Της Μαρίας Ηρακλέους
Η αβεβαιότητα και οι έντονες αναταράξεις στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα συνεχίζονται. Οι επιθέσεις των Χούθι σε εμπορικά πλοία στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας και η κλιμάκωση των συγκρούσεων με την εμπλοκή ΗΠΑ και Βρετανίας, έχουν αναπόφευκτο αποτύπωμα στις θαλάσσιες μεταφορές εμπορευμάτων. Ήδη, εταιρείες κολοσσοί στον τομέα του λιανικού εμπορίου ανακοινώνουν ότι θα υπάρχουν καθυστερήσεις στις παραλαβές φορτίων και εμπορευμάτων. Σε επίπεδο τιμών, δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη το αποτύπωμα των εξελίξεων και δεν αναμένεται τουλάχιστον επί του παρόντος. Στο Eurogroup της Δευτέρας, ο Ευρωπαίος επίτροπος για την οικονομία Πάολο Τζεντιλότι ήταν ξεκάθαρος για το πώς αυτή η νέα κρίση θα επηρεάσει την ευρωπαϊκή οικονομία, αναφέροντας ότι σε περίπτωση συνέχισης της κατάστασης, οι επιπτώσεις στην ενεργειακή ασφάλεια και τις αλυσίδες εφοδιασμού θα οδηγήσουν σε πληθωριστικές πιέσεις. Το ύψος των επερχόμενων, όπως όλα δείχνουν, αυξήσεων δεν έχει ξεκαθαρίσει επί του παρόντος. Αυτό που είναι ξεκάθαρο, είναι ότι οι όποιες επιπτώσεις της νέας κρίσης θα αγγίξουν και την Κύπρο, κάτι αναπόφευκτο από τη στιγμή που ποσοστό 90-95% των εισαγωγών στη χώρα φτάνει διά θαλάσσης. Όπως δήλωσαν στην «Κ» πρωταγωνιστές του λιανικού εμπορίου, μέσα στις επόμενες 1-2 εβδομάδες θα ξεκαθαρίσει το ύψος των αυξήσεων των τιμών σε επηρεαζόμενα προϊόντα. Σε πρώτο στάδιο οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 7-20% ανάλογα με το προϊόν. Πρόκειται για προϊόντα όπως είδη ένδυσης και υπόδησης, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, αυτοκίνητα, εργαλεία και έπιπλα. Οι πρώτες ανατιμήσεις θα ξεκινήσουν περί τα τέλη Ιανουαρίου. Ήδη, όπως περιγράφει ο γ.γ. του Παγκύπριου Συνδέσμου Λιανικού Εμπορίου Μάριος Αντωνίου, έχουν αφιχθεί τα πρώτα φορτία και ανοίχθηκαν οι πρώτες παραλαβές με τα νέα κόστη. Η πορεία των τιμών θα εξαρτηθεί από τη διάρκεια της κρίσης στο Σουέζ.
Τα σενάρια
Υπάρχει ένα αισιόδοξο σενάριο σύμφωνα με το οποίο η κρίση στις θαλάσσιες μεταφορές θα εκτονωθεί σύντομα, χωρίς να καταφέρει σοβαρό πλήγμα στο εμπόριο και τις τιμές των προϊόντων. Σε αυτό το σενάριο, όπως περιγράφεται από τον κ. Αντώνη Φραγκούδη, διευθυντή του τμήματος οικονομίας και διοίκησης της ΟΕΒ, θα υπάρξουν κάποιες καθυστερήσεις διάρκειας 2-3 εβδομάδων, και στη συνέχεια θα επανέλθει η ομαλότητα. Στο απαισιόδοξο σενάριο, οι επιθέσεις των Χούθι συνεχίζονται ενώ ενισχύονται με την εμπλοκή περισσότερων χωρών με συνεπακόλουθη αύξηση των ναύλων (έχουν ήδη φτάσει στα όρια του τριπλασιασμού μέσα σε ένα μήνα), πιέσεις στην τιμή του πετρελαίου διεθνώς, καθυστερήσεις στις αφίξεις των εμπορευμάτων, και συνεπακόλουθες αυξήσεις τιμών με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την αγορά, τις επιχειρήσεις και βεβαίως τους καταναλωτές οι οποίοι θα είναι οι τελικοί αποδέκτες της κρίσης. Πρόκειται για άλλη μια κρίση που απειλεί την κατανάλωση και έρχεται να προστεθεί σε μια βεβαρημένη αλυσίδα γεγονότων που έπληξαν τις τσέπες και την ποιότητα ζωής των πολιτών τα τελευταία τρία χρόνια με πολέμους και πανδημία.
