Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η Λέα Μαλένη, η οποία κατεβαίνει υποψήφια με το Κίνημα Οικολόγων- Συνεργασία Πολιτών στη Λευκωσία, μιλάει στην «Κ» για την απόφασή της να κατέβει στην αρένα της πολιτικής. Η Λέα Μαλένη λέει πως ποτέ δεν θεώρησε τον εαυτό της πολιτικό: «Ήμουν όμως ανέκαθεν σκεπτόμενος και ενεργός πολίτης. Θεωρώ ευθύνη προσωπική του καθενός να έχει μια συνειδητοποιημένη και υπεύθυνη στάση απέναντι σ’ αυτά που τον αφορούν». Σημειώνει επίσης πώς «Το άλυτο Κυπριακό επηρεάζει τις ζωές όλων, κρατώντας τις σε μία στασιμότητα και σε μία φθοροποιό αναμονή, χωρίς χρονικό ορίζοντα λήξης.
–Λέει ο Αριστοφάνης στους Ιππής ότι ο γέρων στο σπίτι του είναι άξιος και πονηρός, μα όταν πάει στην Πνύκα αποχαυνώνεται. Τι γυρεύει, λοιπόν, ο υποκριτής στην Πνύκα;
–Στις μέρες μας η αποχαύνωση είναι αυτή που επικρατεί. Και κάποιος θα πρέπει να αποφασίσει να κάνει τον κόπο να βρεθεί στην Πνύκα, να σηκώσει τα μανίκια και να διεκδικήσει να αλλάξει κάτι, με όσο πείσμα και δύναμη διαθέτει, προτού είναι πολύ αργά. Κι ο υποκριτής, πολίτης είναι. Με ευαισθησίες, ιδέες, αγωνίες και οράματα. Και με ευθύνη, από αρχαιοτάτων χρόνων, να ευαισθητοποιεί και να θυμίζει με το μεγάλο κάτοπτρό του στραμμένο απέναντί μας, ποιοι είμαστε και τι κάνουμε ή δεν κάνουμε ως κοινωνία, πώς σκεφτόμαστε ή δεν σκεφτόμαστε, τι διαμορφώνουμε μέσα από την καθημερινή μας επαφή ως άνθρωποι ή ως αρπακτικά. Πολιτική και Πολιτισμός είναι λέξεις με ίδια ρίζα. Με βάση και πυρήνα την πόλη, της οποίας επίκεντρο θα έπρεπε να είναι ο άνθρωπος. Κι επειδή πια δεν είναι, οφείλουμε να κάνουμε κάτι, πέρα από την παθητικότητα και τις μεμψιμοιρίες, ώστε και πάλι η πόλη να υπηρετεί τον άνθρωπο.
Ήμουν ανέκαθεν σκεπτόμενος και ενεργός πολίτης
–Εσένα τι σε έφερε κοντά στο Κίνημα Οικολόγων, το οποίο αυτή τη φορά φαίνεται να επιζητεί την πολυσυλλεκτικότητα; Σε φοβίζει η φθορά που μπορεί να σου προκαλέσει η ενασχόλησή σου με την πολιτική;
–Δεν ανήκω σε κάποιο πολιτικό κόμμα. Συμμετέχω στο συγκεκριμένο ψηφοδέλτιο ως αριστίνδην υποψήφια και αυτό έχει τη σημασία του. Ο λόγος που δέχτηκα αρχικά την πρόσκληση ήταν ο αγώνας για αναγνώριση και κατοχύρωση των επαγγελματιών του Πολιτισμού που ξεκινήσαμε μέσα από τους Artists of Cyprus. Η ενεργός εμπλοκή του Χαράλαμπου Θεοπέμπτου ως βουλευτή, ήταν αυτή που μας έφερε κοντά, με αφορμή τα προβλήματα που ξέβρασε στην επιφάνεια η πανδημία και τα οποία πλέον η Πολιτεία, έστω και για το θεαθήναι, δεν μπορούσε να μην