Του Απόστολου Τομαρά
Συνέντευξη στον ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΤΟΜΑΡΑ
Αυστηρό μήνυμα στην ιατρική κοινότητα για φαινόμενα εκμετάλλευσης και αισχροκέρδειας εν καιρώ κορωνοϊού στέλνει ο πρόεδρος του ΠΙΣ. Ο Πέτρος Αγαθαγγέλου στη συνέντευξή του στην «Κ» δίνει την εκτίμησή του για την παρασκευή εμβολίου, καθώς και για πιθανή επάνοδο του ιού στο μέλλον. Επικροτεί τα μέτρα που πήρε η κυβέρνηση και εξηγεί γιατί οι πολίτες θα πρέπει να επιδείξουν πειθαρχία
Ζούμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Ο ιατρικός κόσμος είναι σε θέση να προσδιορίσει το τέλος της;
Αυτό είναι μια πραγματικότητα. Η χώρα μας, ο λαός μας, ο καθένας μας ξεχωριστά βιώνουμε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Ως προς τον ασφαλή προσδιορισμό του τέλους αυτής της κατάστασης μπορώ να πω τα εξής. Οι μηχανισμοί που εμπλέκονται σε μια πανδημία είναι πολύ-παραγοντικοί, συνυπάρχουν δηλαδή επιστημονικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα. Εξελικτικά, βάσει της αξιόπιστης καταγραφής των επιδημιολογικών δεδομένων και στατιστικών, συμπεριλαμβανομένης και της εκθετικής κορύφωσης της καμπύλης των κρουσμάτων και λαμβάνοντας υπόψη την πιθανή διαθεσιμότητα αποτελεσματικής φαρμακευτικής αγωγής συμπεριλαμβανομένου και του εμβολίου, θα μπορούμε να προσδιορίσουμε πιο αξιόπιστα, αναλύοντας βέβαια και την ισοπέδωση της καμπύλης της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο, εάν σε μια περίοδο 4-6 μηνών, η πανδημία εξασθενήσει αλλά όχι ολοκληρωτικά. Ο νέος κορωνοϊός είναι πιθανό να επανέλθει, όπως επανέρχεται η εποχική και η κοινή γρίπη αλλά λόγω της ανοσίας του πληθυσμού όπως και της διάθεσης των εμβολίων της γρίπης που εμπλουτίζονται με καινούργια στελέχη της οικογένειας των κορωνοϊών, θα είναι και αυτό πλέον μία από τις ιώσεις που θα έχουμε να
αντιμετωπίζουμε.
Τελικά κ. Αγαθαγγέλου η πανδημία μας κατέβαλε εξαπίνης ή θα μπορούσε η γραμμή άμυνας να είχε στηθεί νωρίτερα;
Καμία χώρα δεν είναι ολοκληρωτικά έτοιμη για το ξέσπασμα μιας πανδημίας. Η ετοιμότητα είναι κάτι το οποίο προϋποθέτει ισχυρές υποδομές, σωστές στρατηγικές και κυρίως έγκαιρες πολιτικές αποφάσεις, πειθαρχία του πληθυσμού στα περιοριστικά μέτρα και σωστή εφαρμογή των σχεδιασμών σε επιστημονικό, επιχειρησιακό και επιτελικό επίπεδο. Χώρες που συνδύασαν τους πιο πάνω παράγοντες κατάφεραν εγκαίρως να περιορίσουν τις συνέπειες ενώ σε άλλες περιπτώσεις, όπως π.χ. στην Ιταλία η κατάσταση ξέφυγε εκτός ελέγχου. Στην Κύπρο η πολιτεία έχει εγκαίρως λάβει τα απαιτούμενα μέτρα. Εκείνο το οποίο είχε οδηγήσει και τον ΠΙΣ, να απαιτεί lockdown, ήταν η απειθαρχία που επέδειξε μερίδα του πληθυσμού σε συνδυασμό με την υψηλή μεταδοτικότητα του Covid-19 κυρίως από ασυμπτωματικούς ασθενείς αλλά και η καταγραφή των πρώτων συμπτωματικών επιβεβαιωμένων κρουσμάτων ενδονοσοκομειακά, εννοώντας το 50% των δημόσιων νοσηλευτηρίων που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του συστήματος υγείας. Για ακόμη μια φορά θέλω να συγχαρώ δημόσια την κυβέρνηση που εισάκουσε την επιστημονική κοινότητα και επέβαλε αυστηρούς περιορισμούς στις μετακινήσεις και την κυκλοφορία, περιορισμοί οι οποίοι κατά την άποψη μας πρέπει όχι μόνο να συνεχιστούν αλλά ίσως να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο. Η γραμμή άμυνας που έχει στηθεί, προστατεύει τους πολίτες και ταυτόχρονα δίδει στο σύστημα και στους επαγγελματίες υγείας, την ευκαιρία να διαχειριστούν προληπτικά και πιο αποτελεσματικά, την εξέλιξη της πανδημίας.
