίες, προσπαθώντας να μπούμε σε περισσότερο βάθος στην ανάλυση και στην προετοιμασία των περιπτώσεων αυτών για να γίνουν ανασκαφές», πρόσθεσε.
Είπε πως «έχει γίνει μια ανασκόπηση εκατοντάδων υποθέσεων μεταξύ των δυο γραφείων. Έχουμε τη δυνατότητα να μιλούμε διαδικτυακά κάθε μέρα, τα δυο γραφεία, και έχουμε ξεκαθαρίσει τις εκκρεμότητες που υπήρχαν. Είχαμε επίσης την ευκαιρία, επειδή είχαμε περισσότερο χρόνο, να εισαγάγουμε τις τεχνολογικές αναβαθμίσεις πάνω στις οποίες εργαζόμασταν κατά τον τελευταίο χρόνο».
Ακόμη, το μέλος της ε/κ πλευράς στην Επιτροπή είπε πως αναπτύσσουν μια πλατφόρμα «που θα μας επιτρέψει να έχουμε από κοινού μια σύνθεση όλων των πληροφοριών που είναι διαθέσιμες από τα δυο γραφεία. Έτσι τώρα, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που ήμασταν περιορισμένοι και έπρεπε να εργαζόμαστε από το σπίτι είχαμε τον χρόνο να εισαγάγουμε αυτές τις τεχνολογικές καινοτομίες που έχουμε αναπτύξει καθώς και να επικεντρωθούμε στην αναβάθμιση του καταλόγου των πληροφοριών».
Από την πλευρά της, η κ. Κιουτσιούκ αναφέρθηκε επίσης στις διαδικτυακές συνεδριάσεις των μελών της Επιτροπής καθώς και των αρχαιολόγων και των ανθρωπολόγων της, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, σημειώνοντας πως «δυστυχώς, ωστόσο, οι δραστηριότητες με φυσική παρουσία, όπως οι εκταφές και οι εργασίες στο ανθρωπολογικό εργαστήριο επηρεάστηκαν. Αλλά εργαζόμαστε για να είμαστε έτοιμοι την ημέρα» που θα αρθούν οι περιορισμοί και θα ανοίξουν τα σημεία διέλευσης, σημείωσε.
Σε ερώτηση για τις προτεραιότητες της Επιτροπής και πως η ΔΕΑ θα επιδιώξει να τις υλοποιήσει, η κ. Κιουτσιούκ ανέφερε πως προτεραιότητα για την Επιτροπή αποτελούν πάντα οι οικογένειες των αγνοουμένων, γιατί η Επιτροπή δημιουργήθηκε για να δώσει απαντήσεις στις οικογένειες.
«Έτσι όταν κάνουμε τον προγραμματισμό και το σχεδιασμό μας σκεφτόμαστε πάντοτε τις οικογένειες. Κάθε χρόνο πρέπει να κάνουμε έναν προγραμματισμό για τον προϋπολογισμό για κάθε φάση του προγράμματος. Αυτή τη στιγμή τα μέλη εργάζονται για το νέο στρατηγικό σχέδιο που αφορά τρία χρόνια καθώς ο στρατηγικός σχεδιασμός για το 2017-2020 φθάνει στο τέλος του. Ο μεγαλύτερος δωρητής μας είναι η ΕΕ και αυτό το στρατηγικό σχέδιο είναι ζωτικής σημασίας γιατί διασφαλίζει τον τριετή προϋπολογισμό μας», σημείωσε.
Ο κ. Αρνί είπε, από την πλευρά του, πως άμεση προτεραιότητά τους είναι η επανέναρξη των εργασιών στους χώρους των ανασκαφών και στο εργαστήριο το συντομότερο δυνατόν. Και την ημέρα που θα είμαστε σε θέση να το πράξουμε αυτό θα έχουμε πολλά να προλάβουμε και θα προσπαθήσουμε να εργαστούμε ακόμη περισσότερο από ότι πριν, εάν είναι δυνατόν, προκειμένου να καλύψουμε τον χρόνο που χάθηκε, υπογράμμισε.
Στο ερώτημα εάν μια παγκόσμια οικονομική ύφεση αναμένεται να επηρεάσει τη ΔΕΑ, ο κ. Αρνί απάντησε «όχι απαραίτητα», ενώ η κ. Κιουτσιούκ επεσήμανε πως τα κονδύλια που προορίζονται για τη ΔΕΑ έχουν ήδη δεσμευθεί.
