Της Μαρίας Ηρακλέους
Το αναμενόμενο μούδιασμα σε επιχειρηματικά ανοίγματα και το ευρύτερο κλίμα αβεβαιότητας και ανησυχίας λόγω Brexit είναι μόνο η μία όψη του νομίσματος. Η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου την 31η Οκτωβρίου δεν θα αποτελέσει εφιαλτικό σενάριο, αν υπάρξει συμφωνία ή αν δοθεί μεταβατική περίοδος προσαρμογής υπογραμμίζει ο Γενικός Διευθυντής της Ομοσπονδίας Εργοδοτών και Βιομηχάνων Μιχάλης Αντωνίου.
Τονίζει ότι μέχρι στιγμής δεν έχουν καταγραφεί κινήσεις πανικού από κυπριακές επιχειρήσεις, ενώ υπογραμμίζει το μεγάλο ατού των εγχώριων επιχειρήσεων έναντι αυτών άλλων χωρών. Την μεγάλη εμπειρία που διαθέτουν στις συναλλαγές με εταιρείες τρίτων χωρών. Ως εκ τούτου, θεωρείται βέβαιο ότι υπάρχει η εμπειρογνωμοσύνη για συνέχιση των συναλλαγών με το Ηνωμένο Βασίλειο ακόμα και αν αυτό θεωρηθεί ως τρίτη χώρα. Την ίδια ώρα η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε., και η στενή σχέση της Κύπρου με την χώρα, έχει καταστήσει επιτακτική την ανάγκη για εσωτερικές διεργασίες και αλλαγές στην εμπορική ατζέντα της χώρας, εκπαίδευσης και τις προτεραιότητες σε θέματα τουρισμού.
Εξάλλου ήδη λόγω των εξελίξεων, η Κύπρος αποτέλεσε την επιλογή εταιρειών που είχαν μέχρι πρότινος τη βάση τους στην Βρετανία. Αμφίβολες παραμένουν ωστόσο οι εξελίξεις γύρω από το χαλλούμι και την διατήρηση των επιπέδων εξαγωγών του και της ταυτότητάς του μετά την έξοδο, όπως επίσης και το ζήτημα του ενιαίου φορολογικού συντελεστή στην ΕΕ, για το οποίο η Μεγάλη Βρετανία ήταν ένας εκ των ισχυρών συμμάχων της Κύπρου.
-Πλησιάζοντας στην 31η Οκτωβρίου καταγράφεται μεγάλη ανησυχία. Έχουμε εμείς ως Κύπρος λόγους να ανησυχούμε περισσότερο από άλλα κράτη;
-Η υποτίμηση της στερλίνας είναι η βασικότερη πηγή πρόκλησης ανησυχιών. Εάν δεν τηρηθούν εκείνα τα οποία έχουν εξαγγελθεί επί πρωθυπουργίας Μέι και έχουμε απόλυτη και απότομη διακοπή των υφιστάμενων ρυθμίσεων, χωρίς συμφωνία, τότε τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα και σε πραγματικούς όρους στην πραγματικότητα του πολίτη και πολύ περίπλοκα για ένα μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων της καθημερινότητας. Είτε είναι εξαγωγές, είτε είναι εισαγωγές είτε αεροσυνδεσιμότητα, είτε σιδηροδρομική σύνδεση, είτε ακτοπλοϊκή, θα υπάρξουν προβλήματα τα οποία νομίζαμε ότι μόνο σε συνθήκες πολέμου μπορούν να λειτουργήσουν.
-Δεδομένων των στενών εμπορικών σχέσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο, το άτακτο Brexit θα μπορούσε να αποβεί επικίνδυνο για την κυπριακή οικονομία;
-Το ιδεώδες είναι τα πράγματα να γίνουν στο πλαίσιο συμφωνίας. Εάν όμως ισχύσει η απότομη και πλήρης ακύρωση των οποιωνδήποτε ρυθμίσεων όπως φαίνεται ότι σχεδιάζουν οι Βρετανοί τότε ναι θα έχουμε προβλήματα. Δεν συμφέρει σε καμιά από τις δύο πλευρές να πάμε σε άτακτο Brexit και να διακοπούν οριστικά οι σχέσεις και οι επαφές από τη μια μέρα στην άλλη. Σε μια τέτοια περίπτωση, η ζημιά θα είναι τεράστια και για τις δύο πλευρές κυρίως για την βρετανική πλευρά αφού η Ε.Ε. αποτελεί πέραν του 50% των εξαγωγών της χώρας, ενώ οι εξαγωγές της Ε.Ε. προς το Ηνωμένο Βασίλειο είναι περίπου στο 7-8%. Εμείς ετοιμαζόμαστε για το χειρότερο σενάριο το οποίο πιστεύω ότι δεν θα είναι εφιαλτικό για την Κύπρο ιδιαίτερα αν ισχύσουν οι εξαγγελίες των δύο πλευρών, ότι θα υπάρχει μεταβατική περίοδο ενός έτους. Πάντως και μόνο στην προοπτική ότι πλησιάζουμε προς την έξοδο και δεν διαφαίνεται συνομολόγηση συμφωνίας ήδη αρχίζουν να μουδιάζουν τα πράγματα στην επιχειρηματική δραστηριότητα και ανοίγματα και στον τουρισμό.
