Του Γιάννη Αδειλίνη
Η είσοδος του ψηφιακού κόσμου στη ζωή μας έχει πολλά οφέλη αλλά και κινδύνους, λέει ο Επίτροπος Ρύθμισης Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και Ταχυδρομείων και επικεφαλής της Αρχής Ψηφιακής Ασφάλειας κ. Γιώργος Μιχαηλίδης. Στη Στρατηγική Κυβερνοασφάλειας της πολιτείας που συντονίζει η ΑΨΑ δίνεται μεγάλη έμφαση «στην προστασία των κρίσιμων υποδομών πληροφοριών σε τομείς που εξυπηρετούν όλους τους πολίτες». Διαβεβαιώνει ότι η χώρα μας «διαθέτει τις σωστές βάσεις σε επίπεδο υποδομής και διαχείρισης από τους τοπικούς παροχείς» για τα ευρυζωνικά δίκτυα και τις υπηρεσίες διαδικτύου και το ρυθμιστικό πλαίσιο του ΓΕΡΗΕΤ έγινε για «τη συνεχή βελτίωση και αναβάθμιση των υποδομών και των προσφερόμενων υπηρεσιών».
Με την ολοκλήρωση των δικτύων οπτικών ινών και του 5G αναμένονται νέες καινοτόμες εφαρμογές σε τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η υγεία και η γεωργία που θα επιταχύνουν την ανάπτυξη της οικονομίας. Για να μπορέσουν όμως οι επιχειρήσεις να προσαρμοστούν χωρίς προβλήματα στη νέα ψηφιακή εποχή, ο κ. Μιχαηλίδης σημειώνει ότι θα πρέπει «να αναθεωρήσουν τον τρόπο λειτουργίας τους ή του επιχειρηματικού τους μοντέλου ή των επαγγελματικών κλάδων με τους οποίους είναι συνδεδεμένες».
Η πανδημία επιτάχυνε την υιοθέτηση ψηφιακών εργαλείων και δεξιοτήτων και άλλαξε τον τρόπο που εργαζόμαστε σε βαθμό που θα φάνταζε εξωπραγματικός πριν μερικά χρόνια. Πόσο ασφαλής είναι ο ψηφιακός κόσμος και πόσο προστατεύεται το απόρρητο και τα δεδομένα; Υπάρχει τελικά ασφάλεια στον κυβερνοχώρο;
Πολύ σωστά διαπιστώνετε ότι έχουν γίνει δραματικές αλλαγές τα τελευταία δύο χρόνια - θεωρώ ότι οι αλλαγές αυτές ήταν αναπόφευκτες και απλώς έχει επιταχυνθεί η υλοποίησή τους λόγω της πανδημίας. Η διείσδυση του ψηφιακού κόσμου σε όλους σχεδόν τους τομείς της ζωής μας συνεπάγεται αφενός πολλά οφέλη και αφετέρου κινδύνους. Οι κίνδυνοι αυτοί είχαν προβλεφθεί έγκαιρα γι’ αυτό και η πολιτεία κατάρτισε και αναθεώρησε το 2020 Στρατηγική Κυβερνοασφάλειας, την υλοποίηση της οποίας συντονίζει η Αρχή Ψηφιακής Ασφάλειας (ΑΨΑ). Πρωτίστως δίνεται μεγάλη έμφαση στην προστασία των κρίσιμων υποδομών πληροφοριών σε τομείς που εξυπηρετούν όλους τους πολίτες όπως της ενέργειας, των μεταφορών, της υγείας, της διανομής πόσιμου νερού, των τραπεζών και των ψηφιακών υποδομών. Προχωρούμε όμως και σε αριθμό δράσεων που στοχεύουν στην αύξηση ικανοτήτων κυβερνοασφάλειας, στην εκπαίδευση και επίγνωση, και στην προστασία επιχειρήσεων, πολιτών και των δεδομένων τους. Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό από τους πολίτες είναι ότι η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο είναι μια αμφίδρομη σχέση. Δηλαδή η πολιτεία μέσω της ΑΨΑ διασφαλίζει την ασφάλεια των ψηφιακών υποδομών και συστημάτων αλλά και οι πολίτες πρέπει να λαμβάνουν τα δικά τους μέτρα όπως την προστασία των διαφόρων κωδικών τους, το μη άνοιγμα κακόβουλων ηλεκτρονικών μηνυμάτων, τη χρήση antivirus κτλ για ασφαλή χρήση του κυβερνοχώρου. Εάν η κάθε πλευρά επιτελεί αυτό που της αναλογεί τότε ναι υπάρχει ασφαλέστερος κυβερνοχώρος.
