ΠΗΓΗ: Reuters
Οικοδομήθηκαν επιμελώς επί δεκαετίες και αποτελούσαν μείζονα πηγή εσόδων για το Κρεμλίνο. Σήμερα όμως οι εμπορικοί δεσμοί που ένωσαν τη Ρωσία με την Ευρώπη χάρη στο ρωσικό φυσικό αέριο συγκαταλέγονται στα θύματα του πολέμου της Ουκρανίας και δεν πρόκειται να ανακάμψουν. Από τη στιγμή που ο Ρώσος πρόεδρος εγκαινίασε την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία πριν από σχεδόν έναν χρόνο, ο συνδυασμός των κυρώσεων που επέβαλε η Δύση στο Κρεμλίνο με την απόφαση της Μόσχας να διακόψει τις προμήθειες στην Ευρώπη έχει οδηγήσει σε δραστική μείωση των εξαγωγών ρωσικής ενέργειας.
Το τελευταίο κύμα κυρώσεων, συμπεριλαμβανομένου του πλαφόν στις τιμές του ρωσικού πετρελαίου, αναμένεται να μειώσει περαιτέρω το εμπόριο μαύρου χρυσού, αλλά είναι σαφώς πιο εύκολο για τη Μόσχα να βρει άλλες αγορές για το πετρέλαιό της παρά για το ρωσικό φυσικό αέριο. Οι εξαγωγές της Ρωσίας σε φυσικό αέριο προς την Ευρώπη βασίστηκαν σε χιλιάδες χιλιόμετρα αγωγών από τη Σιβηρία μέχρι τη Γερμανία και πέραν αυτής. Μέχρι το περασμένο έτος οι αγορές της Δύσης δεσμεύονταν με μακροχρόνια συμβόλαια προμήθειας από τη Ρωσία. Μιλώντας στο Reuters ο Γιούρι Σαφρανίκ, που διετέλεσε υπουργός Ενέργειας της Ρωσίας από το 1993 έως το 1996, τόνισε ότι «ασφαλώς και είναι μεγάλη δοκιμασία για τη Ρωσία η απώλεια της ευρωπαϊκής αγοράς για τις εξαγωγές αερίου». Πολύ πιο άμεσο ήταν ένα πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος της Gazprom, που τόνισε πως «πήγε στα σκουπίδια η δουλειά εκατοντάδων ανθρώπων που είχαν οικοδομήσει αυτό το σύστημα εξαγωγών».
Για το προσωπικό του ρωσικού κολοσσού, πάντως, όλα δουλεύουν ρολόι. «Τίποτε δεν έχει αλλάξει για μας», τονίζει στέλεχος της Gazprom που προτίμησε την ανωνυμία, καθώς δεν είχε εξουσιοδοτηθεί να μιλήσει στον διεθνή Τύπο. Οπως διευκρίνισε μάλιστα, το προσωπικό του ρωσικού κολοσσού «πήρε αύξηση μισθού δύο φορές μέσα στο περασμένο έτος». Η συζήτηση έγινε στην αρκτική πόλη Νόβι Ουρενγκόι, που συχνά χαρακτηρίζεται «η πρωτεύουσα του αερίου της Ρωσίας», καθώς οικοδομήθηκε για να εξυπηρετήσει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα αερίου. Ο κολοσσός της Gazprom ιδρύθηκε το 1989 όταν η Σοβιετική Ενωση έπνεε τα λοίσθια και ήταν επιλογή του τότε υπουργού Ενέργειας, Βίκτορ Τσερνομίρντιν. Οπως τονίζει ο Σαφρανίκ, «ο Τσερνομίρντιν δεν επέτρεψε ποτέ σε κανέναν να χώσει τη μύτη του στην Gazprom, που ήταν κάτι σαν κράτος εν κράτει και σε μεγάλο βαθμό παραμένει έως σήμερα».
