ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

«Σε αυτόν τον τόπο κανείς δεν είναι αθώος»

Ο Τάκης Χατζηδημητρίου μιλάει στην «Κ» για τα μνημεία της Κύπρου, τα οποία διηγούνται την πολυαίωνη ιστορία της

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Ο Τάκης Χατζηδημητρίου, συμπρόεδρος της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά, μιλάει στην «Κ» για το έργο της Επιτροπής, τονίζοντας πολύ συχνά την αγαστή συνεργασία Ε/κ και Τ/κ. Οι αποφάσεις μας υλοποιούνται, χωρίς να δημιουργούν δεσμεύσεις, υποχρεώσεις ή εμπλοκές πάνω στο κυπριακό ζήτημα. Μέσα στην Τεχνική Επιτροπή συνεννοούμαστε για να αντιμετωπίσουμε την πολιτιστική κληρονομιά ως μια ενότητα και όχι «δικά μας και δικά σας», τονίζει ο κ. Χατζηδημητρίου.


–Κύριε Χατζηδημητρίου, να πούμε πρώτα για την Επιτροπή;
–Οι Τεχνικές Επιτροπές αποφασίστηκε να δημιουργηθούν το 2006, μετά το ναυάγιο του δημοψηφίσματος του 2004 και με τα κυπριακά δεδομένα χρειάστηκαν δύο χρόνια μέχρι να συσταθούν. Πήραν σάρκα και οστά αμέσως μετά την εκλογή του Δημήτρη Χριστόφια στην προεδρία της Δημοκρατίας, τον Μάρτιο του 2008. Ως πρώτο βήμα ήταν η δημιουργία συμφωνημένου καταλόγου μνημείων σε ολόκληρη την Κύπρο, ώστε να προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα της αναστήλωσης. Τα Ε/κ μέλη διοριζόμαστε από τον εκάστοτε πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας ως αρχηγό της ε/κ κοινότητας. Δεν εκπροσωπούμε αρχές και δεν εξαρτόμαστε ούτε αντιπροσωπεύουμε θεσμούς, είμαστε όλοι κάτω από την προσωπική μας ιδιότητα. Οι αποφάσεις μας υλοποιούνται, χωρίς να δημιουργούν δεσμεύσεις, υποχρεώσεις ή εμπλοκές πάνω στο κυπριακό ζήτημα. Μέσα στην Τεχνική Επιτροπή συνεννοούμαστε για να αντιμετωπίσουμε την πολιτιστική κληρονομιά ως μια ενότητα και όχι «δικά μας και δικά σας», είναι ο κοινός μας στόχος και έτσι όταν συζητάμε για τα μνημεία λογαριάζουμε τα μνημεία, όχι αριθμούς, ούτε αναλογίες ή ισορροπίες. Και αυτό μπορώ να πω ότι οφείλεται ότι μέσα στην Επιτροπή έχει εδραιωθεί κλίμα εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας μεταξύ μας, ώστε όταν αναφερόμαστε σε κάποιο μνημείο ξέρει ο άλλος ότι είναι γνήσια αναφορά και δεν έχει κανένα στοιχείο υπολογισμού. Άλλωστε και εμείς ενδιαφερόμαστε να συντηρηθεί στο σύνολο η κληρονομιά της Κύπρου. Μπορώ να πω μάλιστα ότι οι Τ/κ συνάδελφοι δεδομένου ότι στον Βορρά υπάρχουν πολλά μνημεία, εκείνοι αναλαμβάνουν πολύ μεγαλύτερη ευθύνη στην προώθηση των αποφάσεων. Το άλλο που ήθελα να τονίσω είναι ότι για την προώθηση των έργων προσπαθούμε να προωθήσουμε τον δικοινοτικό χαρακτήρα τους.