-Τελικά τι νομίζετε ότι μας στοιχίζει περισσότερο. Οι συνεχείς παρατάσεις στη διαδικασία του Brexi ή το Brexit χωρίς συμφωνία;
-Για την οικονομία και τις επιχειρήσεις, η αβεβαιότητα είναι θάνατος. Κυριολεκτικά συρρικνώνει τόσο πολύ την οικονομική δραστηριότητα που είναι περίπου το ίδιο εύρος της ζημιάς που προκαλείται με αυτό το ουσιαστικό γεγονός της εξόδου της Βρετανίας από την Ένωση. Η παράταση της εκκρεμότητας και της αβεβαιότητας δημιουργεί ζητήματα για όσο διατηρείται το Brexit. Όμως από το ποια θα είναι η επόμενη μέρα του Brexit θα εξαρτηθεί το αν είναι χειρότερη ή ευνοϊκότερη από την παράταση της αβεβαιότητας. Αν υπάρχει με το Brexit αποφασιστεί μια στενή σύνδεση, οικονομική σχέση της Ένωσης με το Ηνωμένο Βασίλειο τότε η περίοδος των τελευταίων τριών χρόνων από την ετυμηγορία του βρετανικού λαού τον Ιούνη του 2016 θα είναι χειρότερη του ιδίου του Brexit. Ήδη αυτή την περίοδο έχουν συρρικνωθεί σε μεγάλο βαθμό οι επενδύσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά η επόμενη μέρα είναι αυτό που έχει σημασία.
-Η βασική μας τουριστική αγορά είναι η βρετανική. Πώς θα πρέπει να διαχειριστούμε τις αλλαγές οι οποίες ενδεχομένως να επέλθουν λόγω Brexit στους αριθμούς των τουριστών;
-Τα προβλήματα που μαζεύονται ως σύννεφα πάνω από το τουριστικό μας προϊόν συνεχώς πυκνώνουν, και πρέπει να μείνουμε σοβαροί και να καλύψουμε το ενδεχόμενο κενό που θα προκύψει από άλλες πηγές. Κυρίως δε χώρες της ζώνης του ευρώ, για τις οποίες δεν υπάρχει ζήτημα ισοτιμίας ή μετατροπής συναλλάγματος. Γίνεται πολύ σοβαρή προσπάθεια με την Γερμανία η οποία είναι μια καλή αγορά όπως και με τις σκανδιναβικές χώρες.
-Είναι το Brexit ο λόγος που στραφήκαμε σε αυτές τις αγορές;
-Το Brexit επιτάχυνε τις διαδικασίες. Είναι προφανές ότι η προσπάθεια της πολιτικής ηγεσίας και των δικών μας φορέων σε σχέση με τον τουρισμό ήταν να διευρύνουμε τις πηγές προέλευσης. Δεν μπορεί ένας κλάδος με συνεισφορά στο ΑΕΠ πέραν του 20% να στηρίζεται μόνο σε τρεις αγορές. Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Εκ των πραγμάτων, είτε υπήρχε είτε δεν υπήρχε η προοπτική του Brexit θα έπρεπε να διευρύνουμε τη βάση των αγορών από τις οποίες προκύπτει ο τουρισμός μας. Διότι αν στηρίζεσαι σε μια αγορά είσαι μόνιμα εκτεθειμένος σε διακυμάνσεις που μπορούν να σου φέρουν τέτοια μείωση στα οικονομικά αποτελέσματα και κατά συνέπεια να ανατρέψουν μακροοικονομικές, δημοσιονομικές και κοινωνικές ισορροπίες. Χρειαζόταν διεύρυνση των αγορών από τις οποίες αντλούμε τουρισμό με ή χωρίς το Brexit.