Διαθέτει κ. Μιχαηλίδη η χώρα μας την υποδομή και τις ταχύτητες για να ανταποκριθεί με αξιώσεις στις απαιτήσεις της νέας ψηφιακής εποχής;
Η πανδημία αποτέλεσε την αφορμή/αιτία για έλεγχο σε πραγματικές συνθήκες των δυνατοτήτων λειτουργίας των υποδομών. Αποτιμώντας τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, μπορώ να σας διαβεβαιώσω για την εύρυθμη λειτουργία των ευρυζωνικών δικτύων και των υπηρεσιών διαδικτύου κατά την περίοδο της πανδημίας, γεγονός που καταδεικνύει την ύπαρξη σωστών βάσεων τόσο σε επίπεδο υποδομής όσο και σε επίπεδο διαχείρισης από τους τοπικούς παροχείς. Η δυνατότητα προσφοράς υψηλών ταχυτήτων επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όπου η Κύπρος μαζί με την Μάλτα ήταν οι μόνες χώρες που κατάφεραν να επιτύχουν τον στόχο του Digital Agenda 2020 για πλήρη κάλυψη της χώρας από δίκτυα Νέας Γενιάς που να μπορούν να προσφέρουν ταχύτητες άνω των 30 Mbps. Έχουμε επίσης στοιχεία για την ικανοποίηση των Κυπρίων καταναλωτών από το ευρωβαρόμετρο όπου το 85% είναι πολύ ή αρκετά ικανοποιημένοι από την ταχύτητα λήψης και μεταφόρτωσης (download/upload) κατατάσσοντας την Κύπρο στην 11η και 12η θέση αντίστοιχα μεταξύ των 27 κρατών-μελών.
Δεν επαναπαυόμαστε όμως. Στόχος μας είναι η συνεχής βελτίωση και αναβάθμιση των υποδομών και των προσφερόμενων υπηρεσιών ακριβώς για να ανταποκριθούμε με αξιώσεις στις απαιτήσεις της νέας ψηφιακής εποχής για δίκτυα υψηλών ταχυτήτων. Γι’ αυτό και το Γραφείο Επιτρόπου Ρυθμίσεως Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΓΕΡΗΕΤ) εφαρμόζοντας έγκαιρα ένα ελκυστικό ρυθμιστικό πλαίσιο έχει οδηγήσει ήδη τους παροχείς στην ανάπτυξη οπτικών δικτύων (FTTH) τα οποία θα μπορούν να παρέχουν ταχύτητες άνω του 1 Gbps καθώς και κινητά δίκτυα 5G τα οποία αναμένεται να προσφέρουν την κατάλληλη υποδομή για την ικανοποίηση των απαιτήσεων της νέας ψηφιακής εποχής. Ήδη κατά τη διάρκεια της πανδημίας τoν τελευταίο ενάμιση χρόνο η κάλυψη υποστατικών με οπτική ίνα αυξήθηκε κατά 30% και έχουν εγκατασταθεί 2 δίκτυα 5G με πληθυσμιακή κάλυψη 70%.
