Kathimerini.gr
ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΜΑΓΚΛΙΝΗ
WALTER BENJAMIN
Κείμενα 1934-1940. Επιλογή
επιμέλεια: Γιώργος Σαγκριώτης
εκδ. Αγρα, σελ. 752
Κλείνοντας το 2019, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, έδωσε στους υποψιασμένους και απαιτητικούς αναγνώστες ένα μεγάλο δώρο: τον τόμο με τα διαμαντένια αυτά, πολύτροπα δοκίμια του μεγάλου Βάλτερ Μπένγιαμιν. Η φροντισμένη αυτή έκδοση περιλαμβάνει ό,τι πιο σπουδαίο έγραψε ο Μπένγιαμιν την τελευταία περίοδο της ζωής του: από δοκίμια για τον Κάφκα και τον Μποντλέρ, έως τον Μπρεχτ, καθώς επίσης και κείμενα για τη ζωγραφική και τη φωτογραφία, για την κοινωνιογλωσσολογία, το εμβληματικό του δοκίμιο «Το έργο τέχνης στην εποχή της τεχνικής αναπαραγωγιμότητάς του», τους στοχασμούς του για την έννοια της Ιστορίας κ.ά. Τις μεταφράσεις υπογράφει μια πλειάδα σπουδαίων γραφιάδων: Ελένη Βαροπούλου, Γιώργος Γκουζούλης, Γιώργος Κόκκινος, Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ιωάννα Μεϊτάνη, Βαγγέλης Μπιτσώρης, Γιώργος Σαγκριώτης, Γ. Φαράκλας, Α. Μπαλτάς.
ΜΠΡΟΥΝΟ ΣΟΥΛΤΣ
Απαντα τα πεζά
μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου
εκδ. Καστανιώτης, σελ. 482
Και εδώ μιλάμε για ένα από τα εκδοτικά γεγονότα της χρονιάς που φεύγει, αυτή τη φορά στο πεδίο της μυθοπλασίας. Θρυλική, όσο και τραγική μορφή ο Εβραιοπολωνός Σουλτς, θύμα του Ολοκαυτώματος, άφησε στη σύντομη ζωή του πλούσιο αφηγηματικό έργο που το χαρακτηρίζει μια μοναδική γοητεία: ονειρικός μα και ρεαλιστής, με ένα πανίσχυρο γλωσσικό οπλοστάσιο, μετρ ενός ευρωπαϊκού μαγικού ρεαλισμού, ηθογράφος αλλά με συνεχείς ανατροπές πάνω στον εφησυχασμό που προσφέρει η αίσθηση της κοινότητας, ο Σουλτς μοιάζει να είναι ακατάτακτος ως διηγηματογράφος: γι’ αυτόν η πραγματικότητα μοιάζει να είναι κάτι που υπερβαίνει κατά πολύ την εμπειρία, γνωρίζοντας καλά πώς να την ανιχνεύσει μέσα από μια γλώσσα που στα ελληνικά γυρίζει μαεστρικά η Αλεξάνδρα Ιωαννίδου.
WALT WHITMAN
Φύλλα χλόης. Ανθολογία
Επιλογή, μετάφραση, επίμετρο, χρονολόγιο, σημειώσεις: Ελένη Ηλιοπούλου - Κατερίνα Ηλιοπούλου
εκδ. Κέδρος, σελ. 352
Ο Αμερικανός «Βάρδος» του δεκάτου ενάτου αιώνα, ο υμνητής του Μπρούκλιν και του Ατλαντικού, της αμερικανικής πεδιάδας και του απέραντου αμερικανικού ουρανού, ο υμνητής του σώματος, ο τραυματιοφορέας του αμερικανικού εμφυλίου, ο μέγας δάσκαλος που καθόρισε την αμερικανική λογοτεχνία (ο Κέρουακ και ο Γκίνσμπεργκ έπιναν νερό στ’ όνομά του), ο Ουολτ Ουίτμαν ανθολογείται σε αυτή τη σημαντική, φροντισμένη έκδοση μέσα από το πλέον εμβληματικό του έργο, τα «Φύλλα χλόης». Μετάφραση γεμάτη από τη χλωρίδα της ποιητικής του Ουίτμαν, γόνιμα πιστή στο πνεύμα του αλλά θα θέλαμε να είχαμε και το πρωτότυπο αντικριστά.