αναγνωρίσει. Ποτέ δεν φαντάστηκα ότι η κοινή μας αγωνία για λύση των χρόνιων ζητημάτων του Πολιτισμού θα οδηγούσε σε αυτή την πρόταση, προκειμένου η προσπάθεια να συνεχιστεί, αν αυτό γίνει εφικτό, πιο αποτελεσματικά, από τα έδρανα της Βουλής, ώστε να υλοποιηθεί ο μεγάλος στόχος. Ποτέ δεν θεώρησα τον εαυτό μου πολιτικό. Ήμουν όμως ανέκαθεν σκεπτόμενος και ενεργός πολίτης. Θεωρώ ευθύνη προσωπική του καθενός να έχει μια συνειδητοποιημένη και υπεύθυνη στάση απέναντι σ’ αυτά που τον αφορούν. Δεν περιμένω από κανέναν να διεκδικήσει οτιδήποτε για μένα, χωρίς εμένα, αναλαμβάνοντας πάντα την ευθύνη των επιλογών μου. Ανάγκη μου ήταν πάντα να υπηρετώ το δίκαιο και όχι το συμφέρον, ζυγίζοντας πρώτα όλες τις παραμέτρους με καθαρότητα και τεκμηρίωση. Αυτή η ανάγκη είναι που γεννά την όποια διεκδίκηση. Όσο για τη φθορά, ο κίνδυνος υπάρχει αν αφεθεί κανείς έρμαιο της πλεονεξίας και χάσει τον εαυτό του. Αν προσπαθήσει να γίνει κάτι που δεν είναι, προκειμένου να αποδείξει ότι μπορεί. Χάνοντας τελικά τον αρχικό στόχο, της προσφοράς στον άνθρωπο. Αυτό είναι κάτι που δεν ξεχνώ ποτέ. Επέλεξα συνειδητά να κάνω μια χαμηλών τόνων παρουσίαση όλο αυτό το διάστημα, χωρίς υπερβολές, χωρίς να προσπαθώ να αποδείξω κάτι που δεν είμαι. Και χωρίς να πληρώσω για να ακουστούν οι απόψεις μου. Το μάρκετινγκ και η δημοκρατία δεν είναι για μένα έννοιες συμβατές, αφού η ίδια η έννοια της δημοκρατίας και της ίσης μεταχείρισης των υποψηφίων, αναιρείται αυτόματα από τη στιγμή που ακούγονται τελικά περισσότερο οι ιδέες αυτού που πληρώνει. Δεν μπήκα και δεν σκοπεύω να μπω σε τούτο το παιχνίδι. Αν κάποιος πιστεύει ότι μπορώ να τον εκπροσωπήσω επάξια, καλώς, αν δεν πιστεύει, το σέβομαι εξίσου. Δεν παύω όμως να είμαι άνθρωπος σκεπτόμενος και ενεργός, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της όποιας εκλογικής διαδικασίας.
–Αισθάνθηκες σε κάποια στιγμή ότι τα κόμματα σας ενέταξαν στα ψηφοδέλτιά τους προς άγραν ψήφων; Να αγγίξουν και ένα άλλο ακροατήριο;
–Σε καμία περίπτωση δεν αισθάνθηκα κάτι τέτοιο. Χωρίς να αποκλείω ότι αυτό μπορεί να ισχύει ως συλλογιστική των κομμάτων, όχι μόνο για ανθρώπους του Πολιτισμού, αλλά και για ανθρώπους προερχόμενους από άλλα κοινωνικά ή επαγγελματικά σύνολα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το ενδιαφέρον των βουλευτών του Κινήματος σε σχέση με τον Πολιτισμό ήταν a priori αποδεδειγμένο, εδώ και χρόνια, μέσα από δράσεις και προτάσεις, και σίγουρα δεν ενεργοποιήθηκε προεκλογικά, χάριν άγρας ψήφων.