Η υγειονομική κρίση έφερε νέο τρόπο ζωής και οι επιχειρήσεις προσαρμόστηκαν σε νέα δεδομένα με ψηφιακό μετασχηματισμό. Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι σημαντικότερες αλλαγές που επιτελέστηκαν στην Κύπρο και τι μας φέρνει το άμεσο μέλλον;
Είναι γεγονός ότι η πανδημία επιτάχυνε τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Ένα θετικό αν θέλετε απότοκο της πανδημίας όσον αφορά τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, ήταν το γεγονός ότι οι δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο και κατ’ επέκταση ο ψηφιακός μετασχηματισμός έγιναν ιδιαίτερα εμφανείς πείθοντας ακόμα και τους πιο δύσπιστους. Αφενός αφού η πλειοψηφία των επιχειρήσεων και δημοσίων/ιδιωτικών οργανισμών προσαρμόστηκε σχετικά εύκολα με τη δημιουργία e-shops, με την εφαρμογή της τηλεργασίας, με την εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση, με την αυτοματοποίηση και ψηφιοποίηση των διαδικασιών όπως το e-banking, τις ηλεκτρονικές αιτήσεις για επιδόματα κτλ και αφετέρου επειδή φάνηκε στην πράξη ότι αρκετές από τις βασικές δραστηριότητες των πολιτών είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν μέσω διαδικτύου. Δηλαδή οι δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο είχαν και συνεχίζουν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο τόσο στην διασφάλιση της υγείας των πολιτών όσο και στην επιβίωση της οικονομίας. Η αύξηση φυσικά της χρήσης του διαδικτύου και ιδιαίτερα των ηλεκτρονικών αγορών και πληρωμών ελλοχεύει κινδύνους γι’ αυτό και κατά τη διάρκεια της πανδημίας είχαμε έξαρση των κυβερνοεπιθέσεων.
Έχοντας όμως πλέον εξοικειωθεί σε μεγάλο βαθμό με το διαδίκτυο, οι πολίτες θα μπορούν ευκολότερα να προσαρμοστούν και να αντιληφθούν την αξία των τεχνολογιών που έρχονται στο άμεσο μέλλον όπως είναι η ανάπτυξη των δικτύων οπτικών ινών και των κινητών δικτύων 5G, η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης κτλ, με την ολοκλήρωση των οποίων αναμένεται ραγδαία ανάπτυξη νέων καινοτόμων και εύκολα προσβάσιμων εφαρμογών σε πολλούς τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η υγεία και η γεωργία. Οι εφαρμογές αυτές αναμένεται να θέσουν τις βάσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη των επιχειρήσεων σε όλο το φάσμα της αγοράς και την επιτάχυνση της οικονομίας μέσω της μετάβασης σε μια ψηφιακή κοινωνία με ίσες ευκαιρίες για το σύνολο των πολιτών. Στο άμεσο μέλλον θα πρέπει να αναμένουμε σημαντικές αλλαγές και στον τομέα της εργοδότησης δηλαδή να δούμε νέα επαγγέλματα, όπως και την ανάγκη από τις επιχειρήσεις να διαμορφώσουν το επιχειρηματικό μοντέλο τους.
Ποιοι κλάδοι ανταποκρίνονται καλύτερα και πληρέστερα σε θέματα τεχνολογίας αυτή την περίοδο;
Στην παρούσα φάση η αγορά βρίσκεται σε μια διαδικασία εξέλιξης προς την ψηφιακή πραγματικότητα και κλάδοι οι οποίοι είναι ήδη εμπλεκόμενοι σε θέματα τεχνολογίας ή οι υπηρεσίες που προσφέρουν απαιτούν υψηλά επίπεδα προστασίας προσωπικών δεδομένων και υπηρεσιών, παρουσιάζουν εξ ανάγκης μια γρηγορότερη προσαρμογή. Τέτοιου είδους επιχειρήσεις είναι οι παροχείς διαδικτύου και ο τραπεζικός τομέας, ενώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι εν καιρώ πανδημίας παρουσιάστηκε μια σημαντική αύξηση των εταιρειών λιανικού εμπορίου που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ηλεκτρονικά. Γενικότερα, θα έλεγα ότι οι μεγάλοι οργανισμοί έχουν προσαρμοστεί γρηγορότερα και πληρέστερα σε σχέση με μικρούς οργανισμούς-επιχειρήσεις.
