Αναπάντητα παραμένουν καίρια ερωτήματα τα οποία αφορούν τη διαχείριση αρκετών ευαίσθητων περιπτώσεων εκ μέρους των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας που αφορούν την πρόληψη και προστασία κακοποιημένων παιδιών από τους γονείς τους αλλά και των προβλημάτων που προκύπτουν στην ψυχοσύνθεση τους.
Περιπτώσεις που φθάνουν ενώπιον της «Κ» αναφέρουν ότι ακόμη και σε σοβαρές περιπτώσεις καταγγελιών για παιδιά τα οποία παρουσιάζουν σημάδια κακοποίησης λειτουργοί αδυνατούν να ανταποκριθούν ειδικότερα σε ότι αφορά το στάδιο της αξιολόγησης κινδύνου στην οικογένεια όπου φαίνεται να εντοπίζεται πρόβλημα με τα εργαλεία που παρέχονται για παρεμβάσεις να παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητα.
Τα προβλήματα διαιωνίζονται ενώ ένα είναι το ζήτημα που προκύπτει: Τελικά, οι Υπηρεσίες είναι έτοιμες να αντικρύσουν τα προβλήματα, να τα εντοπίσουν και να τα αντιμετωπίσουν ουσιαστικά; Η αναδιάρθρωση των ΥΚΕ μέχρι στιγμής δεν έχει προχωρήσει, ενώ όπως πληροφορείται η «Κ», η Συμβουλευτική Επιτροπή για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας στην οικογένεια διά στόματος της Προέδρου της, Σουζάνα Παύλου, αναφέρει ότι θα θέσει υπό το μικροσκόπιο της τις διαδικασίες που ακολουθούνται από τις αρμόδιες υπηρεσίες με στόχο να διαφανεί ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα ώστε να προταθούν λύσεις.
«Έχουμε πολλά ερωτήματα και γι’ αυτό θα προχωρήσουμε στην αξιολόγηση των διαδικασιών. Προφανώς υπάρχουν τεράστια κενά και αδυναμίες εσωτερικά στις Υπηρεσίες αλλά και στον συντονισμό των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Θέλουμε να καταγράψουμε ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα. Είναι γιατί δεν γνωρίζουν την ύπαρξη των διαδικασιών, επειδή ίσως δεν υπάρχει ικανοποιητική εποπτεία, ή επειδή έχουν όντως φόρτο εργασίας; », σημειώνει η κ. Παύλου. Μάλιστα, έχει οριστεί ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας ο οποίος θα μπει στα άδυτα των υπηρεσιών στοχεύοντας να καταγράψει τα ζητήματα που προκύπτουν με στόχο να προταθούν λύσεις.
Μέχρι τον Οκτώβριο αναμένεται η ετοιμασία της σχετικής έκθεσης που θα παραδοθεί στην Υπουργό Εργασίας.
Η υποστελέχωση ως δικαιολογία
Από τον τραγικό επίλογο με το θάνατο του 14χρονου Στυλιανού μέχρι την πρόσφατη υπόθεση που είδε το φως της δημοσιότητας και αφορά στην κακοποίηση 19μηνου βρέφους στη Λεμεσό, φαίνεται ότι οι ΥΚΕ τρέχουν να μαζέψουν τα σπασμένα με τη δικαιολογία της υποστελέχωσης να προτάσσεται διαρκώς. Από τη δήλωση το 2014, της πρώην Διευθύντριας του Τμήματος Κοινωνικής Ευημερίας Τούλας Κούλουμου για 150 λειτουργούς που χειρίζονται χιλιάδες υποθέσεις μέχρι και έξι χρόνια μετά η αναφορά της τωρινής Διεύθυνσης για τον ίδιο αριθμό λειτουργών που χειρίζονται 4,000 υποθέσεις, προκαλεί προβληματισμό.
Όπως αναφέρει στην «Κ» άτομο το οποίο εργάστηκε για πολλά χρόνια στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας σε θέση – κλειδί, το θέμα της υποστελέχωσης δεν είναι το πρόβλημα.