-Υπάρχει και το θέμα του χαλλουμιού, για το οποίο χάσαμε ήδη το εμπορικό του σήμα στην βρετανική αγορά.
-Εάν δεν υπάρχει καμία συμφωνία αποχώρησης τότε θα εφαρμόζεται ένα ενιαίο δασμολόγιο για όλες τις εισαγωγές στο Ηνωμένο Βασίλειο και αυτό θα ανεβάσει το κόστος του χαλλουμιού με την προσθήκη δασμολογικών επιβαρύνσεων και θα το κάνει λιγότερο ελκυστικό και θα μειώσει την κατανάλωση σε έκταση η οποία δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί. Όλα εξαρτώνται από το ποιο θα είναι το ποσοστό της επιβάρυνσης. Θα τα μετρήσουμε όλα όταν ξεκινήσουν να υλοποιούνται οι οποιοιδήποτε νέοι όροι σε εισαγωγές και εξαγωγές.
-Είναι και η κυπριακή ταυτότητα του προϊόντος ένα θέμα.
-Σε αυτό το θέμα ελπίζω ότι υπάρχει ακόμα περιθώριο για να παλέψουμε για να ανατρέψουμε τις όποιες εξελίξεις και δεδομένα μέχρι σήμερα. Είναι μεγάλη προτεραιότητα και για την ΟΕΒ και για την πολιτεία η κατοχύρωση του χαλλουμιού ως κυπριακό προϊόν. Είναι τέτοιες οι θετικές επιπτώσεις αν τα καταφέρουμε και οι αρνητικές αν δεν τα καταφέρουμε που νομίζω ότι σωστά επικεντρωνόμαστε όλοι στο να βρούμε την χρυσή τομή και να τελειώσουμε σύντομα με αυτή την διαδικασία.
-Υπήρξαν κινήσεις πανικού από τον επιχειρηματικό κόσμο στο πλαίσιο της αβεβαιότητας;
-Η αλήθεια είναι ότι ο επιχειρηματικός κόσμος επέδειξε ψυχραιμία. Σε γενικές γραμμές ο κόσμος της οικονομίας λειτουργεί με απόλυτο ρεαλισμό και χωρίς ευσεβοποθισμούς και ψευδαισθήσεις. Επιδείχθηκε μια ιδιάζουσα επιθυμία για ενημέρωση για διαρκή τροφοδότηση για τις εξελίξεις και εξ ου και δώσαμε την πληροφόρηση, εντατικοποιήσαμε την επικοινωνία και με τις αδελφές οργανώσεις του Ηνωμένου Βασιλείου και με την πρεσβεία της Αγγλίας στην Κύπρο, ενώ σε ευρύ επίπεδο ΕΕ έχουμε πολύ καλή ανατροφοδότηση του τι συμβαίνει, ποιοι είναι οι σχεδιασμοί και οι προσδοκίες από πλευράς ΕΕ. Κατά καιρούς είχαμε επαφές και με τον Μισέλ Μπαρνιέ και όλα αυτά διοχετεύονται στις επιχειρήσεις οι οποίες παρακολουθούν με ψυχραιμία. Δεν υπήρξαν κινήσεις πανικού.
-Εκτιμάτε ότι θα υπάρξουν;
-Στην Κύπρο όχι και να εξηγήσω γιατί. Με την εφαρμογή του Brexit η Μεγάλη Βρετανία θα καταστεί τρίτη χώρα. Οι επιχειρήσεις της Κύπρου είναι εξοικειωμένες με συναλλαγές και εμπορικές σχέσεις με τρίτες χώρες. Έτσι για μια επιχείρηση η οποία έχει έστω και ένα εταίρο από τρίτη χώρα δεν χρειάζεται τίποτε παραπάνω από αυτό που ήδη κάνει σε σχέση με την διατήρηση των σχέσεων κατά τρόπο εύρυθμο και λειτουργικό. Προβλήματα έχουν χώρες οι οποίες μόνο με την Ευρώπη συναλλάσσονται ή επιχειρήσεις που μόνο μέσα στην ενιαία αγορά δραστηριοποιούνται και δεν έχουν εμπειρία ούτε με τελωνεία και δασμούς. Εκεί υπάρχουν ζητήματα. Δεν μπορώ να σκεφτώ πολλές τέτοιες κυπριακές που μπορεί να ασχολούνται με εισαγωγές και εξαγωγές. Μπορεί να υπάρχουν μερικές, αλλά νομίζω ότι δεν θα έχουμε ζητήματα. Δεν μας ανησυχεί ιδιαίτερα το Brexit εάν ισχύσει η διατήρηση των δικαιωμάτων των πολιτών και οι υπόλοιπες ρυθμίσεις όπως είχαν συμφωνηθεί με την Τερέσα Μέι και την ΕΕ.