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εκτιμά πως η Ρωσία μείωσε την προσφορά αερίου στην Ε.Ε. κατά 80% τους οκτώ πρώτους μήνες μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Reuters, τα έσοδα του ρωσικού κολοσσού περιορίστηκαν τον Ιανουάριο στα 3,4 δισ. δολ., όταν την αντίστοιχη περίοδο ένα χρόνο νωρίτερα είχαν φθάσει τα 6,3 δισ. δολ. Σε συνδυασμό με τις προβλέψεις για τις εξαγωγές και τη μέση τιμή του αερίου, αναμένεται να μειωθούν στο ήμισυ φέτος διευρύνοντας, έτσι, το δημοσιονομικό έλλειμμα ύψους 25 δισ. δολ. που ανακοίνωσε η Ρωσία τον περασμένο μήνα. Ηδη στη διάρκεια του περασμένου έτους οι εξαγωγές της Gazprom μειώθηκαν κατά το ήμισυ καταγράφοντας χαμηλό ρεκόρ μετασοβιετικής εποχής. Και η πτωτική πορεία συνεχίζεται και φέτος. Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εκτιμά πως η Ρωσία μείωσε την προσφορά αερίου στην Ε.Ε. κατά 80% τους οκτώ πρώτους μήνες μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Ως εκ τούτου η Ρωσία κάλυψε μόλις το 7,5% των αναγκών της δυτικής Ευρώπης σε αέριο μέχρι τα τέλη του περασμένου έτους, όταν ένα χρόνο νωρίτερα κάλυπτε το 40%.
Πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία η Ρωσία εκτιμούσε ότι μπορούσε να εξάγει περισσότερο αέριο στην Ευρώπη. Το 2019 η Ελενα Μπουρμίστροβα, επικεφαλής του τμήματος εξαγωγών της Gazprom, είχε χαρακτηρίσει «νέα πραγματικότητα» το ρεκόρ εξαγωγών άνω των 200 δισ. κυβικών μέτρων που είχε εξαγάγει ο ρωσικός κολοσσός το 2018. Το περασμένο έτος, όμως, οι εξαγωγές της μόλις που πέρασαν τα 100 δισ. κ.μ. Η Ουάσιγκτον επέκρινε επί χρόνια τη Γερμανία για την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία και το Βερολίνο υποστήριζε πως ήταν ένα μέσον για να βελτιώσει τις διμερείς σχέσεις. Από την πλευρά του ο Πούτιν είχε και πριν από τον πόλεμο προσπαθήσει να βρει εναλλακτικές αγορές για το ρωσικό αέριο, αλλά τελευταία επίσπευσε τις προσπάθειες. Τον Οκτώβριο αναφέρθηκε στην ιδέα ενός κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία προκειμένου να αλλάξουν κατεύθυνση οι ροές του καυσίμου από τη Βαλτική και τη Βορειοδυτική Ευρώπη.
Η Ρωσία επιχειρεί, άλλωστε, να αυξήσει τις εξαγωγές αερίου στην Κίνα, που είναι η πρώτη στον κόσμο σε κατανάλωση ενέργειας και πρώτη σε αγορές αργού πετρελαίου, υγροποιημένου φυσικού αερίου και άνθρακα. Αρχισε να της στέλνει αέριο στα τέλη του 2019 μέσω του αγωγού «Δύναμη της Σιβηρίας» και η Ρωσία σκοπεύει να αυξήσει τις εξαγωγές της στα 38 δισ. κ.μ. ετησίως από το 2025 και μετά. Η Μόσχα έχει, άλλωστε, συμφωνήσει με το Πεκίνο για την παροχή επιπλέον 10 δισ. κ.μ. ετησίως μέσω του αγωγού που βρίσκεται στο στάδιο της κατασκευής στη νήσο Σαχαλίνη. Στο μεταξύ, η Ρωσία σχεδιάζει δεύτερο αγωγό, τον «Δύναμη της Σιβηρίας Νο 2», από τη Δυτική Σιβηρία, που θεωρητικά θα παρέχει στην Κίνα άλλα 50 δισ. κ.μ. ετησίως. Απομένει να αποδειχθεί κατά πόσον αυτού του είδους η σχέση θα είναι εξίσου προσοδοφόρα όσο η επί δεκαετίες παροχή αερίου στην Ευρώπη.