 –Ποια είναι τα μέσα που διαθέτει η Επιτροπή;

–Κατ’ αρχάς να πω ότι είμαστε εθελοντές, δεν έχουμε προσωπικό. Πάντως, έχουμε την υποστήριξη από τους ηγέτες μας, εμείς του προέδρου της Δημοκρατίας και οι Τ/κ του κ. Ακιντζί. Εμείς ζητήσαμε τεχνική βοήθεια, που μας παρασχέθηκε, από τον πρόεδρο με δύο αρχιτέκτονες με μερική απασχόληση για να μας βοηθήσουν με τη μελέτη και τον προγραμματισμό των έργων. Επίσης, μας παραχωρήθηκε ένας δημόσιος λειτουργός, μέλος της Επιτροπής, ο οποίος απασχολείται πλέον αποκλειστικά και μας βοηθάει πάρα πολύ αυτό, μιας και υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να γίνουν (κατάλογοι, συμφωνίες και άλλα πολλά), έτσι τον τελευταίο χρόνο είχαμε αυτή την επιπλέον βοήθεια, που αύξησε τις δυνατότητές μας. Εκείνο που πάντα πρέπει να έχουμε κατά νου είναι ότι η Επιτροπή μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της έως ένα σημείο. Η Επιτροπή υπάρχει για να διασώσει ό,τι μπορεί, για να προλάβει ό,τι δύναται με τα περιορισμένα μέσα που έχει.

–Ποια νομίζετε ότι είναι η συμβολή σας στη λύση του Κυπριακού;
–Εργαζόμαστε πάνω στην προοπτική της δημιουργίας κλίματος εμπιστοσύνης, αμοιβαίου αλληλοσεβασμού για να βοηθήσει τη λύση του κυπριακού προβλήματος. Δεν μπορούμε να υποκαταστήσουμε κρατικές υπηρεσίες, κάτι που θα έπρεπε να αναλάβει μια ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Μπορεί να μη λύει το έργο μας το Κυπριακό, αλλά μπορεί να γίνει το θεμέλιο πάνω στο οποίο θα στηριχτεί, διότι δεν εργαζόμαστε μόνο πάνω στις πέτρες, αλλά δουλεύουμε και με τους ανθρώπους

–Ποιοι είναι οι οικονομικοί πόροι σας;
–Είπαμε ότι εν πολλοίς κινούμαστε στην εθελοντική εργασία. Τα χρήματα που έως τώρα είχαμε ήταν κατά κύριο λόγο από την Ε.Ε. Αργότερα εκχωρήθηκε ένα ποσό που δινόταν στην τ/κ κοινότητα για ανάπτυξη, δεδομένου ότι η Επιτροπή είχε δημιουργήσει κλίμα εμπιστοσύνης και έδειξε ότι μπορεί να είναι αποδοτική, για την ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Μέχρι στιγμής έχουμε δαπανήσει 18 εκατ. ευρώ. Υπάρχει βέβαια και ο Απόστολος Ανδρέας που έχε χρηματοδοτηθεί από την Εκκλησία της Κύπρου και το Εβκάφ, από κοινού. Η συνολική δαπάνη θα φτάσει στα 5 εκατ. ευρώ, με την πρώτη να έχει ανέλθει γύρω στα δύο εκατ. ευρώ. Σε κάποια φάση δόθηκε μια μικρή βοήθεια από το Βατικανό, γύρω στις 30.000 ευρώ για μια μαρωνίτικη εκκλησία και μία ορθόδοξη και προχωράμε και σε αυτές τις περιπτώσεις τους σχεδιασμούς μας. Για πρώτη φορά, το 2019, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας προσέφερε ως ηγέτης της ε/κ κοινότητας που ανήλθε τελικά στις 750.000 ευρώ. Στο μεταξύ υπήρξε ενδιαφέρον από ιδιώτες και κοινότητες, να πω ότι η Τεχνική Επιτροπή δεν ζητάει χρήματα. Κοινότητες μας είπαν ότι μπορούν να διαθέσουν χρήματα για την εκκλησία τους, νομίσαμε κι εμείς ότι αυτό θα ήταν εύκολο, στην πορεία ωστόσο καταλάβαμε ότι τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά και ότι έπρεπε να γίνει συνδυασμός χρηματοδότησης. Η προσφορά από τον πρόεδρο, αλλά και οι προσφορές από διάφορες κοινότητες μας επέτρεψε να χρηματοδοτήσουμε κι έναν αριθμό έργων, που περιλαμβάνει και οθωμανικά μνημεία, με μία καθαρά κυπριακή χρηματοδότηση πλέον.