Γιατί το επόμενο διάστημα είναι κρίσιμο για αντιμετώπιση του κορωνοϊού;
Το στοίχημα πλέον, είναι η αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των μέτρων και να ελέγξουμε την ραγδαία μεταδοτικότητα κατάσταση ώστε η μάχη να μην χαθεί στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και να εμποδίσουμε εάν είναι δυνατό την εκθετική κορύφωση της καμπύλης των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων. Ο Παγκύπριος Ιατρικός Σύλλογος, ασκώντας το θεσμικό του ρόλο υποβάλλει εισηγήσεις και συστάσεις προς την πολιτεία, ως ενισχυτικές και ευθυγραμμισμένες με την εθνική στρατηγική. Στόχος μας είναι να θέσουμε υπο έλεγχο και να αναχαιτίσουμε όσο το δυνατό πιο έγκαιρα την πανδημία. Ταυτόχρονα στόχος μας είναι και η προσπάθεια διάσωσης του Συστήματος Υγείας, που επιδέχεται τέτοιας δοκιμασίας στα πρώιμα στάδια της εφαρμογής του. Θεωρούμε καίριας σημασίας την αξιοποίηση της επιστημονικής συμβολής και στήριξης που παρέχουμε στις αρμόδιες αρχές, βασιζόμενοι στην εμπειρογνωμοσύνη, και στην επιστημονική κατάρτιση της ιατρικής κοινότητας.
Τι πρέπει να αναμένουν οι πολίτες το επόμενο διάστημα;
Το μήνυμα προς τους συμπολίτες μας είναι ότι όσο μεγαλύτερη πειθαρχία επιδείξουν στην ευλαβική τήρηση των μέτρων της κυβέρνησης και των μέτρων ατομικής προστασίας, υγιεινής και περιορισμού, τόσο λιγότερες θα είναι οι συνέπειες και τόσο πιο γρήγορα θα εξέλθουμε αυτής της ιδιόρρυθμης και δυσάρεστης για όλους κατάστασης. Άρα επιδεικνύοντας πειθαρχία, επισπεύδουν την επιστροφή όλων στους κανονικούς ρυθμούς της καθημερινότητας και παραγωγικότητας.
Τι σας προκαλεί, αν σας προκαλεί, ανησυχία;
Η ανακοίνωση ολοένα και περισσότερων νέων περιστατικών προκαλεί έντονο προβληματισμό για το πώς θα πετύχουμε αποτελεσματικότερα την εφαρμογή των υφισταμένων μέτρων προστασίας και καταπολέμησης του COVID-19. Τα όσα μέτρα έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα είναι προς την σωστή κατεύθυνση αλλά εμφανώς απαιτείται πιο καλά συντονισμένος μηχανισμός για την αποτελεσματική εφαρμογή τους ώστε να αναστρέψουν την ανοδική πορεία εξάπλωσης της νόσου. Αυτό ωστόσο που μας ανησυχεί περισσότερο είναι μην βγει εκτός ελέγχου η κατάσταση ώστε ο αριθμός των κρουσμάτων να είναι πολύ πιο απαιτητικός για τριτοβάθμια περίθαλψη απ’ ότι οι υποδομές των υπηρεσιών υγείας στον τόπο μας μπορούν να αντιμετωπίσουν. Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι πέραν της ανάγκης αντιμετώπισης της πανδημίας έχουμε και την ανάγκη ν’ ανταποκριθούμε σε καθημερινές απαιτήσεις των χρόνιων πασχόντων ασθενών μας, που έχουν ακόμη περισσότερο την ανάγκη νοσηλείας και θεραπείας.