-Υπάρχει βεβαίως και η άλλη όψη του νομίσματος ότι η αβεβαιότητα του Brexit φέρνει εταιρείες από την Βρετανία στην Κύπρο.
-Σίγουρα ήρθαν εταιρείες, κυρίως ναυτιλιακές. Ίσως η κάθοδος εταιρειών δεν γίνεται στον βαθμό που θα μπορούσαμε να προσελκύσουμε αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχει μετακίνηση φορολογικής έδρας και φυσικής παρουσίας επιχειρήσεων στην Κύπρο. Εδώ πρέπει να πω ότι έχει βελτιωθεί θεαματικά το καθεστώς που αφορά τις εταιρείες κέλυφος, οι οποίες για να έχουν άδεια λειτουργίας στην Κύπρο θα πρέπει να έχουν φυσική παρουσία. Άρα χρειάζεται ενοικίαση γραφείων, πρόσληψη προσωπικού, και δραστηριοποίηση με όλα τα οφέλη για την οικονομία, στοιχεία που ενισχύουν την διαφάνεια της οικονομικής λειτουργίας τους και εξουδετερώνουν το γκρίζο πεδίο για το οποίο είχαμε ζητήματα με τους ευρωπαϊκούς εταίρους. Όλα αυτά ενδεχομένως να δυσκολεύουν την μετακίνηση εταιρειών αλλά από την άλλη εγγυάται ότι η εγκατάσταση επιχειρήσεων στην Κύπρο έχει πραγματικό όφελος.
Ενιαίος φορολογικός συντελεστής και η πρόταση Χάρη
-Τι γίνεται με τον ενιαίο ευρωπαϊκό εταιρικό φόρο; Είναι θέμα το οποίο δεν έχει κλείσει αλλά πλέον οι συζητήσεις θα γίνονται χωρίς την Βρετανία ως σύμμαχο.
-Για την ώρα έχει εκτονωθεί η πίεση για καθορισμό ενιαίου φορολογικού συντελεστή. Σίγουρα είναι απώλεια για την ομάδα των κρατών που αρνούνται και διαφωνούν με αυτή την εξέλιξη διότι η Βρετανία ήταν ένας δυνατός παράγοντας κατά της εφαρμογής του ενιαίου φορολογικού συντελεστή. Νιώθουμε όμως ότι θα ήταν λάθος για την Ευρώπη να επιμείνει σε μια τέτοια προσέγγιση αν και δεν υπάρχει πλέον η πίεση που υπήρχε παλαιότερα. Αν επανέλθει το θέμα τότε θα βρούμε τρόπο να το διαχειριστούμε διότι είναι βασικό στοιχείο του επιπέδου της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας και δεν πρέπει να απολεσθεί.
-Ίσως αν αποδεχόσασταν την πρόταση του Υπουργού να μην μας φόβιζε μια τέτοια αλλαγή.
-Η σταθερότητα του νομοθετικού και φορολογικού καθεστώτος σε μια χώρα είναι πολύ σημαντική παράμετρος. Στην προκειμένη περίπτωση δεν υπήρχαν δημοσιονομικοί λόγοι για να αυξηθεί ο φορολογικός συντελεστής, έδωσε λάθος μηνύματα και έχω την πεποίθηση ότι σωστά έκανε ο υπουργός και απέσυρε την πρότασή του.
-Νομίζετε ότι έκλεισε το θέμα;
-Σε ό, τι αφορά την Κύπρο ναι θεωρώ ότι έκλεισε το θέμα, δεν θα επανέλθει με οποιαδήποτε νέα εισήγηση τουλάχιστον επί της παρούσας διακυβέρνησης του Νίκου Αναστασιάδη.
-Γιατί πιστεύετε ότι το πρότεινε ο Υπουργός;
-Μας εξήγησε τους λόγους. Θεώρησε ότι θα βελτίωνε τις προοπτικές για σύναψη συμφωνιών αποφυγής διπλής φορολογίας με ένα αριθμό πρόσθετων χωρών.