Εξάλλου, σε ερώτηση ποιες άλλες δυσκολίες και προβλήματα εκτός από την κατάσταση λόγω της πανδημίας, αντιμετωπίζει η Επιτροπή και ποια βήματα γίνονται για αντιμετώπισή τους, η κ. Κιουτσιούκ είπε πως ο εντοπισμός των χώρων ταφής έπειτα από μισό αιώνα δεν είναι κάτι το εύκολο, λόγω των αλλαγών στις δομές και των μαρτύρων που πεθαίνουν.
«Ενισχύουμε την ερευνητική μας ομάδα, όχι μόνο με ανθρώπινο δυναμικό αλλά και με drones και άλλα τεχνικά μέσα όπως το Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS) και το Παγκόσμιο Σύστημα Στιγματοθέτησης (GPS). Δοκιμάζουμε όλα τα πιθανά επιστημονικά εργαλεία που μπορούμε, όπως υπεδάφια ραντάρ, εάν μας κάνουν ή όχι. Έχουμε επτά ομάδες ή κάποιες φορές οκτώ ομάδες που εργάζονται και στις δυο πλευρές δικοινοτικά. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε 15 ομάδες γιατί έχουμε έναν προϋπολογισμό. Όταν αρχίσουμε μίαν ανασκαφή σε ένα μέρος, προγραμματίζουμε να την τελειώσουμε σε ένα μήνα, αλλά μερικές φορές, όταν ξεκινήσουμε, για γεωγραφικούς και για άλλους λόγους πρέπει να συνεχίσουμε για πέντε μήνες σε αυτή την περιοχή», επεσήμανε.
«Έτσι αυτές είναι αναπάντεχες δυσκολίες που μας κάνουν να αλλάξουμε τα σχέδιά μας, όπως συνθήκες που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, η βροχή ή η ζέστη κατά το καλοκαίρι. Αλλά ακόμα και με αυτά προσπαθούμε ώστε οι ομάδες μας να προσαρμοστούν σε τέτοιου είδους συνθήκες. Επίσης όταν σκάβουμε σε κάποιους χώρους βρίσκουμε αμίαντο, κάτι που επιβραδύνει τις εργασίες, γιατί αυτοί που κάνουν τις ανασκαφές πρέπει να φοράνε ειδικές φόρμες και ειδικές μάσκες για να συνεχίσουν να εργάζονται, και δεν μπορούν να εργάζονται τόσο γρήγορα όσο με κανονική ενδυμασία», ανέφερε.
Ταυτόχρονα υπογράμμισε πως δεν αντιμετωπίζουν οποιοδήποτε πρόβλημα στο να εργάζονται από κοινού και να μοιράζονται τη δουλειά. Η ευθύνη αναλαμβάνεται από κοινού όπως λαμβάνονται και οι αποφάσεις, ανέφερε.
Κληθείς να πει αν υπάρχει ικανοποιητική ροή πληροφοριών από τον κόσμο προς την Επιτροπή για πιθανούς χώρους ταφής, ο κ. Παντελίδης είπε πως υπάρχει ροή πληροφοριών. «Ασφαλώς πάντα ενδιαφερόμαστε για περισσότερες πληροφορίες. Έτσι οργανώνουμε μια ενημερωτική εκστρατεία υπό τη μορφή έκκλησης προς το κοινό για να έλθει και να μας δώσει πληροφορίες που μπορεί να έχει για χώρους ταφής», πρόσθεσε.
Σημείωσε πως θα προσπαθήσουν να απλοποιήσουν τα πράγματα, όπως να έχουν τον ίδιο τηλεφωνικό αριθμό και στα δυο γραφεία, ώστε ο κόσμος να μπορεί να καλεί τον ίδιο τριψήφιο αριθμό. «Θα προσπαθήσουμε να ενθαρρύνουμε το κοινό και θα προσπαθήσουμε να το κάνουμε πιο εύκολο για το κοινό να έλθει με περισσότερες πληροφορίες. Αλλά υπάρχουν ήδη πολλές πληροφορίες στα δυο γραφεία που μαζεύτηκαν κατά τη διάρκεια των χρόνων. Αυτό που είναι εξίσου σημαντικό τώρα, μαζί με τη διασφάλιση νέων πληροφοριών, είναι η κατανόηση και η καλή ανάλυση των πληροφοριών που ήδη έχουμε, ώστε να έχουμε καλά αποτελέσματα», πρόσθεσε.