Ένα κομμάτι της πανδημίας αφορά τα περιστατικά μόλυνσης επαγγελματιών υγείας. Είναι φυσικό επακόλουθο ή λόγω ελλειμάτων του συστήματος υγείας;
Το ότι η πανδημία μας βρήκε ανέτοιμους ως προς το ζήτημα που θίγετε, είναι κάτι που δεν χωρεί αμφιβολίας. Ωστόσο τώρα δεν είναι η ώρα της άσκησης κριτικής. Αντιθέτως αυτές είναι οι στιγμές που επιβάλλουν άρτιο συντονισμό και η σύμπραξη με όλους τους εμπλεκόμενους φορές σε μια εθνική στρατηγική αντιμετώπισης, ώστε από κοινού να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά στην αναχαίτιση της πανδημίας που εξελίσσεται ραγδαία. Στο πλαίσιο ενός μελλοντικού τελικού απολογισμού, θα πρέπει να διαγνώσουμε ποιοί ήταν εκείνοι οι παράγοντες που συνέβαλαν επιβαρυντικά ώστε να έρθουμε αντιμέτωποι με τα στατιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι ένα 25% των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων αφορά επαγγελματίες υγείας. Μέσα από τα δεδομένα που θα έχουμε στον ουσιώδη χρόνο θα πρέπει να αναγνωριστούν και να καταγραφούν τα κενά, οι επιχειρησιακές και επιτελικές ελλείψεις και αδυναμίες, όπως επίσης και η οργάνωση και ετοιμότητα των υπηρεσιών υγείας στον τόπο μας. Υπενθυμίζω ότι αυτά ήταν ζητήματα που επανειλημμένως είχαν προβληματίσει τον ΠΙΣ και τα οποία εστιάζονται στις αντοχές αυτών των υποδομών που αποτελούν στο σύνολο τους το Εθνικό Σύστημα Υγείας, το οποίο η ιατρική κοινότητα και η πολιτεία, καλούνται σήμερα, περισσότερο από ποτέ, να το στηρίξουν για να διασφαλίσουν την υγεία και την ίδια τη ζωή του κάθε πολίτη. Σε ό,τι αφορά τους επαγγελματίες υγείας στην παρούσα φάση, μπορούμε να μειώσουμε το ρίσκο έκθεσης τους, δίνοντας έμφαση στην εκπαίδευση τους και στην εξασφάλιση πλήρους εξοπλισμού προστασίας και ασφάλειας.
Η πολιτεία έδειξε τόλμη ή ατολμία στη λήψη μέτρων για περιορισμό της πανδημίας;
Όπως προανέφερα η πολιτεία έχει αρθεί στο ύψος τον περιστάσεων και λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις της ιατρικής και ευρύτερα επιστημονικής και ακαδημαϊκής κοινότητας της Κύπρου, έλαβε αρκετά έγκαιρα εκείνα τα δραστικά μέτρα που απαιτούνται. Και για αυτό έχουμε ως ΠΙΣ συγχαρεί τόσο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας όσο και τον Υπουργό Υγείας. Επαναλαμβάνω όμως ότι οι πολιτικές αποφάσεις αποτελούν το 50% της αντιμετώπισης. Το υπόλοιπο 50%, προϋποθέτει πειθαρχία στην τήρηση των μέτρων, συνεχή επικαιροποίηση τους (καθώς πρόκειται για μια εξελισσόμενη πανδημία) και το κυριότερο, άρτιο συντονισμό μεταξύ όλων των υπηρεσιών, αρχών και θεσμικών φορέων και των επαγγελματιών υγείας όπως επίσης και σωστή επιχειρησιακή και επιστημονική εφαρμογή της στρατηγικής αντιμετώπισης.
Υπάρχουν επιλογές για το σενάριο επέκτασης της πανδημίας;
Πιστεύω ότι υπάρχει ακόμη ένα παράθυρο ευκαιρίας για άμεση αναστροφή της πορείας της επιδημίας του COVID-19 μέχρι τον Μάιο. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει άμεσα να γίνουν παρεμβάσεις στις υφιστάμενές μεθόδους προστασίας και αντιμετώπισης του COVID-19. Στόχος μας είναι να καταφέρουμε να ελέγξουμε την πορεία της πανδημίας και να σπάσουμε την αλυσίδα μετάδοσης. Ο ΠΙΣ έχει υποβάλει συγκεκριμένες εισηγήσεις προς το Υπουργείο Υγείας. Ορισμένες από αυτές είναι:
Καλύτερος συντονισμός όλων των επαγγελματιών υγείας γιατί μόνο μέσα από την ομαδική συνεννόηση, υπευθυνότητα και αξιοποίηση όλων των επιστημονικών οργάνων, θα μπορέσουμε εθνικά να τα καταφέρουμε.