«Είναι εύκολο κάθε φορά που τα βρίσκουμε σκούρα να λέμε ότι υπάρχει υποστελέχωση. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι πιο σύγχρονοι για να λυθούν θέματα», σημειώνει η συγκεκριμένη πηγή προσθέτοντας ότι υπάρχει σειρά ψυχομετρικών εργαλείων στο Τμήμα ενώ θα έπρεπε να γίνονται αξιολογήσεις των υποθέσεων που αναλαμβάνουν οι λειτουργοί και να παρακολουθούνται οι στόχοι που τίθενται.
Ωστόσο, για ακόμη μία φορά το φως της δημοσιότητας είδε ακόμα μία υπόθεση η οποία ήταν γνωστή στις Υπηρεσίες για αρκετό χρονικό διάστημα. Τυχαία, διαπιστώθηκαν σημάδια κακοποίησης στο 19μηνο βρέφος στη Λεμεσό ενώ η μητέρα του βρισκόταν σε αστυνομικό τμήμα για συγκεκριμένη υπόθεση. Εκεί κλήθηκε λειτουργός του Γραφείου Ευημερίας στην Αστυνομία.
Για να φθάσουμε στο σημείο έπειτα από τη δημοσιοποίηση του περιστατικού το παιδί να δοθεί σε ανάδοχη οικογένεια και οι γονείς να αντιμετωπίζουν σοβαρότατες κατηγορίες.
Η έρευνα που διέταξε η Υπουργός Εργασίας Ζέτα Αιμιλιανίδου, σε σχέση με τις ενέργειες στις οποίες προέβησαν οι αρμόδιοι λειτουργοί της Υπηρεσίας βρίσκεται σε εξέλιξη ενώ η Υπηρεσία τηρεί σιγή ιχθύος και επιφυλάσσεται ν’ απαντήσει το επόμενο χρονικό διάστημα για τις διαδικασίες που ακολουθούνται σε τέτοιες περιπτώσεις. Πάντως, η διευθύντρια των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας Μαρία Κυρατζή, επιβεβαιώνει ότι το παιδί παρακολουθείτο από τις υπηρεσίες για έναν χρόνο, χωρίς να θελήσει να τοποθετηθεί περαιτέρω λόγω της έρευνας που διεξάγεται. Η περίπτωση της οικογένειας η οποία αντιμετώπιζε αρκετά προβλήματα ήταν γνωστή στις Υπηρεσίες. Οι καταγγελίες για ξυλοδαρμό μελών της οικογένειας ήταν επίσης γνωστές.
Πληροφορίες της «Κ» από το στενό περιβάλλον του παιδιού αναφέρουν ότι λειτουργός του Γραφείου Ευημερίας είχε επισκεφθεί την οικογένεια όταν γεννήθηκε το παιδί, στη συνέχεια όταν ήταν ενός έτους και αργότερα έγινε απλώς ένα τηλεφώνημα στους 15 μήνες ζωής του παιδιού.
Είναι άραγε αυτό αρκετό για την παρακολούθηση μίας οικογένειας η οποία αντιμετώπιζε σοβαρότατα προβλήματα; Οι ΥΚΕ έδωσαν οδηγίες για διερεύνηση της υπόθεσης στα πλαίσια της αυτεπάγγελτης έρευνας που δικαιούται να διεξάγει ο Οικογενειακός Σύμβουλος, σύμφωνα με τον νόμο; Προέβη η Αστυνομία σε Αξιολόγηση Κινδύνου της υπόθεσης;
«Για ακόμη μια φορά, η θεσμοθετημένη υποχρεωτική διατμηματική συνεργασία των εμπλεκόμενων υπηρεσιών δεν εφαρμόστηκε, με αποτέλεσμα την κλιμάκωση της κακοποίησης ενός βρέφους, από παραμέληση σε σωματική βία. Θα πρέπει μία προβληματική οικογένεια να παρακολουθείται συστηματικά. Κι αυτό διότι ο βαθμός επικινδυνότητας για το παιδί μπορεί ν’ αλλάξει, μπορεί να μειωθεί, να αυξηθεί ή να κλιμακωθεί», δηλώνει στην «Κ» η Πρόεδρος της Συμβουλευτικής Επιτροπής για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας στην οικογένεια, Σουζάνα Παύλου.