Επεσήμανε πως το ποσοστό επιτυχίας τους στις ανασκαφές είναι μια στις πέντε, δηλαδή γύρω στο 20%. «Υπάρχει λοιπόν έδαφος για να βελτιωθούν αυτά τα αποτελέσματα, για να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητά μας και αυτό εξαρτάται από την ποιότητα των πληροφοριών που έχουμε, τη διασφάλιση καλών και αξιόπιστων πληροφοριών και την ορθή κατανόηση και ανάλυσή τους, τη δυνατότητα χρήσης αεροφωτογραφιών, χαρτών, έτσι ώστε όταν πάμε και σκάψουμε να βρούμε κάτι. Υπήρξαν πολλές ανασκαφές στο παρελθόν στις οποίες δεν είχαμε αποτελέσματα. Από το 2006 έχουμε περίπου 200 περιπτώσεις ανασκαφών στις οποίες δεν υπήρξαν αποτελέσματα. Εξετάζουμε και αυτές τις παλιές υποθέσεις. Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι οι πληροφορίες χρησιμοποιούνται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να βρίσκουμε λείψανα. Γιατί υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που νομίζαμε ότι είχαμε καλές πληροφορίες και δεν μπορέσαμε να βρούμε λείψανα», ανέφερε.
Από την πλευρά της, η κ. Κιουτσιούκ είπε πως η επιτυχία της ΔΕΑ εξαρτάται από την ροή των πληροφοριών από τον κόσμο και στις δυο πλευρές. «Μέχρι τώρα έχουμε κάνει εκταφές πέραν των 1000 ατόμων γιατί λάβαμε πληροφορίες και από τις δυο πλευρές και πρέπει να ευχαριστήσουμε τον κόσμο για τη βοήθεια και την εμπιστοσύνη προς τη ΔΕΑ. Αυτό είναι πολύ σημαντικό», είπε.
Ερωτηθείς αν θα συνεχίσουν να γίνονται ανασκαφές "σε στρατιωτικές ζώνες" (ΣΣ. περιοχές όπου στρατοπεδεύει ο τουρκικός κατοχικός στρατός), στα κατεχόμενα, ο κ. Αρνί υπενθύμισε πως επιτεύχθηκε μια συμφωνία τον Ιούνιο του 2019 με τον τουρκικό στρατό που τους δίνει πρόσβαση "σε 30 νέες στρατιωτικές περιοχές".
«Μέχρι τώρα έχουμε κάνει ανασκαφές σε επτά από αυτές. Βρήκαμε τα λείψανα ενός ατόμου και η συμφωνία ισχύει, έτσι αυτό σημαίνει ότι όταν αρθούν οι περιορισμοί θα επαναρχίσουμε τις ανασκαφές στις στρατιωτικές περιοχές», είπε.
Σημείωσε πως τα αποτελέσματα ως τώρα δεν είναι πολύ ενθαρρυντικά, «ωστόσο ελπίζουμε ότι στους επόμενους 23 χώρους όπου θα σκάψουμε όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, θα βρούμε περισσότερους ανθρώπους».
Από την πλευρά της, η κ. Κιουτσιούκ είπε πως έχουν σχεδόν το ίδιο ποσοστό επιτυχίας "σε στρατιωτικές περιοχές όπως στις άλλες περιοχές".
Σε ερώτηση για το μήνυμα που στέλνουν προς τον κόσμο σε όλο το νησί, ο κ. Αρνί είπε πως χρειάζονται τη βοήθεια όλων, αλλά ιδιαίτερα των παλαιότερων γενιών. «Χρειαζόμαστε επίσης τη βοήθεια των κοινοταρχών και στις δυο πλευρές του νησιού για να βοηθήσουν να πειστούν οι μάρτυρες αυτών των τραγικών γεγονότων που δεν θέλουν ακόμα να μιλήσουν. Απαιτείται προσπάθεια για να πειστούν», ανέφερε.
Ο κ. Παντελίδης είπε πως δεν είναι αστυνομικοί ανακριτές και δεν εξετάζουν τις συνθήκες θανάτου και ποιος είναι υπεύθυνος. «Αυτό που κάνουμε με τις πληροφορίες που λαμβάνουμε είναι να πάμε και να προσπαθήσουμε να βρούμε τα λείψανα του ατόμου που μπορεί να είναι θαμμένο εκεί, ώστε να μπορέσουμε να δώσουμε τα λείψανα στην οικογένεια για μια αξιοπρεπή ταφή. Δεν εκθέτουμε οποιονδήποτε μάρτυρα», επεσήμανε.
Από την πλευρά της, η κ. Κιουτσιούκ έστειλε το μήνυμα: «Βοηθείστε τη ΔΕΑ να βοηθήσει τις οικογένειες σας παρακαλώ. Μοιραστείτε τις πληροφορίες σας μαζί μας, αυτό είναι πάρα-πάρα πολύ σημαντικό».