–Το έως σήμερα άλυτο Κυπριακό επηρεάζει, και αν ναι πώς, τα πολιτιστικά θέματα της χώρας μας;
–Το άλυτο Κυπριακό επηρεάζει τις ζωές όλων, κρατώντας τις σε μία στασιμότητα και σε μία φθοροποιό αναμονή, χωρίς χρονικό ορίζοντα λήξης. Από την άλλη, αυτό που η Πολιτική αδυνατεί να λύσει, το λύνουν από μόνοι τους οι άνθρωποι. Η πράξη μιλά, χωρίς καμία πολιτική ρητορική να μπορεί να την ελέγξει ή να τη χειραγωγήσει. Κι αυτό αποδείχθηκε όλα αυτά τα χρόνια από τότε που άνοιξαν –με τον τρόπο που άνοιξαν– τα οδοφράγματα. Όχι μόνο σε επίπεδο δημιουργίας, αλλά και σε επίπεδο κοινωνικής συνύπαρξης ως ανάγκη να ανακαλύψουμε το άλλο μισό που μας συμπληρώνει ως τόπο και ως ιστορία. Αυτό μπορώ να το πω. Δεν μπορώ όμως να μιλήσω για κάτι που δεν επιχειρήθηκε για σχεδόν μισό αιώνα.
–Σε περίπτωση εκλογής σου, ποια θα είναι η πρώτη κοινοβουλευτική κίνηση; Θα έχει να κάνει με τον πολιτισμό;
–Η μεγάλη μου αγωνία μετά από όλο αυτό το διάστημα άτυπων συζητήσεων είναι να μην πάει χαμένη όλη αυτή η δουλειά που έγινε και να κινηθούν τα νήματα, ώστε η Πολιτεία να αναλάβει τις ευθύνες της και να λειτουργήσει επί της ουσίας τις επιτροπές για τη μελέτη του υλικού για το νομοσχέδιο περί κατοχύρωσης, καλώντας σε διαβούλευση και όλους τους επηρεαζόμενους. Αυτό πια, δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη βοήθεια και τη διαμεσολάβηση της Βουλής. Όχι επιπόλαια και σπασμωδικά, όπως προσπάθησε να γίνει από κάποιους ως προεκλογικό πυροτέχνημα χάριν εντυπωσιασμού, αλλά επί της ουσίας, ώστε να διασφαλιστεί η συνέχεια της εξέλιξης του Πολιτισμού στον τόπο. Γι’ αυτό χρειάζεται να μπουν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι του Πολιτισμού στη Βουλή, που γνωρίζουν τα θέματα και έχουν το πείσμα και το σθένος να εργαστούν μέχρι να υπάρξει κατοχύρωση, αλλά παράλληλα κι ένα ειδικό σχέδιο κοινωνικής πρόνοιας το οποίο να λαμβάνει υπόψη την ιδιαίτερη φύση εργασίας των επαγγελμάτων αυτών, καλλιτεχνικών και υποστηρικτικών, καθιστώντας τους ισότιμους πολίτες με δικαιώματα και ανάλογες υποχρεώσεις. Αυτό δεν επιτυγχάνεται από τη μία μέρα στην άλλη. Οπότε, ναι, θα πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα για να υπάρξει αποτέλεσμα στο βραχυπρόθεσμο μέλλον. Αν δεν γίνει κάτι τώρα, δεν θα γίνει ποτέ.