Σύμφωνα με την Επιστημονική Διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ, Δρ Άντρη Ανδρονίκου, στις 3 Ιουνίου, τις πρωινές ώρες, συγκεκριμένος μάρτυρας κάλεσε στην γραμμή βοήθειας 1440 και αναφέρθηκε σε περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας και έκθεση ανήλικου παιδιού σε κίνδυνο. Έγιναν ενέργειες βάση του πρωτοκόλλου οπού προνοεί σε προφορική αλλά και σε γραπτή αναφορά την Αστυνομία και τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ).
«Στις 5/6 λάβαμε και δεύτερη αναφορά, από άλλο ανώνυμο μάρτυρα, στη Γραμμή 1440 για περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας , έκθεση ανήλικου παιδιού σε κίνδυνο, κακοποίηση και παραμέληση βρέφους. Ακολουθήθηκαν οι ίδιες διαδικασίες. Ο ΣΠΑΒΟ δεν έχει δικαιοδοσία για διερεύνηση περιστατικών. Ωστόσο σύμφωνα με τις διατμηματικές διαδικασίες για διαχείριση περιστατικών βίας κατά ανηλίκων , οι οποίες είναι δεσμευτικές για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς η διερεύνηση ξεκινάει αυθημερόν και ανάλογα με την αξιολόγηση των αρμόδιων λειτουργών εντός 3 ημερών θα πρέπει να ακολουθηθούν συγκεκριμένες διαδικασίες».
«Οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες γνώριζαν, αλλά δεν ενέργησαν έγκαιρα και αποτελεσματικά»
Η Συμβουλευτική Επιτροπή για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας στην οικογένεια είναι ξεκάθαρη: «Οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες γνώριζαν, αλλά δεν ενέργησαν έγκαιρα και αποτελεσματικά». Την ίδια στιγμή, από την ιατροδικαστική εξέταση που κατέδειξε ότι τα τραύματα ήταν περίπου 20 ημερών, η Επιτροπή θεωρεί ότι η κακοποίηση θα μπορούσε να αποτραπεί εάν τηρούνταν οι διατμηματικές διαδικασίες για περιστατικά βίας στην οικογένεια.
Όπως αναφέρει στην «Κ» η Πρόεδρος Συμβουλευτικής Επιτροπής για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας στην οικογένεια, Σουζάνα Παύλου, υπάρχουν τα νομικά εργαλεία για να μπορούν οι υπηρεσίες να παρέμβουν. «Υπάρχουν αδυναμίες, φαίνεται ότι οι διαδικασίες δεν ακολουθούνται με τον τρόπο που θα έπρεπε. Εκείνο που ήταν καλό να θέσουμε είναι κατά πόσο γίνεται αξιολόγηση κινδύνου από τους λειτουργούς. Μπορεί να έχουν 4000 περιπτώσεις ωστόσο τα άτομα δεν διατρέχουν τον ίδιο κίνδυνο. Και η Αστυνομία θα πρέπει να προβαίνει σε αξιολόγηση κινδύνου χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο σε περίπτωση που ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας πάει σε έναν αστυνομικό σταθμό ώστε να διαπιστωθεί ποιες είναι οι άμεσες ανάγκες και εάν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ώστε να εφαρμοστούν συγκεκριμένα μέτρα», σημειώνει η κ. Παύλου.
Σύμφωνα με την ίδια, μπορεί να γίνεται αξιολόγηση κινδύνου και αναγκών ωστόσο δεν είναι γνωστό πώς εφαρμόζεται στην πράξη. «Εάν γίνεται σωστά… Όταν βλέπεις ότι μία οικογένεια διατρέχει κίνδυνο πρέπει να λάβεις άμεσα μέτρα. Και το νομικό μας πλαίσιο είναι πλήρες σε ότι αφορά στις εξουσίες του κοινωνικού λειτουργού ώστε να μπορεί να παρέμβει. Ο κοινωνικός λειτουργός ή οικογενειακός σύμβουλος έχει στη διάθεση του νομικά εργαλεία για παρέμβαση. Στην πράξη όμως φαίνεται ότι υπάρχουν τεράστιες αδυναμίες και δεν μπορούν να ανταποκριθούν».