–Με τις τοπικές κοινωνίες υπάρχει συνεργασία;
–Όταν κάνουμε ένα μνημείο ενημερώνουμε τους ενδιαφερόμενους, τους πρόσφυγες, για την εκκλησία τους, που είναι κάτι που τους ενδιαφέρει πάρα πολύ. Ενημερώνουμε τους κατοίκους που βρίσκονται τώρα στο χωριό, ώστε να γνωρίζουν τι γίνεται και να έχουμε τη συμπαράστασή τους. Η παραλαβή των έργων γίνεται με τη συμμετοχή Ε/κ και Τ/κ και δημιουργούνται φιλίες, σχέσεις, δημιουργείται κλίμα συνεργασίας και ώς ένα σημείο –μπορώ να πω– και αλληλοκατανόησης. Η Τεχνική Επιτροπή συμβάλλει και στη συντήρηση των μνημείων, αλλά και στη δημιουργία ενός νέου κλίματος αλληλοσεβασμού.

–Οι νέοι ενδιαφέρονται;
–Αυτή τη στιγμή η Τεχνική Επιτροπή, και με τη βοήθεια του UNDP, έχει απλώσει τις φτερούγες της και προς τους νέους και παρόλα όσα λέγονται για τους νέους ότι δεν ενδιαφέρονται, έδειξαν τεράστιο ενδιαφέρον. Και το συμπέρασμά μου είναι ότι οι νέοι δεν ενδιαφέρονται για τα μεγάλα λόγια και τις διακηρύξεις, αλλά αν τους δώσεις κάτι το συγκεκριμένο ανταποκρίνονται. Αυτή τη στιγμή δημιουργήθηκαν οι ομάδες των νέων πρεσβευτών των μνημείων μας, που επιφορτίζονται με τη μελέτη και παρακολούθηση συγκεκριμένων μνημείων, την προβολή τους μέσα στην κοινότητά τους, αλλά και στην κοινωνία ευρύτερα και την παρακολούθηση των προβλημάτων, ώστε να ενημερώνεται η Επιτροπή. Αυτό που έχω προσέξει είναι ότι το ενδιαφέρον είναι μεγάλο και είναι όλα εκλεκτά παιδιά (αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, μηχανικοί, λογοτέχνες, καλλιτέχνες) είναι ανοικτό προς όλους που ενδιαφέρονται.

Ουδείς είναι αθώος

–Πώς θα χαρακτηρίζατε την κατάσταση σήμερα των μνημείων;
–Την πρώτη περίοδο υπήρξε μεγάλη λεηλασία των μνημείων και στον Βορρά και στον Νότο. Μετά άρχισε η ορφάνια και ο χρόνος να τα κατατρώγουν. Όσο περνάει ο καιρός αυτά που έχουν επιβιώσει αντιμετωπίζουν προβλήματα από την εγκατάλειψη. Να πούμε βέβαια ότι και στην πλευρά μας υπάρχουν τ/κ μνημεία που έχουν καταστραφεί (χωριά, τζαμιά κ.ά.). Σε αυτόν τον τόπο κανείς δεν είναι αθώος ενώπιον της υπάρχουσας κατάστασης. Μπορεί να πει κάποιος ότι τα δικά μας αρχαιολογικά και εκκλησιαστικά μνημεία ή τα μεσαιωνικά είναι πολύ σημαντικά, και πιο σημαντικά από τα τζαμιά, είναι αλήθεια. Όμως, εδώ μιλούμε για τον πολιτισμό, τον ένα, τον αδιαίρετο πολιτισμό της Κύπρου, την πολυπολιτιστική φυσιογνωμία του νησιού.

