Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Την Τετάρτη 1η Ιουλίου 2020 πραγματοποιείται η 59η Ετήσια Γενική Συνέλευση της Ομοσπονδίας Εργοδοτών & Βιομηχάνων. Λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοΐού COVID-19, στη Γενική Συνέλευση θα πραγματοποιηθεί μόνο το Καταστατικό Μέρος, χωρίς τελετουργικό και χωρίς την παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας ή άλλων επισήμων προσκεκλημένων. Σε συνέντευξή του στην «Κ», ο γενικός διευθυντής της Ομοσπονδίας Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ) Μιχάλης Αντωνίου, επισημαίνει πως η κυβέρνηση σε διαβούλευση με την ΟΕΒ και τους άλλους κοινωνικούς εταίρους διαμόρφωσε τα Σχέδια στήριξης της απασχόλησης, χωρίς τα οποία, όπως υποστηρίζει, θα είχαμε θρηνήσει την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας και θα είχαμε ξαναδεί την ανεργία να σκαρφαλώνει σε ποσοστά που δεν παλεύονται.
Ο κ. Αντωνίου τονίζει δε, ότι, σε περίπτωση που παρ’ ελπίδα υπάρξει αναζωπύρωση που θα οδηγήσει σε νέο lockdown, μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων θα καταρρεύσει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απασχόληση και την κοινωνική ευημερία.
–Μία διαφορετική ετήσια γενική συνέλευση αναμένεται να τελεστεί αυτή τη χρονιά για την ΟΕΒ. Τι μας δίδαξε - διδάσκει η πανδημία;
–Όταν πέρυσι σχεδιάζαμε την Ετήσια Γενική Συνέλευση του 2020, είχαμε διαμορφώσει ένα σεμνό, αλλά πολύ ποιοτικό πλάνο για να γιορτάσουμε τη συμπλήρωση εξήντα χρόνων δημιουργικής δράσης στο κυπριακό οικονομικό γίγνεσθαι. Η πανδημία ανέτρεψε όλους τους σχεδιασμούς με αποτέλεσμα αντί εορταστικών εκδηλώσεων, η φετινή να είναι η πρώτη Γενική Συνέλευση των Μελών της ΟΕΒ που θα πραγματοποιηθεί χωρίς την παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας ή οποιουδήποτε άλλου επίσημου προσκεκλημένου, πολιτικού ή πολιτειακού αξιωματούχου. Θα συγκεντρωθούμε την 1η Ιουλίου στις υπαίθριες εγκαταστάσεις της Λαπάτσα, με αυστηρή τήρηση όλων των πρωτοκόλλων προστασίας της δημόσιας υγείας και θα τελέσουμε τις εργασίες μας κάτω από τις πιο ασυνήθιστες συνθήκες, θα αναλύσουμε την κατάσταση πραγμάτων και θα σχεδιάσουμε τις επόμενες κινήσεις.
Το κυριότερο μάθημα από την πανδημία είναι ότι καμία κανονικότητα δεν είναι πλήρως διασφαλισμένη και ότι οφείλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι για το αναπάντεχο, το απρόβλεπτο και το ανορθόδοξο. Έχουμε υποχρέωση να μεριμνούμε στις εποχές της ανάπτυξης και της παραγωγής πλεονασμάτων, για δημιουργία ισχυρού «μαξιλαριού» που θα απορροφήσει τους κραδασμούς ενός ατυχήματος και θα αποτρέψει την ισοπέδωση ολόκληρης οικονομίας. Με τρομάζει το σενάριο, να είχαμε την πανδημία χωρίς τα δημοσιονομικά περιθώρια της νοικοκυρεμένης οικονομικής διαχείρισης των προηγούμενων ετών.