Τα αναπάντητα καίρια ερωτήματα
Δηλαδή:
Έχουν οι λειτουργοί εξειδίκευση σε θέματα βίας στην οικογένεια ώστε να μπορούν να αναγνωρίσουν τον βαθμό επικινδυνότητας; Σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν πηγές στην «Κ», αυτό φαίνεται να είναι ένα από τα κύρια προβλήματα του Τμήματος Κοινωνικής Ευημερίας καθώς η εξειδίκευση είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Υπάρχει εποπτεία του χειρισμού υποθέσεων; Είναι ένα τεράστιο ερώτημα για το πώς λειτουργεί εσωτερικά η διαδικασία στις υπηρεσίες ώστε να έχει ο κάθε λειτουργός εποπτεία αλλά και να καθοδηγείται στην υλοποίηση και εφαρμογή της νομοθεσίας.
-Πότε θα λυθεί το πρόβλημα της υποστελέχωσης που προτάσσεται ως δικαιολογία όταν εκθέτονται οι Υπηρεσίες;
- Πότε θα τεθεί σε εφαρμογή η αναδιάρθρωση των Υπηρεσιών η οποία παρουσιάστηκε το 2019;
Αποφάσισαν να ενημερώσουν για την πορεία της αναδιάρθρωσης
Φαίνεται ότι οι εξελίξεις και η πρόσφατη υπόθεση που είδε το φως της δημοσιότητας που αφορά το 19μηνο βρέφος αλλά και οι επικρίσεις που δέχονται οι ΥΚΕ, να έχουν πιέσει καταστάσεις καθώς ενώ δεν υπήρχε καμία ενημέρωση σε σχέση με το Σχέδιο Αναδιάρθρωσης των υπηρεσιών, το Σάββατο (18/7), στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του ΣΠΑΒΟ, σε χαιρετισμό της Υπουργού Εργασίας, Ζέτας Αιμιλιανίδου που ανέγνωσε η Διευθύντρια των ΥΚΕ, Μαρία Κυρατζή έγιναν δηλώσεις σχετικά με το πού ακριβώς βρίσκεται η συγκεκριμένη διαδικασία που είχε ανακοινωθεί το 2019.
Η αρμόδια Υπουργός ανέφερε ότι το Σχέδιο θα υλοποιηθεί σε τρεις άξονες. Σε σχέση με τον πρώτο άξονα που προνοεί την εμπλοκή ομάδας διαχείρισης έργου για την ολιστική προσέγγιση και παρακολούθηση της υλοποίησης της αναδιάρθρωσης, όπως είπε η κ. Αιμιλιανίδου, προωθείται διαγωνισμός δημοσίων συμβάσεων για την επιλογή της ομάδας. Σύμφωνα με την ίδια, η σχετική προκήρυξη αναμένεται εντός του μήνα.
Πρόβλημα η έλλειψη πολυθεματικότητας
Η σύσταση των Πολυθεματικών Ομάδων η εργασία των οποίων θα επιδιώκει την ολιστική αξιολόγηση και παρέμβαση σύμφωνα με τις ανάγκες του ατόμου και της οικογένειας όπου οι επαγγελματίες από διάφορες ειδικότητες και κρατικές υπηρεσίες θα προσφέρουν ολιστική αξιολόγηση και παρέμβαση προωθείται κι αυτό είναι ένα από τα κυριότερα ζητήματα που φαίνεται ότι προκύπτουν σε ότι αφορά τη διαχείριση ευαίσθητων υποθέσεων από τις Υπηρεσίες.
Πάντως σύμφωνα με την Υπουργό, η προκήρυξη θα γίνει εντός των επόμενων ημερών ενώ η εξασφάλιση των επαγγελματιών (εκτός προσκόμματος από τις διαδικασίες των προσφορών) τον ερχόμενο Οκτώβριο.
Στον τρίτο άξονα περιλαμβάνεται η δρομολόγηση δράσεων με ίδιους πόρους των ΥΚΕ παράλληλα και μέχρι την εμπλοκή της ομάδας διαχείρισης έργου (αλλά και μεταγενέστερα) για να μπορούν να προετοιμάζονται ή/και να προωθούνται δράσεις προς υλοποίηση της αναδιάρθρωσης των ΥΚΕ το συντομότερο δυνατόν. Η σχετική προκήρυξη θα γίνει εντός των επόμενων ημερών και η εξασφάλιση των επαγγελματιών (εκτός προσκόμματος από τις διαδικασίες των προσφορών) τον ερχόμενο Οκτώβριο.