Συζητείται πολύ ο ψηφιακός μετασχηματισμός και τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη. Πιστεύεται ότι είναι έτοιμες οι εταιρείες να εμπλακούν σε αυτούς τους τομείς;
Θα ήθελα να τονίσω ότι η εφαρμογή του ψηφιακού μετασχηματισμού από τις εταιρείες δεν αφορά μόνο την απλή χρήση ψηφιακής διαφήμισης και πωλήσεων ή την εισαγωγή νέων τεχνολογιών και πληροφοριακών συστημάτων αλλά την εκ βάθρου αναθεώρηση του τρόπου λειτουργίας τους ή του επιχειρηματικού τους μοντέλου ή των επαγγελματικών κλάδων με τους οποίους είναι συνδεδεμένες. Για να γίνω πιο σαφής, ο ψηφιακός μετασχηματισμός αφορά τη συλλογή και την αξιοποίηση μεγάλου όγκου δεδομένων, τη δημιουργία αλλά και την υλοποίηση μιας ψηφιακής στρατηγικής η οποία να περιλαμβάνει την εκπαίδευση του προσωπικού στα νέα ψηφιακά εργαλεία και την προσαρμογή του επιχειρηματικού μοντέλου και της υποδομής των εταιρειών στις ανάγκες που θα προκύψουν. Ως εκ τούτου θεωρώ ότι χρειάζεται μια οργανωμένη προσπάθεια από τις εταιρείες ώστε να είναι ικανές να κατανοήσουν αρχικά τις ανάγκες της ψηφιακής εποχής και στη συνέχεια να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα ώστε να είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν τα οφέλη που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες. Συνεπώς το θέμα δεν είναι κατά πόσο είναι έτοιμες να εμπλακούν σε αυτούς τους τομείς αλλά κατά πόσο θα εμπλακούν και θα διαχειριστούν αυτό το θέμα με τον σωστό τρόπο.
Εν κατακλείδι πως μπορεί να βελτιωθεί το μέλλον της καινοτομίας και του οικοσυστήματος τεχνολογίας στην Κύπρο ώστε να αποτελεί κύριο πυλώνα ανάπτυξης;
Απαιτείται μια συντονισμένη προσπάθεια σε πολλούς τομείς στην οποία το κράτος θα πρέπει να έχει πρωταγωνιστικό και συντονιστικό ρόλο. Είναι επιβεβλημένη η ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ του δημόσιου και του ακαδημαϊκού και ιδιωτικού τομέα, τόσο σε επιχειρησιακό όσο και σε ακαδημαϊκό επίπεδο με την αξιοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων. Παράλληλα απαιτείται ενίσχυση και υποστήριξη των νεοφυών επιχειρήσεων μέσω της προσέλκυσης επενδύσεων μέσω επαρκών κινήτρων. Είναι επίσης κρίσιμη η όσον το δυνατόν γρηγορότερη υλοποίηση της ψηφιακής διακυβέρνησης και η παράλληλη ενίσχυση των ψηφιακών ικανοτήτων του γενικού πληθυσμού αρχίζοντας από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ώστε να δημιουργηθεί η κατάλληλη κουλτούρα χρήσης των ψηφιακών δυνατοτήτων της τεχνολογίας. Θα πρέπει να επεκταθούμε και πέραν του θέματος των δεξιοτήτων όμως, προωθώντας την καινοτομία σε όλα τα επίπεδα με τα κατάλληλα κίνητρα και υποστηρικτικές υποδομές. Όλα όσα έχω αναφέρει προϋποθέτουν φυσικά την ύπαρξη κατάλληλων ψηφιακών υποδομών υψηλών ταχυτήτων τα οποία θα εργάζονται αξιόπιστα και με την απαραίτητη ασφάλεια, για να συνοδεύονται οι νέες υπηρεσίες με την απαραίτητη εμπιστοσύνη για τη χρήση τους.