IAN BURUMA
Ετος Μηδέν. Μια ιστορία του 1945
μτφρ. Γιάννης Αβραμίδης,
εκδ. Θύραθεν, σελ. 360
Ο Ολλανδός συγγραφέας και ιστορικός Ιαν Μπουρούμα βρέθηκε πρόσφατα στα φώτα της δημοσιότητας αλλά για τους λάθος λόγους: ως διευθυντής του The New York Review of Books απολύθηκε άδικα λόγω μιας επιλογής του στο περιοδικό, η οποία θεωρήθηκε μη πολιτικώς ορθή. Ο Μπουρούμα όμως έχει σημαντικό έργο στο ενεργητικό του και σε αυτό το αφηγηματικά απολαυστικά και ιστορικά τεκμηριωμένο βιβλίο μας θυμίζει πόσο κομβική χρονιά ήταν το 1945 αλλά και πόσα μας συνδέουν με αυτό σήμερα: χρονιά απελευθέρωσης, ειρήνης και λύτρωσης αλλά και χρονιά γένεσης ενός νέου κόσμου. Εξαιρετικό έργο που συνδυάζει πολλά είδη γραφής και προσέγγισης. Δεν προσέχθηκε όσο θα του άξιζε. Θα επανέλθουμε.
FRANK CLOSE
Φυσικός ή κατάσκοπος.
Ημιζωή: η διχασμένη ζωή
του Μπρούνο Ποντεκόρβο
μτφρ. Δέσποινα Χατζησπύρου
εκδ. Ροπή, σελ. 478
Ολοι ξέρουμε, λίγο - πολύ, πόσο περίεργα και πόσο βαθιά οι φυσικοί του εικοστού αιώνα πιάστηκαν στα γρανάζια της Ιστορίας και αναμείχθηκαν με πολιτικές ίντριγκες. Αυτό ακριβώς είναι το συναρπαστικό βιβλίο του Φρανκ Κλόουζ, που δίκαια έχει συγκριθεί με μυθιστόρημα του Τζον Λε Καρέ. Ο Ποντεκόρβο ήταν εξέχων Ιταλός πυρηνικός φυσικός εβραϊκής καταγωγής, στενός συνεργάτης του Ενρίκο Φέρμι, ο οποίος, αφού γλίτωσε από τους ναζί στην Ευρώπη, κατάφερε να φτάσει, και να διαπρέψει, στη μεταπολεμική Αμερική. Οχι για πολύ όμως: όντας φανατικός κομμουνιστής, το 1950 διέφυγε στη Σοβιετική Ενωση. Ο Κλόουζ διερευνά τη σχέση του λαμπρού αυτού νου με την κατασκοπεία, ειδικά κατά την «αμερικανική» του περίοδο.
SHERWOOD ANDERSON
Θάνατος στο δάσος και άλλα διηγήματα
μτφρ. Σπύρος Γιανναράς
εκδ. Ερμα, σελ. 304
Ο Σέργουντ Αντερσον σφράγισε με το πολυπρισματικό του έργο την τεράστια παράδοση της αμερικανικής διηγηματογραφίας. Μπορεί οι Αμερικανοί να κυνηγούν το ιερό δισκοπότηρο του «Μεγάλου Αμερικανικού Μυθιστορήματος» αλλά, δεινοί παραμυθάδες όπως είναι, μεγαλούργησαν και στη μικρή φόρμα. Είτε μέσα από διηγήματα δημοσιευμένα σε μεγάλα περιοδικά είτε μέσα από αυτόνομες συλλογές, οι Αμερικανοί διηγηματογράφοι του εικοστού αιώνα έδωσαν μερικά μικρά μεγάλα έργα. Ο Αντερσον, και ειδικά τα διηγήματα που απαρτίζουν αυτόν τον καλαίσθητο τόμο (σε πολύ καλή μετάφραση από έναν παθιασμένο διηγηματογράφο, τον Σπύρο Γιανναρά), αποδεικνύουν γιατί επέδρασε καταλυτικά σε μεγάλες μορφές των αμερικανικών γραμμάτων.