Η πρόταση της Αναστασίας
Η έλλειψη δομών, το ζήτημα της εξειδίκευσης του προσωπικού των ΥΚΕ, η πολυθεματικότητα αλλά και η ανάγκη μίας στρατηγικής στη μορφή που εφαρμόζεται για την Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για Καταπολέμηση Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών είναι οι άξονες που θα έπρεπε να μελετηθούν από τους αρμοδίους σύμφωνα με την Πρόεδρο του Συμβουλίου Εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής για Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας, «Φωνή» , Αναστασία Παπαδοπούλου.
Η κ. Παπαδοπούλου έστειλε σχετική επιστολή στην αρμόδια Υπουργό με συγκεκριμένη πρόταση που αφορά στην εφαρμογή στρατηγικής σε υποθέσεις σωματικής κακοποίησης, παρόμοιας φύσεως με την σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων η οποία εφαρμόζεται επιτυχώς με το «Σπίτι του Παιδιού».
Όπως πληροφορούμαστε, η Ζέτα Αιμιλιανίδου έχει συγκαλέσει γι’ αυτόν τον μήνα σύσκεψη των αρμοδίων υπηρεσιών στην παρουσία της Προέδρου της «Φωνής» ώστε να συζητηθεί η πρόταση.
«Για την σεξουαλική κακοποίηση παιδιών επενδύσαμε και εφαρμόσαμε όλες τις δομές που αφορούν στην εξειδίκευση. Έχουμε εξειδικευμένο κλιμάκιο της Αστυνομίας και εξειδικευμένη δομή ‘το Σπίτι του Παιδιού’. Μόλις γίνει καταγγελία αμέσως το εξειδικευμένο κλιμάκιο κι’ όχι ο τοπικός αστυνομικός σταθμός θα αναλάβει την αξιολόγηση, το παιδί θα μεταφερθεί στο Σπίτι του Παιδιού, θα γίνει διερεύνηση από εξειδικευμένους αστυνομικούς, από ψυχολόγους κτλ», εξηγεί η κ. Παπαδοπούλου τονίζοντας τη σημασία πολυθεματικών ομάδων που δεν υπάρχει στις ΥΚΕ για τον χειρισμό τέτοιων υποθέσεων. Η ίδια έχει προτείνει να υπάρξει άμεση διασύνδεση μεταξύ του Σπιτιού του Παιδιού και του Σπιτιού της Γυναίκας για τις υπηρεσίες που θα χρειαστούν τα παιδιά.
«Νιώθω ότι έχουμε δημιουργήσει παιδιά θύματα δύο ταχυτήτων. Τα παιδιά θύματα σωματικής κακοποίησης έχουν ακόμη την αντιμετώπιση που είχαν παλαιότερα. Οι ιατροδικαστικές εξετάσεις πολλές φορές γίνονται στους αστυνομικούς σταθμούς, δεν υπάρχουν δομές ούτε εξειδικευμένο προσωπικό ώστε να αντιμετωπίσει τα τραύματα. Θα πρέπει να γίνει μία νέα αρχή με την Αστυνομία που είναι πρόθυμη για να γίνει ένα εξειδικευμένο κλιμάκιο και ένα είδος στρατηγικής, όλες οι διαδικασίες που έχουμε κάνει για τη σεξουαλική κακοποίηση να επεκταθούν και σε ότι αφορά στη σωματική κακοποίηση παιδιών».
Το Σπίτι του Παιδιού παρέχει όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες κάτω από την ίδια στέγη με σκοπό να αποφύγει τον επανατραυματισμό του παιδιού κατά τη διάρκεια της διερεύνησης. Επίσης συντονίζει τη συνεργασία διάφορων αρμόδιων υπηρεσιών όπως η αστυνομία, οι κοινωνικές υπηρεσίες, οι ιατρικές υπηρεσίες, οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας και οι εκπαιδευτικές υπηρεσίες.
Αυτό δεν ισχύει στην περίπτωση χειρισμού των υποθέσεων που καλούνται να χειριστούν οι ΥΚΕ.
Μάλιστα, φαίνεται ότι τίθεται μέχρι σήμερα πρόβλημα μεταξύ της συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, Αστυνομίας και ΜΚΟ σύμφωνα με την ΣΕΠΚΒΟ.