Υπάρχει αύξηση 10,6% στη σημερινή τιμή της βενζίνης, 17,5% στο πετρέλαιο κίνησης και 33,7% στο πετρέλαιο θέρμανσης σε σύγκριση με τα προ κορωνοϊού επίπεδα.
Από το 2021
Το σενάριο στην προκειμένη περίπτωση είναι μεν διαφορετικό από το τι επέφερε η πανδημία σε επίπεδο οικονομίας και εμπορίου, οι επιπτώσεις ωστόσο είναι γνώριμες και θυμίζουν δεδομένα του 2021. Ένα χρόνο προηγουμένως, εν μέσω των πρώτων μηνών εξάπλωσης της πανδημίας, ο πληθωρισμός κατέγραφε πτωτική πορεία, ως αποτέλεσμα της μείωσης της κατανάλωσης. Ωστόσο στη συνέχεια, η ζήτηση άρχισε να ανακάμπτει. Το ίδιο δεν συνέβη και με την προσφορά, λόγω υπολειτουργίας μονάδων παραγωγής και μειωμένης προσφοράς των εμπορευματοκιβωτίων που οδήγησε σε εκτόξευση των τιμών τους. Από το καλοκαίρι του 2021 άρχισαν να διατυπώνονται οι πρώτες εκτιμήσεις από παράγοντες του λιανικού εμπορίου για πληθωριστικές τάσεις και αυξήσεις στις τιμές αγαθών που θα επηρέαζαν την εφοδιαστική αλυσίδα και την οικονομία, οι οποίες εξάλλου προϋπήρχαν ως αποτέλεσμα των δύο χρόνων της πανδημίας. Μέχρι τέλος του έτους μιλούσαμε για έκρηξη τιμών, κυρίως σε βενζίνη, πετρέλαιο, και σε επίπεδο τροφίμων, σε φρούτα, λαχανικά και μαγειρικά έλαια, αλλά και σε είδη ένδυσης και υπόδησης.
Το κτύπημα του πολέμου
Το 2022, οι αυξήσεις στα ράφια των υπεραγορών και το κόστος της ενέργειας συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία. Μια πορεία αναπόφευκτη, και ενισχυμένη από τον Φεβρουάριο του 2022 με τις οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία. Μέχρι τέλος του έτους, το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος αυξήθηκε κατά 36,2% και κατά 30% τα υγρά καύσιμα (στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας). Την ίδια περίοδο εγείρεται το θέμα της επάρκειας στα σιτηρά, λόγω της απαγόρευσης εξαγωγών από τα ουκρανικά λιμάνια, αποκλείοντας έτσι ένα από τους βασικότερους παίκτες της παγκόσμιας παραγωγής σιτηρών. Τρεις μήνες μετά την ρωσική εισβολή, ένα κράμα αβεβαιότητας και κόστους μεταφοράς, ανέβασε κατά 6% την τιμή του ψωμιού στην Κύπρο, 14% αυξημένη ήταν η τιμή στο αλεύρι και 12% στα ζυμαρικά. Οι πληθωριστικές πιέσεις συνέχισαν να βαραίνουν την καταναλωτική δύναμη και τους επόμενους μήνες. Τον Οκτώβριο 2023, άρχισε ο πόλεμος στο Ισραήλ. Ένας πόλεμος ο οποίος μπορεί να μην διατάραξε τις εμπορικές ισορροπίες, και να μην έφερε αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων, ωστόσο έχει επηρεάσει τις τιμές των πετρελαιοειδών λόγω του ότι το Ισραήλ είναι μία από τις χώρες από τις οποίες η Κύπρος εισάγει διυλισμένα προϊόντα. Τα εμπόδια στην ομαλή διακίνηση των πετρελαιοειδών οδήγησαν σε αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων στην κυπριακή αγορά, όπως αναφέρει ο Μάριος Δρουσιώτης, πρόεδρος του Κυπριακού Συνδέσμου Καταναλωτών.