Σεβασμός και συμπερίληψη στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, των επιστημονικών θεσμικών οργάνων (ΠΙΣ και Επιστημονικές Εταιρείες)
Να δοθεί βαρύτητα στη βελτίωση του επιχειρησιακού πλάνου ώστε να μην υστερεί ως προς το σχεδιασμό και την εφαρμογή του
Σύσταση υψηλού επιπέδου επιστημονικής ομάδας που θα απαρτίζουν θεσμικά οι Ιατρικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας και μέλη της νεοσύστατης Επιστημονικής Ομάδας Κλινικής Αντιμετώπισης Covid-19 του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου.
Δημιουργίας ξεχωριστών κέντρων αποκλειστικής διαχείρισης Covid-19, με προδιαγραφές όπως αυτές έχουν καθοριστεί και από τον Εθνικό Οργανισμό Δημοσίας Υγείας της Ελλάδος (ΕΟΔΥΥ), προκειμένου η λειτουργία τους να είναι αποτελεσματική και την ίδια ώρα να αποσυμφορηθούν τα κρατικά νοσηλευτήρια αλλά και να διασφαλιστεί η ασφάλεια των επαγγελματιών υγείας κατά την ώρα της υπηρεσίας.
Ανάπτυξη σχεδίων απομόνωσης περιστατικών του COVID-19 και περίθαλψης με εκπαιδευμένο ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό. (Μπορούν να αξιοποιηθούν ξενοδοχεία)
Να τολμούμε να εφαρμόζουμε θεραπείες που έχουν δοκιμαστεί που λόγω πληθυσμού κατέγραψαν υψηλά ποσοστά κρουσμάτων και είχαν εκπονήσει κλινικές μελέτες.
Επίσης θα πρέπει άμεσα να γίνει προετοιμασία για αύξηση την κλινών εντατικής θεραπείας στο Νοσοκομείο Αναφοράς COVID-19 για τριτοβάθμια νοσηλεία. Προτείνεται να δημιουργηθεί ειδικά διαμορφωμένος χώρος με έτοιμα κρεβάτια εντατικής με επιπρόσθετους αναπνευστήρες,
Όχι σε διακρίσεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα
Πως αξιολογείτε το έργο του δημόσιου τομέα σε περιβάλλον κορωνοϊού;
Ο Παγκύπριος Ιατρικός Σύλλογος δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ των μελών του είτε δίνουν την μάχη από το δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα. Σ’αυτό τον πόλεμο όπως και σε κάθε μάχη προστασίας της δημόσιας υγείας και των συμπολιτών μας, είμαστε όλοι ένα, όλοι οι επαγγελματίες υγείας, ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό, αναλαμβάνουμε υψηλό ρίσκο και έχουμε μπει στην πρώτη γραμμή. Υπενθυμίζω ότι ήδη ιδιώτες γιατροί συνδράμουν και στηρίζουν τους συναδέλφους του δημοσίου, καθώς οι συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονται είναι πολύ σκληρές και αντίξοες. Σε ότι αφορά τις υποδομές, τα προβλήματα προϋπήρχαν και γι’ αυτό ανέφερα νωρίτερα ότι τα δημόσια νοσηλευτήρια, που είναι η ραχοκοκαλιά του Συστήματος Υγείας, περνούν μια πολύ σκληρή δοκιμασία και χρέος μας είναι να τα στηρίξουμε όπως και πράττουμε.