–Ο επιχειρηματικός κόσμος είναι οχυρωμένος εκτιμάτε για να αντιμετωπίσει μία αναζωπύρωση της πανδημίας;
–Οι αντοχές των επιχειρήσεων εξαντλούνται. Να θυμηθούμε ότι μόλις το 2018 η χώρα ανέκτησε το ΑΕΠ που έχασε στη διάρκεια της προηγούμενης κρίσης. Προκειμένου να επιβιώσουν πολλές από τις επιχειρήσεις που σήμερα παλεύουν με τον εφιάλτη των συνεπειών του κορωνοϊού, το 2013 είχαν ρευστοποιήσει σχεδόν στην ολότητά τους βασικά στοιχεία του ενεργητικού τους και μεγάλο μέρος των αποθεματικών τους. Τα καλά αποτελέσματα των τριών προηγούμενων ετών σε πολλούς κλάδους οδήγησαν σε αναδιαρθρώσεις δανείων και επανεπενδύσεις που δημιούργησαν νέες θέσεις εργασίας. Το κτύπημα της πανδημίας είναι ήδη καταπελτικό. Σε περίπτωση που παρ’ ελπίδα υπάρξει αναζωπύρωση που θα οδηγήσει σε νέο lockdown, μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων θα καταρρεύσει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απασχόληση και την κοινωνική ευημερία. Σε περίπτωση ενός νέου κύματος, εναλλακτικοί τρόποι προστασίας της δημόσιας υγείας και δη των ευάλωτων και ευπαθών ομάδων, πρέπει να υιοθετηθούν. Οι εμπειρίες που αντλήθηκαν στο υγειονομικό σκέλος της κρίσης, μας επιτρέπουν –πιστεύω– να σχεδιάσουμε την άμυνα της υγείας και της οικονομίας και να είμαστε προετοιμασμένοι στην απευκταία περίπτωση που θα χρειαστεί να πολεμήσουμε εκ νέου τον αόρατο εχθρό.
–Τα μέτρα της κυβέρνησης ήταν αρκετά για να στηρίξει τις επιχειρήσεις και γενικότερα την οικονομία ή θα μπορούσαν να βελτιωθούν;
–Όλα τα μέτρα είναι συνάρτηση των οικονομικών αντοχών. Η κυβέρνηση σε διαβούλευση με την ΟΕΒ και τους άλλους κοινωνικούς εταίρους διαμόρφωσε τα Σχέδια στήριξης της απασχόλησης, χωρίς τα οποία θα είχαμε θρηνήσει την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας και θα είχαμε ξαναδεί την ανεργία να σκαρφαλώνει σε ποσοστά που δεν παλεύονται. Το βέβαιο είναι ότι τα κυβερνητικά αντανακλαστικά ήταν γρήγορα και η κατανόηση του μεγέθους της απειλής πλήρης και διαυγής. Εκείνο το «whatever it takes» για να σωθεί η οικονομία, υλοποιήθηκε στην πράξη με τη διάθεση όλων των δημοσιονομικών περιθωρίων.
Προφανώς, όμως, σε περιστάσεις όπως η παρούσα, πρέπει η Πολιτεία να είναι εξαιρετικά προσεκτική ώστε η οικονομική κρίση να μην εξελιχθεί σε δημοσιονομική και πολύ περισσότερο να μη μετατραπεί σε χρηματοπιστωτική. Τούτου λεχθέντος, η ΟΕΒ έχει υποβάλει στην υπουργό Εργασίας υπόμνημα με μονοψήφιο αριθμό εισηγήσεων για βελτίωση των υφιστάμενων Σχεδίων, μέσα από την κάλυψη δραστηριοτήτων που εξαιρούνται και που δικαιολογείται η στήριξη τους ή για βελτίωση των καλύψεων σε κάποιες άλλες που καλύπτονται μερικώς.
Εκείνο που απομένει να ρυθμιστεί κατά τρόπο αποτελεσματικό, είναι τα ενοίκια επαγγελματικής στέγης σε επιχειρήσεις που είτε είναι πλήρως αδρανείς είτε υπολειτουργούν εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων. Πρέπει να δοθούν πιο ελκυστικά φορολογικά κίνητρα στους ιδιοκτήτες προκειμένου να προβούν εθελοντικά σε μειώσεις ενοικίων.
