ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Πως το ΕΛΑΜ κατάφερε να γιγαντωθεί

Του Γιάννη Ιωάννου

Του Γιάννη Ιωάννου

H ανάδειξη του ΕΛΑΜ στην τέταρτη θέση στις εκλογές δεν πρέπει να εκπλήσσει. Ήταν κάτι το οποίο είχε διαφανεί όχι μόνον στις δημοσκοπήσεις αλλά και μεταξύ έμπειρων παρατηρητών. Η προσέγγιση ωστόσο στο φαινόμενο της αύξησης των ποσοστών της κυπριακής Ακροδεξιάς προκειμένου να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα πρέπει να γίνει σε τρία επίπεδα: Ένα ιστορικό, ένα πρακτικό –ως προς την οργανική σχέση του ΕΛΑΜ με την εγκληματική οργάνωση της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα- κι ένα κοινωνιολογικό ως προς τα αίτια της ανόδου της Ακροδεξιάς στην Κύπρο και εν γένει του συντηρητισμού στην κοινωνία. Στο τελευταίο επίπεδο οφείλει κάποιος να εξετάσει και τα όρια μιας μελλοντικής βίαιης ριζοσπαστικοποίησης του ΕΛΑΜ ή μελών του –εξέλιξη που θα παρέπεμπε απευθείας στην δράση της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα κατά τα τελευταία χρόνια με αποκορύφωμα το 2013 και την δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Το τελευταίο επίπεδο είναι χρήσιμο και για την πρακτική αντιμετώπιση του φαινομένου –όχι μόνον εκλογικά αλλά και σε επίπεδο κοινωνίας.


Το κενό της Δεξιάς

Η ιστορική διάρθρωση της μακαριακής και γριβικής Δεξιάς μετά την γέννηση της σύγχρονης Κυπριακής Δημοκρατίας είναι, πάνω-κάτω, γνωστή. Η ιδέα της Ένωσης αποτέλεσε το βασικό πολιτικό διακύβευμα για σχεδόν πέντε δεκαετίες ενώ η εθνοτική βία των δεκαετιών του ’60 και του ’70, η αποτύπωση της ελλαδικής Χούντας των Συνταγματαρχών επί κυπριακού εδάφους, η πολιτική βία που ακολούθησε και τα γεγονότα του πραξικοπήματος και της εισβολής διαμόρφωσαν στην Κύπρο το συγκείμενο της ακροδεξιάς. Η Κύπρος ωστόσο δεν γνώρισε την ιστορική εμπειρία της Ελλάδας και συνεπώς τα τρία βασικά ποιοτικά στοιχεία που διαφοροποιούν την ελλαδική από την κυπριακή ακροδεξιά είναι: α. Η απουσία στην Κύπρο της εμπειρίας της ναζιστικής κατοχής της Ευρώπης την περίοδο 1939-1945 β. Με εξαίρεση την περίοδο του πραξικοπήματος και της μεμονωμένης πολιτικής βίας κατά την περίοδο δράσης της ΕΟΚΑ Β, η Κύπρος δεν γνώρισε εκτεταμμένο εμφύλιο πόλεμο και γ. Η απουσία στην Κύπρο, ιστορικά, ιδεολογικοπολιτικού πλαισίου υιοθέτησης του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού ή του ιταλικού φασισμού (όπως πχ στην Ελλάδα το Καθεστώς της 4ης Αυγούστου του Ιωάννη Μεταξά). Ο Γεώργιος Γρίβας μπορεί να υπήρξε μεν το πρότυπο του σοβινιστή, μοναρχικού κι Αγγλόφιλου –μέχρι πριν την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ- κυπριακής καταγωγής αξιωματικού του ελληνικού στρατού αλλά τόσο η δράση της οργάνωσης Χ κατά την περίοδο της Κατοχής και των Δεκεμβριανών όσο και η μετέπειτα, κατά βάση αποτυχημένη, πολιτική δράση στηρίχτηκε αμιγώς στην ιδεολογία της αντικομμουνιστικής καθαρότητας –τάση που κυριαρχεί ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’20 παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα και την Κύπρο. Η στέγαση στοιχείων της ΕΟΚΑ-Β και της γριβικής-ενωτικής Δεξιάς στην Κύπρο στον Δημοκρατικό Συναγερμό, αμέσως μετά την ιστορική του ίδρυση, το 1976, κληρονόμησε τον ιστορικό αντικομμουνισμό σε μια μερίδα της κυπριακής Δεξιάς που έρεπε ή ιδεολογικά κινούνταν προς τα δεξιότερα. Αλλά η Ακροδεξιά στην Κύπρο, σε αντίθεση με την Ελλάδα, υιοθέτησε σε αυτή την πρώτη της έκφανση τοπικά χαρακτηριστικά (στάση έναντι του Κυπριακού, αντι-μακαριακά και αντι-κομμουνιστικά αφηγήματα, στάση έναντι των Τουρκοκύπριων) που διαφέρουν αισθητά από τον φυλετικό ρατσισμό, την εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία, τον νεο-παγανισμό ή –με militant όρους, εμφάνιση και ακτιβιστική δράση- της Χρυσής Αυγής στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης στην Ελλάδα.