Η Τέχνη δεν υπάρχει για να ικανοποιήσει κανένα προσωπικό μεράκι
–Πόσο κοντά στα κοινά είναι ο καλλιτέχνης; Μερίδα του κόσμου δεν πείθεται, νομίζει ότι παλεύετε για τις επιχορηγήσεις και το μεράκι σας…
–Καλλιτέχνες ήταν εκείνοι που ξεσήκωσαν μια ολόκληρη κοινωνία να αντιδράσει απέναντι στο κούρεμα, διεθνοποιώντας το θέμα σε όλη την Ευρώπη, την ώρα που τα τοπικά ΜΜΕ υπέσκαπταν με τη στάση τους και αποσιωπούσαν τα γεγονότα. Καλλιτέχνες ήταν εκείνοι στο CyprusAid που έστησαν πρώτοι έναν ολόκληρο μηχανισμό μέσα σε μερικές μόνο μέρες, ώστε η κοινωνία να στηρίξει αυτούς που το είχαν άμεση ανάγκη με τρόφιμα και φάρμακα, όταν εκατοντάδες άνθρωποι έχασαν τα σπίτια και τις οικονομίες τους το 2013. Καλλιτέχνες παντός χρώματος, με κοινό παρονομαστή το πείσμα και την ανάγκη να κάνουν κάτι απέναντι στη σιωπή και την παραίτηση. Μια χούφτα άνθρωποι που γίναμε τελικά χιλιάδες. Η Τέχνη δεν υπάρχει για να ικανοποιήσει κανένα προσωπικό μεράκι όπως λέτε. Η Τέχνη είναι αγώνας και βάσανο του νου και ευθύνη μέσα σ’ ένα κοινωνικό σύνολο. Μια κοινωνία που δεν αντιλαμβάνεται την αναγκαιότητα ύπαρξης της τέχνης, την αναγκαιότητα της έκφρασης και τον ρόλο που η Τέχνη επιτελεί στη διαμόρφωση κριτικής σκέψης και αισθητικής, είναι μια κοινωνία στείρα και ανελεύθερη, εύκολη βορά χειραγώγησης.
–Αμέσως μετά το πρώτο λοκ ντάουν μαζί με άλλους συναδέλφους σου (Artists of Cyprus) κινητοποιήθηκες για την κατάρτιση μητρώου καλλιτεχνών και στη συνέχεια και με άλλες ενέργειες, ένιωσες ότι υποκατέστησες την Πολιτεία ή τα συνδικαλιστικά όργανα; Οι λίγοι πολεμούν για τους πολλούς;
–Στην περίπτωση των Artists of Cyprus, αρχικά αντιμετωπίσαμε μια χαώδη κατάσταση, αφού πολλοί επαγγελματίες από το φάσμα των Τεχνών δεν ήταν καν οργανωμένοι σε σώματα ή φορείς, άρα ήταν αφημένοι στο έλεος της τύχης. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή, κανείς ποτέ δεν είχε διεκδικήσει κάτι για όλους. Αυτό δεν είναι κάτι που συνηθίζεται και ίσως ξένισε αρχικά το γεγονός ότι υπήρξαν άνθρωποι που αφιέρωσαν αμέτρητες ώρες και φαιά ουσία για κάτι από το οποίο δεν είχαν κανένα προσωπικό όφελος. Ο κάθε οργανωμένος φορέας είναι λογικό να διεκδικεί αυτά που τον αφορούν μόνο. Όμως, αυτή η άτυπη Ομάδα, η οποία αποτελείται από ανθρώπους από όλο το φάσμα των Τεχνών, αλλά και από οργανωμένους φορείς που δυναμικά ήρθαν να συνδράμουν σε αυτή τη συλλογική ενέργεια, προσπάθησε να καλλιεργήσει το έδαφος ώστε η Πολιτεία να αρχίσει πια να ακούει, να υπολογίζει και να λαμβάνει υπόψη όλους τους άμεσα επηρεαζόμενους στη λήψη αποφάσεων σε θέματα πολιτισμού και καλλιτεχνικής δημιουργίας, αλλά και να εδραιώσει τη συλλογικότητα στους κόλπους των επαγγελματιών στον τομέα των τεχνών, ώστε ο ένας να στηρίζει τον άλλο και όλοι μαζί τον κοινό σκοπό. Αν δεν υπήρχε συλλογική αντίδραση από τους επαγγελματίες προκειμένου να υπάρξει