-Δεν είναι αυτός επαρκής λόγος;
-Θεωρούμε πως όχι. Ήδη έχουμε πάνω από εξήντα συμφωνίες αποφυγής διπλής φορολογίας οι οποίες είναι έγκυρες και λειτουργούν. Εξάλλου οι χώρες για τις οποίες είχε γίνει αναφορά, μία εκ των οποίων η Ιαπωνία, ο φορολογικός συντελεστής που αναμένει είναι 20% και όχι 15%. Οπότε δεν θα είχαμε ουσιώδεις διαφοροποιήσεις σε αυτή την παράμετρο. Προκλήθηκε όμως μια ανησυχία σε επενδυτές που παρακολούθησαν τις δηλώσεις. Η πρόταση του Υπουργού μάλιστα ακολούθησε το μεγάλο λάθος προσπάθειας τροποποίησης του νόμου περί εκποιήσεων και έδωσε την αίσθηση ότι δεν υπάρχει σταθερό νομοθετικό πλαίσιο. Αυτό δημιουργεί ζητήματα σε ό,τι αφορά την αξιοπιστία της χώρας ως επενδυτικού προορισμού. Ήταν εντυπωσιακός ο αριθμός των μηνυμάτων που πήραμε από αριθμό μελών μας μέσα σε λιγότερο από δέκα ώρες τα οποία μετέφεραν την ανησυχία και την δυσφορία συνεργατών τους στο εξωτερικό σε σχέση με την εξαγγελία αυτών των προθέσεων από την κυβέρνηση. Νομίζω και ελπίζω ότι δεν χάσαμε κάτι. Ουδείς όμως μπορεί να γνωρίζει εφόσον υπάρχει πλεονάζουσα ρευστότητα στην παγκόσμια αγορά κεφαλαίων που αναζητούν επενδυτικό προορισμό και η αναζήτηση επενδυτικών προορισμών που μπορεί να φέρει απόδοση πάνω στα κεφάλαια των επενδυτικών ταμείων ή άλλων επενδυτών είναι διαρκείς. Τα στοιχεία που λαμβάνουν υπόψη αφορούν κυρίως την σταθερότητα του φορολογικού νομοθετικού πλαισίου. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πλέον τις σκέψεις πιθανών επενδυτών είτε με την ιστορία των εκποιήσεων είτε με την αύξηση του εταιρικού φόρου. Πιστεύουμε όμως ότι η επίπτωση είναι μηδενική λόγω του ότι τα αντανακλαστικά του υπουργού ήταν άμεσα και αυτό είναι προς πίστη του Υπουργού.
Το Brexit θα ενισχύσει τα κυπριακά πανεπιστήμια
-Πώς επηρεάζεται η τριτοβάθμια εκπαίδευση από το Brexit;
-Και πάλι εξαρτάται από το τι θα ισχύσει την 1η Νοεμβρίου ή τα μεσάνυχτα της 31ης του Οκτώβρη σε σχέση με τους κοινοτικούς φοιτητές. Χωρίς να είναι κανείς βέβαιος, φαίνεται ότι η πρόθεση είναι να διατηρηθεί το υφιστάμενο καθεστώς για ένα διάστημα τουλάχιστον όσων θα εισαχθούν εντός του 2019 αλλά και όσων είναι ήδη μέσα. Δεν ξέρουμε τι θα ισχύσει από την νέα χρονιά και τις εισαγωγές του 2020. Η αλήθεια είναι ότι οι Βρετανοί φοιτητές στην Κύπρο δεν είναι σε μεγάλους αριθμούς ώστε να μας προβληματίζει.
-Πρόκειται για εξέλιξη η οποία θα επωφελέσει την ανάπτυξη των κυπριακών πανεπιστήμιων;
-Σίγουρα θα ενισχυθούν ακόμη περισσότερο. Ήδη το πανεπιστήμιο Uclan, το πανεπιστήμιο Λευκωσίας και το Ευρωπαϊκό συνεργάζονται με τα βρετανικά πανεπιστήμια. Έχουν αρκετά καλές συνεργασίες οι οποίες μπορούν να διευρυνθούν για να προσφέρουν βρετανικούς τίτλους σπουδών σε συνεργασία και με σπουδές στην Κύπρο. Πρέπει να πω ότι τα πανεπιστήμια έχουν βελτιώσει πολύ την συνεισφορά στο ΑΕΠ η οποία κυμαίνεται στο 5% αλλά πιστεύουμε ότι μέσα σε μια δεκαετία μπορεί να διπλασιαστεί. Είναι τεράστια η δυναμική της και χαιρόμαστε για την εξέλιξη.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