Ο ΠΙΣ πως τοποθετείται σε κάποιες φωνές για φαινόμενα εκμετάλλευσης από πλευράς του ιδιωτικού τομέα υγείας;
Η έγνοια της ιατρικής κοινότητας είναι η διασφάλιση της υγείας των πολιτών. Ως θεσμός ο ΠΙΣ, δεν θα επιτρέψει την οποιαδήποτε εκμετάλλευση ή/και αισχροκέρδεια εις βάρος των συμπολιτών μας, είτε εν καιρώ πανδημίας είτε αλλιώς. Καλούμε όλους όσοι κατέχουν στοιχεία να τα καταθέτουν ενώπιον του ΠΙΣ, ώστε να τα επιλαμβάνονται τα αρμόδια όργανα που εξετάζουν τέτοιου είδους καταγγελίες, όπως είναι η Επιτροπή Δεοντολογίας και το Πειθαρχικό Συμβούλιο.
Γνωρίζω ότι διατηρείτε καλές σχέσεις με τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο. Ως επιστήμονας τι θα του λέγατε νοουμένου ότι βαδίζουμε προς τη Μεγάλη Εβδομάδα;
Προσευχή για υγεία σε όλους τους πιστούς και παράκληση να κρατήσουμε ισχυρές , την πίστη και τις αρετές έτσι ώστε μέσα από αυτή την δοκιμασία να αποδείξουμε για ακόμη μια φορά πόσο εγκρατείς και ταπεινόφρονες πρέπει να είμαστε στην αντιμετώπιση αυτής της σκληρής δοκιμασίας. Χωρίς αρετή, πίστη και θρησκεία δεν σχηματίζεται υγιής κοινωνία. Η καλύτερη αντιμετώπιση για τη σωτηρία όλων μας, πέραν της επιστημονικής συμβολής και των ορθών πολιτικών αποφάσεων, είναι μέσω της πίστης να έχουμε ταπεινό το φρόνημα, υπακοή, εγκράτεια, υπευθυνότητα και σωφροσύνη. Μόνο έτσι μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτή την πολύ δύσκολη περίοδο.
Όλοι αναμένουν το εμβόλιο. Πότε μπορεί να είναι έτοιμο;
Το εμβόλιο, βάσει διεθνών αναφορών καταξιωμένων εμβολιολόγων, ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και πολυεθνικών φαρμακευτικών εταιρειών
που πραγματικά δίνουν αγώνα δρόμου, το αναμένουμε εκτός απροόπτου, προς το τέλος τρέχοντος έτους. Αντιλαμβάνεστε ότι η παρασκευή ενός εμβολίου, προϋποθέτει ορισμένες διαδικασίες. Ένα εμβόλιο θα πρέπει να περάσει από διάφορα στάδια, ώστε να δοκιμαστεί η αποτελεσματικότητα του και η ασφάλεια του για χορήγηση στον άνθρωπο. Μια διαδικασία καθόλου απλή, μέσα από την οποία εφαρμόζονται εξειδικευμένα πρωτόκολλα που καθορίζονται από τους αρμόδιους οργανισμούς έγκρισης και διάθεσης τους στη θεραπευτική φαρέτρα για κάθε ασθένεια. Όλα αυτά απαιτούν χρόνο.
Θεωρείτε πως η επιδημία του κορωνοϊού θα επηρεάσει τον οδικό χάρτη για την β’ φάση του ΓεΣΥ;
Ουσιαστικά, λόγω της πανδημίας του SARS-CoV-2, δοκιμάζεται η δεύτερη φάση μέσα από την ανάγκη όπου ένα σύστημα θα πρέπει και πολύ σωστά, να αξιοποιεί τις υποδομές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η εφαρμογή της δεύτερης φάσης του ΓΕΣΥ είναι εκείνη η περίοδος κατά την οποία τα αυτόνομα νοσηλευτήρια θα πρέπει όχι μόνο να βγουν αλώβητα από αυτή τη σκληρή δοκιμασία αλλά την ίδια ώρα να ενισχυθούν περισσότερο, ακριβώς για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των πολιτών και να προσφέρουν αναβαθμισμένες υπηρεσίες υγείας στους πολίτες, κάτι το οποίο πηγάζει από την ίδια τη φιλοσοφία του συστήματος, στην ολότητα του. Να επανατονισθεί ότι η βιωσιμότητα του συστήματος υγείας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη βιωσιμότητα των αυτόνομων νοσηλευτηρίων. Ο ιδιωτικός τομέας αποτελεί ακόμη ένα βασικό πυλώνα υποδομής υπηρεσιών υγείας για να ενισχύσει περαιτέρω την προσπάθεια της παροχής ποιοτικά αναβαθμισμένων υπηρεσιών υγείας στους ασθενείς μας.