τοποθέτηση και θέση απέναντι στα θέματα πολιτισμού από το αρμόδιο υπουργείο, δεν θα γινόταν τίποτα απολύτως. Κι αυτό, όχι από κακή πρόθεση, αλλά μάλλον από χρόνια αδιαφορία κι έλλειψη πραγματικού οράματος ώστε να εγκύψει κανείς επί της ουσίας στα ζητήματα και να βρει λειτουργικές λύσεις. Υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις στις δομές στον τομέα του Πολιτισμού. Κι αυτό, ναι, χρειάστηκε να κάνουμε μια άτυπη χαρτογράφηση εμείς, προκειμένου να υπάρξει τελικά οικονομική βοήθεια και για τους ανθρώπους των Τεχνών κατά τη διάρκεια της Πανδημίας. Η Πολιτεία δεν μερίμνησε ποτέ από την ίδρυσή της να κατοχυρώσει τα δικαιώματα και αυτής της μερίδας πολιτών, οι οποίοι δεν διεκδικούν παράλογα πράγματα, αλλά τα αυτονόητα. Κι όσα διεκδικούν, βρίσκονται γραμμένα σε ψηφίσματα, κανονισμούς, οδηγίες και εκθέσεις της UNESCO, αλλά και της ΕΕ, τα περισσότερα εδώ και σαράντα χρόνια. Αν κάτι επίσης διεκδικούμε, είναι να εισακουστούν όλες οι απόψεις, προτού η Πολιτεία καταλήξει στο όποιο Νομοσχέδιο περί κατοχύρωσης, στο όποιο σχέδιο κοινωνικής πρόνοιας, αλλά και στην όποια άλλη απόφαση σε θέματα Πολιτισμού στο μέλλον. Και είναι κάτι που πρέπει να κάνει μέσα από δημόσιες παρουσιάσεις και δημόσιες διαβουλεύσεις. Και κυρίως με διαφάνεια και με ευθύνη, όχι μόνο γι’ αυτούς που υπηρετούν τις Τέχνες σήμερα, αλλά και για όσους θα έρθουν στο μέλλον. Αν θέλουμε να υπάρξει μέλλον, θα πρέπει να μεριμνήσουμε γι’ αυτό.
–Πού έχει σκαλώσει το ζήτημα της κατοχύρωσης του επαγγέλματος του καλλιτέχνη;
–Στο ότι το ενδιαφέρον τελικά της Πολιτείας ήταν μάλλον για το θεαθήναι. Και όλες οι Επιτροπές που συστάθηκαν για μελέτη και συζήτηση των νομοσχεδίων, έμειναν μόνο στις συστάσεις και δεν ενεργοποιήθηκαν ποτέ.
–Πόσο χρήσιμο είναι κατά την άποψή σου το Υφυπουργείο Πολιτισμού;
–Όσο χρήσιμη είναι και η χάραξη πολιτιστικής πολιτικής σε αυτό τον τόπο. Αν όμως το υφυπουργείο Πολιτισμού, είναι απλώς μια άλλη ονομασία των υποστελεχομένων Πολιτιστικών Υπηρεσιών, χωρίς εξέλιξη και χωρίς δυνατότητα στελέχωσης με τον απαραίτητο μίνιμουμ αριθμό ανθρώπων και τα ανάλογα κονδύλια ενίσχυσης, τότε δεν υπάρχει λόγος να γίνει. Αν, από την άλλη, υπάρχει πραγματικά η βούληση να γίνει κάτι ουσιαστικό, ώστε ο Πολιτισμός να καταστεί σημαντικός υπολογίσιμος πυλώνας της κοινωνίας, τότε, με το καλό να γίνει. Με σφαιρική ματιά των θεμάτων του Πολιτισμού και εθνικό στρατηγικό σχέδιο με μακροπρόθεσμους, υπερκομματικούς, κοινά αποδεκτούς στόχους και πολιτικές, ώστε να υπάρχει συνέχεια και εξέλιξη μέσα στον χρόνο. Πάντα σε σχέση και με την ανάγκη καλλιέργειας κοινωνικής κουλτούρας σε όλες τις ηλικίες και σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και σε διάλογο πάντα με το υπουργείο Παιδείας, ώστε αυτή η πολιτιστική πολιτική να ξεκινά και να εδραιώνεται από την ίδια την εκπαίδευση, πάνω σε νέες βάσεις.
