Kathimerini.com.cy
Πρωτόγνωρο είναι φέτος το «Χριστός Ανέστη», το οποίο εψάλη τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου. Φέτος τα πάθη του Ιησού, μέχρι και την Σταύρωσή Του, είναι συνυφασμένα με το δράμα που περνά σχεδόν ολόκληρος ο πλανήτης εξαιτίας της πανδημίας. Η Ανάστασή Του αποτελεί το ευχάριστο μήνυμα ότι οι πιστοί δεν θα αργήσουν και πάλι να βρεθούν στις εκκλησίες, οι οποίες φέτος παρέμειναν άδειες. Εξάλλου, το μήνυμα του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β' ήταν πέρα για πέρα αισιόδοξο: Με την προσδοκία της Ανάστασης του Σωτήρα μας, η Εκκλησία παρακινεί τους πιστούς σήμερα, Μεγάλο Σάββατο, να τηρήσουν απόλυτη σιωπή, ησυχία και νηστεία. "Η Ανάσταση του Χριστού είναι βίωμα προσωπικό του καθενός αγωνιζόμενου πιστού και το μέγεθός του αντικατοπτρίζεται στην ατομική προσπάθεια του κάθε ανθρώπου για την αποβολή των παθών. Η αίσθηση του μεγάλου αυτού μυστηρίου έρχεται ως επιβράβευση του επίπονου αγώνα μας για την κάθαρση της καρδίας μας", σημειώνεται στην ανακοίνωση.
Παράλληλα, "ιδιαίτερα αυτές τις μέρες, που οι πιστοί δεν μπορούν να προσέρχονται στις κατανυκτικές και μεστές Χάριτος ακολουθίες, ο αγώνας όλων μας πρέπει να είναι πιο γνήσιος, νόμιμος και ανυποχώρητος. Και η Ανάσταση οσονούπω πλησιάζει για όλους", καταλήγει.
Η λαμπρατζιά
Ένα από τα πιο γνωστά πασχαλινά έθιμα στην Κύπρο είναι αυτό της λαμπρατζιάς. Η προετοιμασία της λαμπρατζιάς, δηλαδή της μεγάλης φωτιάς της Λαμπρής, αρχίζει μέρες πριν με το μάζεμα των ξύλων για το άναμμα της το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου. Σύμφωνα με την κυπριακή λαϊκή παράδοση, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου στις αυλές των εκκλησιών τα παιδιά ανταγωνίζονται ποιο θα φέρει τα περισσότερα φρύγανα και ξύλα αλλά κυρίως το πιο μεγάλο ξύλο, «τον κούζαλο», για τη λαμπρατζιάν, η οποία διαρκεί μέχρι τις πρωϊνές ώρες της Κυριακής του Πάσχα. Στην πυρά της καίγεται ομοίωμα του Ιούδα του Ισκαριώτη, ο οποίος πρόδωσε τον Χριστό, ένα έθιμο διαδεδομένο σχεδόν σε όλη την Κύπρο και την Ελλάδα. Ένα στοιχείο πολύ ενδιαφέρον είναι πως στην Κύπρο τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας έφτιαχναν το είδωλο του Ιούδα σατιρίζοντας τους ξένους κατακτητές και τον έντυναν σαν σύγχρονο της εποχής Άγγλο με ημίψηλο καπέλο και μπαστούνι.
Επίσης στη φωτιά της Λαμπρατζιάς συνηθίζεται να καίνε και τον «Μάρτη», ένα βραχιολάκι φτιαγμένο από κόκκινη και άσπρη κλωστή, το οποίο φοράνε τα παιδιά από την 1η του Μάρτη, ώστε να μην «καούν» από τον ήλιο.
Η μεγάλη φωτιά, η Λαμπρατζιά, πρέπει να διαρκέσει μέχρι πρωϊας. Παλαιότερα ήταν ο μόνος τρόπος για να ζεσταίνονται οι πιστοί, αφού η λειτουργία της Λαμπρής γίνεται τα μεσάνυκτα, όταν το κρύο είναι δριμύ. Το έθιμο αυτό έγινε όμως αγαπητό, γιατί γύρω από τη φωτιά, ζεσταίνεται όχι μόνο το σώμα αλλά κι η καρδιά. Γνωστοί και φίλοι, μέσα στο πνεύμα της αγάπης, κάνουν αστεία, λένε λόγια ζεστάκαι ανταλλάζουν ευχές.
Γύρω στα μεσάνυχτα κτυπούν χαρμόσυνα οι καμπάνες. Δεν υπάρχει ήχος πιο γλυκός απ’ αυτό το χαρμόσυνο μήνυμα, αυτό το κάλεσμα για τη γιορτή της αγάπης και της αναγέννησης. Μετά από την αναστάσιμη λειτουργία το εκκλησίασμα μαζεύεται γύρω στη λαμπρατζιά. Ευχές, αστεία, πειράγματα. Οι γιορτάρηδες της μέρας κερνούν όλο τον κόσμο με φρέσκιες φλαούνες, ζιβανία και κρασί, πράγματα που ευλογήθηκαν πιο πριν μέσα στην εκκλησία.