–Ποιοι είναι οι μελλοντικοί σας σχεδιασμοί; Ποια έργα τελείωσαν αυτή την περίοδο;
– Συντηρήθηκε σε πρώτη φάση η εκκλησία του Αγίου Ανδρόνικου στην Κυθρέα. Άρχισαν τα έργα στον Άη Σέργη στην Καρπασία, στον ναό των Αγίων Σεργίου και Βάκχου. Έργα που πάνε προς ολοκλήρωση είναι η Παναγία στην Άσσια, ένα πολύ σημαντικό μνημείο και στο οποίο έγινε μία πάρα πολύ καλή συντήρηση. Επίσης, στον Άγιο Αρτέμωνα στην Αφάνεια, όπου αποκαλύφθηκαν στοιχεία της ιστορίας του ναού.
Έχουμε κάνει βέβαια και τον προγραμματισμό μας και για το 2020. Έγινε η παρουσίαση των σχεδίων για το τζαμί στην Ορούντα, με προθυμία των κατοίκων να βοηθήσουν στη συντήρηση. Επίσης, προχωράει και ο σχεδιασμός για την Παναγία της Κυράς, μεταξύ Κώμης Κεπίρ και Λειβάδια. Έχουμε τον Άγιο Αντώνιο στο Μάσσαρι, καθώς και έργα που έχουν ολοκληρωθεί οι σχεδιασμοί στο οχυρό Άρσεναλ (Τζαμπουλάτ) της Αμμοχώστου, η Παναγία την Αφέντρικα στην Καρπασία και υπάρχουν έτοιμα για τον Άγιο Αντώνιο των Λατίνων στην Κοντέα, που βρίσκεται σε ιδιωτική περιουσία και αναμένουμε την έγκρισή του. Σε προκαταρκτικό στάδιο έχουμε τον ναό των Αγίων Παίδων στη Σύγκραση, το υδραγωγείο του Αρίφ Πασά στη Μεσαορία, ο Άγιος Θέρισσος στην Αγία Τριάδα, ο Άγιος Σέργιος του 12ου αιώνα στη Νέτα, το τζαμί στην Τέρρα, ο Άγιος Γεώργιος στα Λιμνιά, με συγχρηματοδότηση κατοίκων και Ε.Ε. Υπάρχουν επίσης σχεδιασμοί για το τζαμί στον Άγιο Θεόδωρο, στο Μαρώνι, στο Καλό Χωριό Λάρνακας, στα Λεύκαρα, έχουμε την πόρτα της Θάλασσας στη Αμμόχωστο. Ενδιαφέρον έχει το σχολείο στην Ευρέτου στην Πάφο, που όταν πήγαμε ήταν εκεί και τα παιδιά του Ε/κ μάστορα που το έκτισε. Υπάρχουν ακόμα 14 μνημεία που θα προχωρήσουν με τη συγχρηματοδότηση από τα χρήματα που πρόσφερε ο πρόεδρος με εισφορές των κατοίκων. Να πω ότι αυτή την περίοδο έχουμε κάνει και εργασίες στήριξης ναών, για να αποφύγουμε κατάρρευσή τους, όπως στον Άγιο Αναστάσιο στην Περιστερώνα της Αμμοχώστου, στον Άγιο Γεώργιο στον Βαθύλακα. Να πω ότι υπάρχει ένας κατάλογος τζαμιών για να προχωρήσουμε σε συντήρησή τους το 2020.


–Πώς προχωράει η αναστήλωση στον Απόστολο Ανδρέα;
–Αντιμετωπίζουμε κάποια προβλήματα τεχνικής φύσης, που τονίζω ότι δεν έχουν να κάνουν με το πολιτικό πρόβλημα. Ελπίζω να ξεπεραστούν για να περάσουμε στη Β΄ και Γ΄ φάση, που αφορούν το μεσαιωνικό παρεκκλήσι πίσω από το αγίασμα και τον περιβάλλοντα χώρο και κάποια άλλα έργα υποστήριξης κάποιων άλλων κτηρίων. Να πω ότι στη μονή του Αποστόλου Ανδρέα δεν γίνεται απλώς συντήρηση, αλλά αποκατάσταση.

–Με τη μονή του Αγίου Παντελεήμονα στην Κερύνεια τι γίνεται;
–Είναι ένα μνημείο που έχουμε συντηρήσει και χρειάζεται παρακολούθηση και από Ε/κ και από Τ/κ. Είναι λιγάκι ορφανεμένο το μνημείο και είναι θέμα στην Τεχνική Επιτροπή να προωθήσουμε ειδικό σχέδιο παρακολούθησης του μνημείου. Έκκλησή μας είναι να δείξουν περισσότερο ενδιαφέρον οι άνθρωποι που συνδέονται με το μνημείο, όποιοι και αν είναι αυτοί. Τελευταία, να σας πω, είχαμε έκφραση ενδιαφέροντος από Μαρωνίτες. Δαπανήθηκαν περίπου για τον Άγιο Παντελεήμονα 800.000 ευρώ, διασώσαμε από πλήρη κατάρρευση τα κελιά, τον ναό. Πέρυσι, βέβαια, είχαμε και κάποια βεβήλωση, αλλά αποκαταστάθηκαν οι ζημιές. Εν ολίγοις, το παρακολουθούμε το μνημείο, είναι ειδική περίπτωση. Πάντως, σε όλες τις άλλες εκκλησίες που έχουμε συντηρήσει ενδιαφέρονται οι πρόσφυγες, πηγαίνουν, τις φροντίζουν.