ΕΛΑΜ και Χρυσή Αυγή

Η ίδρυση του ΕΛΑΜ στην Κύπρο το 2008 δεν πρέπει να ιδωθεί μόνον αποκλειστικά μέσα από το πλέγμα της εγνωσμένης συσχέτισης του με την Χρυσή Αυγή Ελλάδας αλλά και ιδεολογικά ως προς την αυθεντική του προέλευση. Φορείς, όπως ο Λουκάς Σταύρου, που εκτέθηκαν στην ιδεολογική, με πιουριστικούς όρους, νεοναζιστική πτυχή της Χρυσής Αυγής Ελλάδος την δεκαετία του ’80 και του ’90 προσπάθησαν να υιοθετήσουν το εν λόγω αφήγημα σε μια κυπριακή εκδοχή της Χρυσής Αυγής. Σε αυτό φυσικά συνέτειναν οι Ελληνοκύπριοι που βρέθηκαν, ως φοιτητές, στην Ελλάδα και από τον δεξιό κι αντιομοσπονδιακό χώρο –μετά την τοξική περίοδο λόγω του σχεδίου Ανάν το 2004- ζυμώθηκαν στην Χρυσή Αυγή όπως ο νυν πρόεδρος του ΕΛΑΜ, Χρίστος Χρίστου. Η ιστορία από εκεί και πέρα είναι πλέον γνωστή με το ΕΛΑΜ μέσα σε μια δεκαετία να κανονικοποιείται από διάφορους φορείς (πχ η Εκκλησία ή τα εθνικόφρωνα, ελεγχόμενα από τον ΔΗΣΥ, σωματεία) και να στηρίζεται οικονομικά και πολιτικά από την Χρυσή Αυγή κατά την περίοδο της γιγάντωσης της τελευταίας μετά την οικονομική κρίση του 2010 και με αποκορύφωμα την είσοδό της στο ελληνικό κοινοβούλιο το 2012. Η σχέση αυτή προφανώς διαταράχθηκε όταν η Χρυσή Αυγή δολοφόνησε κόσμο και μπήκε στο στόχαστρο των αρχών για ένα ευρύ φάσμα εγκληματικών ενεργειών από το λαθρεμπόριο μέχρι την παροχή προστασίας σε νυχτερινά μαγαζιά. Και φαίνεται να διακόπηκε επί της ουσίας όταν η Χρυσή Αυγή είδε τον δρόμο της φυλακής στο σύνολο της κοινοβουλευτικής της ομάδας, της πολυδιάσπασής της στο εσωτερικό λίγο πριν συμβεί το προηγούμενο και της ουσιαστικής διάλυσης της λογιστικής και οργανωτικής (χρηματοδότηση) της βάσης. Με το ΕΛΑΜ στην 4η θέση με 6.78% (24.255 ψήφοι παγκύπρια) η τάση ως προς την ιδεολογική του κατεύθυνση και πολιτική του πρακτική τα επόμενα χρόνια είτε θα το κατατάξει σε ένα ακροδεξιό-λαϊκιστικό, με σαφή αντιτουρκοκυπριακή, αντιμεταναστευτική και αντιομοσπονδιακή ρητορική κυπριακό κόμμα, είτε σε ένα επικίνδυνο αμάλγαμα στην λογική της ιδεολογικής νεοναζί καθαρότητας της Χρυσής Αυγής και της ακτιβιστικής δράσης της (βία στους δρόμους). Μέχρι τότε τόσο η φωτογραφία του κ. Γεάδη να χαιρετά ναζιστικά όσο και οι φωτογραφίες του κ. Χρίστου στην προσωπική φρουρά –με τα κόκκινα τζόκει- του κατάδικου Μιχαλολιάκου θα συνδέουν το ΕΛΑΜ με την Χρυσή Αυγή των δολοφονιών, των ρατσιστικών επιθέσεων βίας σε αλλοδαπούς στο κέντρο της Αθήνας και της διατήρησης δικτύων εγκληματικής δράσης (πχ προστασία σε μαγαζιά).