Μονόδρομος η ανάπτυξη
–Ο ιδιωτικός τομέας θα λειτουργήσει καταλυτικά για να έλθει αυτή η ισχυρή ανάκαμψη της οικονομίας το 2021;
–Η επιστροφή σε συνθήκες ανάπτυξης είναι μονόδρομος και αυτό είναι ευθύνη και αποστολή του ιδιωτικού τομέα. Ξέρετε στην περιπέτεια του 2013, η πραγματική οικονομία στήριξε το κράτος και το τραπεζικό σύστημα, για να βγει ο τόπος από τη δημοσιονομική και τη χρηματοπιστωτική κρίση. Στην κρίση του 2020 γίνεται ακριβώς το αντίθετο: Το Δημόσιο και οι Τράπεζες κλήθηκαν να στηρίξουν την πραγματική οικονομία, η οποία βρέθηκε αίφνης σε ολικό κενό. Είδαμε τους όρους να αντιστρέφονται και να επιβεβαιώνεται με τρόπο θεαματικό, η αλληλεξάρτηση δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Οι επιχειρήσεις χρειάστηκαν ένα χέρι να τις κρατήσει όρθιες την ώρα του μεγάλου σεισμού, κάποιον να τις διατηρήσει διασωληνωμένες εν ζωή. Μόλις επιστρέψουν σε συνθήκες φυσιολογικής λειτουργίας θα καλύψουν τα δημοσιονομικά κενά που προκάλεσε η διαχείριση του κινδύνου. Οι ασκήσεις προσομοίωσης του επιτελείου της ΟΕΒ δίνουν επιστροφή του ΑΕΠ σε επίπεδα του 2019 το αργότερο εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022.
–Δεν εκτιμάτε ως εργοδότες ότι πρέπει να διασφαλιστούν πάση θυσία οι θέσεις εργασίας στις επιχειρήσεις και να μην υπάρξουν μειώσεις μισθών για να έρθει η ισχυρή ανάκαμψη;
–Σε μια οικονομία όπως η κυπριακή που μεγάλο μέρος της ανάπτυξης στηρίζεται στην κατανάλωση, προφανώς το διαθέσιμο προς κατανάλωση εισόδημα από κάθε πολίτη, είναι σημαντική παράμετρος στην εξίσωση. Ωστόσο, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές προκειμένου και οι σχεδιασμοί για την ανάκαμψη να έχουν γνήσιες προοπτικές επαλήθευσης. Μια χώρα που σε ένα έτος χάνει περίπου το 6% του ΑΕΠ (με το αισιόδοξο σενάριο), είναι αδύνατο να διατηρήσει όλες τις θέσεις εργασίας. Στην πρώτη αποτίμηση της πρόκλησης που κληθήκαμε να διαχειριστούμε, είχε τεθεί ως θεμελιώδης στόχος η διατήρηση ανέπαφου του παραγωγικού ιστού της οικονομίας. Συμφωνήσαμε οι κοινωνικοί εταίροι με την υπουργό Εργασίας, ότι θα καλυφθεί από το κράτος σημαντικό μέρος του κόστους εργασίας. Ταυτόχρονα, μέρος του βάρους του μισθολογίου για εργασία που δεν επιτελείται, θα επιμεριστεί ανάμεσα σε εργοδότες και εργαζόμενους για να αποφευχθούν οι απολύσεις ώσπου να κοπάσει η καταιγίδα και να επιστρέψουμε στην κανονικότητα.
Στους πρώτους σχεδιασμούς αγνοούσαμε το μέγεθος της επίδρασης από την εφαρμογή των πρωτοκόλλων προστασίας της υγείας, στη διαμόρφωση της νέας κανονικότητας. Σε επιχειρήσεις που κατ’ εφαρμογή των πρωτοκόλλων ο κύκλος εργασιών αντικειμενικά μειώνεται, είναι αδύνατο να ισχύσουν και τα δύο: Και καμία απόλυση και καμία μείωση απολαβών. Προφανώς η ΟΕΒ θα προωθήσει λύσεις ήπιες και ρυθμίσεις προσωρινές και αναστρέψιμες, με κυριότερη τη συμφωνημένη κατανομή του ωφέλιμου χρόνου εργασίας σε όλους τους εργαζόμενους, με ανάλογη προσαρμογή των εισοδημάτων, αλλά χωρίς μείωση του αριθμού των εργαζομένων όπου τούτο είναι εφικτό.
Ταυτόχρονα, πρέπει να γίνει αντιληπτό το μέγεθος των προεκτάσεων των προνοιών των πρωτοκόλλων επί της οικονομικής δραστηριότητας, της απασχόλησης και των εισοδημάτων. Όσοι έχουν την ευθύνη διαμόρφωσης των πρωτοκόλλων, θα πρέπει να τα επαναξιολογούν διαρκώς και να τα προσαρμόζουν στο απολύτως αναγκαίο για την προστασία της δημόσιας υγείας.