Ανάσταση – «Άρατε Πύλας» (Μεγάλο Σάββατο βράδυ / Κυριακή του Πάσχα)
Το αποκορύφωμα της εβδομάδας των Παθών είναι η νύχτα της Ανάστασης. Όλοι οι κάτοικοι στα χωριά και πλήθος κόσμου στις πόλεις συγκεντρώνονται στην εκκλησία για τον «Καλό Λόγο». Στα χωριά μέχρι πρόσφατα ο ιερέας ρωτούσε πριν αρχίσει τη λειτουργία εάν είναι όλοι παρόντες. Κι αν κάποιος έλειπε θα έπρεπε να αναζητηθεί μήπως και δεν ξύπνησε ή μήπως είναι άρρωστος.
Τα μεσάνυχτα σβήνουν όλα τα φώτα και το ζωοδόχο φως της Ανάστασης έρχεται να φωτίσει το σκοτάδι. Με το «Δεύτε λάβετε φως» ανάβουν οι πλησιέστεροι τις λαμπάδες τους από τις τρεις λαμπάδες του ιερέα (τρικέρι από κερί της μέλισσας) και μέσα σε λίγα λεπτά το φως μεταδίδεται στις λαμπάδες όλων των πιστών. Η μετάδοση του αγίου φωτός συμβολίζει τη συναδέλφωση όλων των χριστιανών. Κατόπιν, με τα εξαπτέρυγα, τον σταυρό και τα λάβαρα μπροστά, ο ιερέας βγαίνει από την εκκλησία σε λιτανεία και σταματώντας μπροστά στην είσοδο του ναού, όπου είναι συγκεντρωμένο το πλήθος, διαβάζει το ευαγγέλιο της Ανάστασης, ενώ οι χοροί ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη». Οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα, οι κροτίδες κάνουν εκκωφαντικό θόρυβο και τα πυροτεχνήματα γεμίζουν τον ουρανό. Επέρχεται, επομένως, η λύτρωση από τα Πάθη της Μεγάλης Εβδομάδας, η αγάπη και η χαρά της Ανάστασης πλημμυρίζει όλους, μικρούς και μεγάλους, οι οποίοι ανταλλάζουν αγκαλιές, φιλιά, ευχές και λένε «Χριστός Ανέστη».
Πολλοί πιστοί γυρίζουν σπίτι για να απολαύσουν τις «φλαούνες» και τη ζεστή σούπα. Προσέχουν πολύ να μην σβήσει η λαμπάδα τους, γιατί το φως της Ανάστασης πρέπει να μπει στο σπίτι και να ανάψουν με αυτό το καντήλι στο εικονοστάσι. Επίσης, με τη λαμπάδα της Ανάστασης σχηματίζουν σταυρό στο ανώφλι της εξώθυρας για να είναι το σπίτι ευλογημένο. Η ευχή «Χριστός Ανέστη» λέγεται επί σαράντα μέρες και η αντιφώνηση είναι «Αληθώς Ανέστη ο Κύριος».
Άρατε πύλας
Μετά τον Καλό Λόγο όσοι δεν έχουν αποχωρήσει ξαναμπαίνουν στην εκκλησία και η λειτουργία συνεχίζεται μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Σε παλιότερα χρόνια, όταν ο ιερέας με την ακολουθία του έβγαιναν για το «Χριστός Ανέστη», έκλειναν τις πόρτες της εκκλησίας και έμενε μέσα μόνο ένας γέρος, ο οποίος μόλις άκουγε από τον ιερέα το «Άρατε πύλας οι άρχοντες και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της δόξης», ρωτούσε «Τις εστιν ούτος;» και μετά την απάντηση του ιερέα «Κύριος κραταιός...», άρχιζε να βογκά όπως η καμήλα, παριστάνοντας τον Άδη ή τον διάβολο. Ο ιερέας άνοιγε απότομα την πόρτα και έμπαινε στον ναό ακολουθούμενος από το εκκλησίασμα για τη συνέχιση της αναστάσιμης λειτουργίας. Το δρώμενο αυτό αποτελεί συμβολική αναπαράσταση της ήττας του Άδη, της πάταξης του κακού και της ανάκτησης του χαμένου Παραδείσου με την Ανάσταση του Κυρίου. Η Ανάσταση του Κυρίου επαγγέλλεται τη λύτρωση από την αμαρτία, την ανάσταση των ψυχών ζώντων και νεκρών. Τη νεκρανάσταση είχαν ως κεντρικό θέμα και παγανιστικά πασχαλινά δρώμενα που τελούνταν παλαιότερα στην Κύπρο και έχουν πλέον εκλείψει. Τέτοια ήταν «ο Βασίλης» ή «ο βοσκός».
Με πληροφορίες από unesco.org.cy/