Περί ριζοσπαστικοποίησης

Σε οποιαδήποτε εξτρεμιστική ιδεολογία η μετάβαση από την ριζοσπαστικοποίηση προς την βίαιη ριζοσπαστικοποίηση έχει συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά και σημεία εστίασης. Ένας ιδεολογικά ριζοσπαστικοποιημένος μπορεί να διατηρεί τον ρόλο του quietist ή της πολιτικής συμβουλευτικής αλλά να μην έχει ποτέ κινηθεί προς την κατεύθυνση του ακτιβισμού ή ακόμη χειρότερα της βίαιης ριζοσπαστικοποίησης στην μορφή της πολιτικής βίας. Υπό αυτό το πρίσμα, η ρητορική του κ. Νουρή, ΥΠΕΣ, από αυτή του ΕΛΑΜ δεν διαφοροποιήθηκε αισθητά σε ιδεολογικό ή προεκλογικό επίπεδο ενόψει των εκλογών της περασμένης Κυριακής. Και υπό το ίδιο ερμηνευτικό σχήμα πολλοί δεξιοί, συντηρητικοί, που προσεγγίζουν με συγκίνηση την ιδέα της Ένωσης –εν έτει 2021- διαχέονται ως ψηφοφόροι ή μέλη κι εκτός, κυρίως, του ΕΛΑΜ. Αυτό που το δημοκρατικό τόξο στην Κύπρο αλλά και η ίδια η κοινωνία των πολιτών οφείλει να λάβει σοβαρά υπόψη της για να μειώσει την άνοδο της Ακροδεξιάς και του συντηρητισμού είναι το σημείο εστίασης (focal point) δηλαδή εκείνο το σημείο στο οποίοι οι Ελαμίτες θα μεταμορφωθούν –ως προς την πολιτική πρακτική τους- σε χρυσαυγίτες προκειμένου να επιτεθούν σε έναν Τουρκοκύπριο ή ξένο μετανάστη ακριβώς γιατί τον βλέπουν ρατσιστικά. Σε αυτό το σημείο το συγκείμενο της κυπριακής Ακροδεξιάς θα έχει μετασχηματιστεί σε αυτό του ευρωπαϊκού contemporary νεοναζισμού –και δη του πλέον σκληρού όπως τον εκπροσωπούσε η Χρυσή Αυγή της περιόδου 2012-2020. Στις δημοκρατίες δεν μπορείς να διώξεις αλλά ούτε και να ποινικοποιήσεις το φρόνημα. Μπορείς ωστόσο να σέβεσαι την νομιμότητα, να απομονώνεις, πολιτικά και ιδεολογικά, οτιδήποτε ακραίο και κυριότερα να προσεγγίζεις τον αντιφασισμό –ως πολιτική πρακτική- χωρίς ιδεοληψίες. Απέναντι στον φασισμό η Δεξιά, το Κέντρο και η Αριστερά, έχουν ισόποσο μερίδιο και ευθύνη αντιμετώπισής του. Και αν το τελευταίο δεν συμβεί, η περαιτέρω κανονικοποίηση της κυπριακής Ακροδεξιάς όχι μόνον θα γιγαντώνεται αλλά θα φτάσει και στο σημείο της διεμβόλισης των δύο μεγάλων κομμάτων. Ρίξτε μια ματιά στην Ευρώπη για αυτό.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Του Γιάννη Ιωάννου
X