–Με τα μνημεία της Πράσινης Γραμμής πώς προχωράτε;
–Εργαζόμαστε αυτή τη στιγμή για τα μνημεία της Πράσινης Γραμμής. Εκεί δεν είναι η ίδια κατάσταση, όπως αλλού, εκεί υπάρχει στρατός. Εκεί και οι Τ/κ πρέπει να βρίσκονται σε συνεννόηση με τον στρατό για να αντιμετωπιστούν τα θέματα της Επιτροπής. Στις 20 Δεκεμβρίου μαζί με τους μελετητές και τους εμπειρογνώμονες σε πρώτη φάση θα γίνει μια συντήρηση της υπάρχουσας κατάστασης στον Άγιο Γεώργιο και τον Άγιο Ιάκωβο και θα δούμε μελλοντικά πώς θα προχωρήσουμε μέσα από τις δυσκολίες που προκύπτουν στις στρατιωτικές ζώνες ή σε αμφισβητούμενες περιοχές, εμείς λέμε ότι είναι Πράσινη Γραμμή, ο τουρκικός στρατός θεωρεί ότι ο Άγιος Ιάκωβος είναι περιοχή που ελέγχει. Θα πρέπει να πούμε ότι αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη προσπάθεια για αφαίρεση της βλάστησης από τα τείχη της Λευκωσίας, στο βόρειο μέρος της πόλης υπάρχει μεγαλύτερη υγρασία. Έχω εντυπωσιαστεί με τον τρόπο που εργάζονται οι εμπειρογνώμονες, είναι μια πολύ μεγάλη επιχείρηση και βρίσκεται σε εξέλιξη ένα σχέδιο από τον Προμαχώνα Μούλα μέχρι την Πύλης της Κερύνειας. Ξεκίνησε, επίσης, και η αποκατάσταση σου προμαχώνα Κουιρίνι, που βρίσκεται κάτω από το γραφείο του κ. Ακιντζί, τον οποίο όποτε τον συναντήσαμε νιώσαμε ότι αντιμετωπίζει τα προβλήματα της Λευκωσίας ως δήμαρχος, είναι έντονο το ενδιαφέρον του και αυτό είναι πολύ βοηθητικό. Εργαζόμαστε επίσης για να αντιμετωπίσουμε την κατάρρευση στο σημείο μεταξύ Μούλα και Ρόκκα.


–Υπάρχουν προγράμματα και για μη μνημεία;
–Ναι, αρχίσαμε και ένα πρόγραμμα ευπρεπισμού για νεκροταφεία τόσο στον Βορρά όσο και στον Νότο. Ξεκινήσαμε με έξι-επτά (όπως στον Καραβά), αντιλαμβάνεστε ότι είναι πολλά που αναμένουν. Τύχαμε χρηματοδότησης από κοινότητες και έτσι γίνεται πιο εύκολο το έργο μας. Τα νεκροταφεία δυστυχώς, και τα χριστιανικά και τα μουσουλμανικά, βρίσκονται σε κατάσταση που δεν τιμάει κανέναν.

 –Ποιο είναι το κέρδος σας, κ. Χατζηδημητρίου;

–Δεν είναι απλώς η συντήρηση, αλλά όταν βρίσκουμε στοιχεία για κάποιο μνημείο που πριν δεν ήταν γνωστά. Στον Άγιο Αυξέντιο μεταξύ των τοίχων για πρώτη φορά ανακαλύψαμε μια υπέροχη βυζαντινή τοιχογραφία της δεομένης κόρης του ιερέα ή τα όσα ανακαλύψαμε στον Αρχάγγελο Μιχαήλ στο Λευκόνοικο, που λίγα πράγματα ήταν γνωστά, βρέθηκαν τα στοιχεία του 12ου αιώνα και άγνωστες τοιχογραφίες. Πλουτίζουμε την ιστορία, και τον πολιτισμό μας και την ιστορία των ίδιων των μνημείων, αυτό είναι αποζημίωση.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Κύπρος: Τελευταία Ενημέρωση

X