Οι πληθωριστικές πιέσεις
Ενδεικτικές οι διακυμάνσεις στις λιανικές τιμές καυσίμων. Συγκεκριμένα, στις 10 Μαρτίου 2020 η μέση λιανική τιμή πριν τον κορωνοϊό ήταν η εξής:
βενζίνη 95 οκτανίων 1,208 σεντ/λίτρο
πετρέλαιο κίνησης 1,233 σεντ/λίτρο
πετρέλαιο θέρμανσης 0,786 σεντ/λίτρο
Στις 7 Μαρτίου 2022 (ένα μήνα μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία), η τιμή της αμόλυβδης 95 οκτανίων ήταν στα 1,443 ευρώ/λίτρο, 1,501 το πετρέλαιο κίνησης και 1,026 το πετρέλαιο θέρμανσης, ενώ τον Ιούλιο του ίδιου έτους οι τιμές ανέβηκαν ακόμα περισσότερο με το πετρέλαιο κίνησης να φλερτάρει με τα δύο ευρώ ανά λίτρο (συγκεκριμένα είχε καταγραφεί τιμή 1,989 ευρώ/λίτρο). Βεβαίως οι τιμές μειώθηκαν στη συνέχεια, και ένεκα της επιβολής μηδενικού συντελεστή φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα. Αυτή τη στιγμή ωστόσο, οι λιανικές τιμές πώλησης καυσίμων είναι αισθητά μειωμένες σε σχέση με το 2022, όμως παρόλα αυτά σε σύγκριση με τα επίπεδα Μαρτίου του 2020 υπάρχει αύξηση 10,6% στη βενζίνη, 17,5% στο πετρέλαιο κίνησης και 33,7% στο πετρέλαιο θέρμανσης. Ανατρέξαμε επίσης στα στατιστικά στοιχεία για τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή για τις υπό αναφορά περιόδους. Συγκεκριμένα, για την περίοδο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2021 σημείωσε αύξηση 2,5%, με τον Δεκέμβριο του έτους να καταγράφει αύξηση 4,8% σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2020. Το 2022, και συγκεκριμένα τον Δεκέμβριο του 2022, ο πληθωρισμός αυξήθηκε με ρυθμό 7,9%, ενώ για την περίοδο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2022, ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή σημείωσε αύξηση 8,4% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους. Τα στοιχεία του 2023 δεν είχαν δημοσιευθεί την ώρα που γραφόταν το ρεπορτάζ, ανατρέξαμε ωστόσο στα αμέσως προηγούμενα στοιχεία Ιανουαρίου-Νοεμβρίου, περίοδος κατά την οποία ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή σημείωσε αύξηση 3,7% σε σχέση με το 2022, ενώ ο πληθωρισμός αυξήθηκε με ρυθμό 1,7%. Τα στοιχεία του πληθωρισμού και του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή καταδεικνύουν ότι η κατανάλωση βρίσκεται σε μια μόνιμη αύξηση τιμών, ενώ τα μηνύματα που φτάνουν, δεν είναι ενθαρρυντικά.