Τα διαχρονικά προβλήματα και οι μεταρρυθμίσεις
–Οι συνθήκες διαφορετικές, ωστόσο, τα κύρια ζητήματα της οικονομίας και των επιχειρήσεων με τις αδυναμίες του κράτους υπήρχαν προ του ιού. Ποια θεωρείτε πως είναι;
–Τα βασικά ζητήματα πριν από την κρίση, όταν η οικονομία λειτουργούσε με ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, ήταν ζητήματα που περιστρέφονται πέριξ όλων εκείνων των πτυχών που λειτουργούν ως τροχοπέδη στην αναπτυξιακή προοπτική. Ήταν το ψηλό κόστος της ενέργειας, η γραφειοκρατία και οι μεταρρυθμίσεις που δεν προχωρούσαν, το σύστημα δικαιοσύνης που εκδίδει αποφάσεις με απέραντες καθυστερήσεις, οι απεργίες στις ουσιώδεις υπηρεσίες που παραμένουν αρρύθμιστες, η χαμηλή παραγωγικότητα, οι βραδυπορίες στις αδειοδοτήσεις έργων, ο υπερδανεισμός νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Ωστόσο, το πιο ασφυκτικό από τα προ ιού προβλήματα της οικονομίας, πρέπει να σας θυμίσω ότι ήταν η οξεία έλλειψη κατάλληλου εργατικού δυναμικού σχεδόν σε όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Εκτός από το τελευταίο, όλα τα άλλα προβλήματα δυστυχώς θα τα βρούμε ξανά μπροστά μας όταν η κατάσταση ομαλοποιηθεί.
–Ποιες μεταρρυθμίσεις πρέπει να γίνουν στο αμέσως επόμενο διάστημα;
–Μητέρα όλων των μεταρρυθμίσεων είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Εάν η κρίση της πανδημίας λειτουργήσει ως καταλύτης για την ενεργοποίηση των αντανακλαστικών μας και επιτάχυνση της ψηφιοποίησης των λειτουργιών μας, μεσοπρόθεσμα από την κρίση του 2020, θα προκύψει καθαρό κέρδος, αποτιμητό σε χρήμα και σε ποιότητα ζωής. Με την ψηφιοποίηση θα έχει επιτελεστεί άνευ άλλου τι, μεγάλο μέρος των προ πολλού υπερήμερων μεταρρυθμίσεων στο Δημόσιο, περιλαμβανομένης και της εκλογίκευσης του κόστους του κρατικού μισθολογίου, της δικαιοσύνης, της τοπικής αυτοδιοίκησης, της παιδείας, της βιώσιμης ενέργειας και τόσων άλλων που χρονίζουν και βραχυκυκλώνουν την αναπτυξιακή δυναμική.
«Ένα ευχαριστώ»
–Καταληκτικά, ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε ενόψει της γενικής ετήσιας συνέλευσης της ερχόμενης Τετάρτης, 1ης Ιουλίου;
–Ο πλούτος της πατρίδας μας δεν ήταν ποτέ τα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα, αυτά ήταν παράγωγα του πλούτου. Ο πλούτος ο δικός μας είναι ο υπέροχος λαός μας, οι παραγωγικές του δυνάμεις, το ανθρώπινο του κεφάλαιο, η ευέλικτη και δημιουργική ευφυΐα του επιχειρηματικού κόσμου και μαζί με αυτά η αστείρευτη ικανότητα πολιτικής και κοινωνικής συνεννόησης. Η επιστράτευση των αρετών του λαού και η επίταξη αυτού του πλούτου, θα μετριάσει και θα περιορίσει το εύρος των απωλειών. Ένα μήνυμα θα ήθελα να στείλω ενόψει της Γενικής μας Συνέλευσης που πραγματοποιείται σε τρεις μέρες: Οι επιχειρήσεις θα ξαναφτιάξουν ό,τι καταστραφεί, θα ξανακτίσουν ό,τι καταρρεύσει, θα ξανασηκώσουν τον τόπο στα πόδια του, θα επαναφέρουν το βιοτικό επίπεδο που ταιριάζει στον λαό μας.
Τέλος, οφείλω ένα ολόθερμο «ευχαριστώ» για την ισχυρή συσπείρωση του επιχειρηματικού κόσμου γύρω από την μεγάλη του Οργάνωση. Σωρεία επιχειρήσεων, οργανισμών και Σωμάτων, Συνδέσμων και συλλογικών φορέων, εντάσσονται διαρκώς ως Μέλη στην ΟΕΒ με ρυθμούς πολύ πιο έντονους αφότου ξέσπασε η κρίση. Βαριά τιμή μα και βαριά η ευθύνη μας έναντι του τόπου.