SIMON JENKINS
Μια σύντομη ιστορία της Ευρώπης. Από τον Περικλή στον Πούτιν
μτφρ. Δημήτριος Β. Σταυρόπουλος,
εκδ. Ψυχογιός, σελ. 400
Μια επίτομη ιστορία της ευρωπαϊκής ηπείρου είναι το πόνημα του κορυφαίου Βρετανού συγγραφέα και δημοσιογράφου Σάιμον Τζένκινς. Με λόγο γλαφυρό και δραστικό εκκινεί από τον ελληνικό Χρυσό Αιώνα για να φτάσει στην «Κόκκινη αρκούδα», τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Στο μεταξύ, όμως, παρελαύνουν αναρίθμητες προσωπικότητες που σφράγισαν την ευρωπαϊκή ιστορία, καθώς επίσης μικρότερες, γνωστές ή λιγότερο γνωστές, ιστορίες μέσα στη μεγάλη Ιστορία. Ο Τζένκινς συνοψίζει με μαεστρία ένα ιστορικό πάνθεον με πολλές επιμέρους ψηφίδες (πολιτισμό, οικονομία, πόλεμο, βιογραφίες αλλά και ψυχογραφίες κ.ά.), συνδέοντας το χθες με το σήμερα, κυρίως το κρίσιμο, αβέβαιο παρόν της σύγχρονης Ευρώπης.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ
Ο ελληνικός 20ός αιώνας
εκδ. Πόλις, σελ. 754
Οποιος ασχοληθεί σοβαρά με την ανάγνωση του νέου βιβλίου του γνωστού ιστορικού, θα έχει μάλλον δουλειά για όλο τον χρόνο. Θα μπορούσε να θεωρηθεί και εκδοτικό γεγονός, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την ελληνική ιστοριογραφία. Η πρόσφατη ανάμειξη του κ. Λιάκου με τα πολιτικά πράγματα σα να «θόλωσε» λίγο τα νερά και να ενόχλησε την κρίση πολλών, δεν ξέρω όμως πώς μπορεί κάποιος να προσπεράσει είτε το πρότερο ιστορικό του έργο είτε/και το συγκεκριμένο magnum opus. Εργο στο οποίο η όποια πολιτική νότα υποχωρεί απέναντι στην καθαρή ιστοριογραφία, με επίκεντρο την Ελλάδα του εικοστού αιώνα, εκκινώντας από το 1912-13 και φτάνοντας ώς τις πλατείες των Αγανακτισμένων και την κρίση ευρύτερα. Το έργο νομίζω ότι λειτουργεί και ως οδηγός περαιτέρω ανάγνωσης και έρευνας.
TIM MARSHALL
Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας.
Η παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή
σε 10 χάρτες
μτφρ. Σπυρίδων Κατσούλας
εκδ. Διόπτρα, σελ. 360
Επιστρέφει η γεωγραφία στο παγκόσμιο πολιτικό παιχνίδι; Η αλήθεια είναι ότι δεν έφυγε και ποτέ, απλώς, μετά τις θεωρίες περί «τέλους της Ιστορίας» τη δεκαετία του ’90, σαν να υποχώρησε και η τεράστια σημασία που έχει διαχρονικά η γεωπολιτική. Ολα αυτά χάριν και της περιλάλητης παγκοσμιοποίησης. Αλλά ήταν για λίγο, όπως φάνηκε. Ειδικά μετά το 2001 και, βέβαια, την παγκόσμια οικονομική κρίση, τη βαθιά κρίση που διαπερνάει την Ευρωπαϊκή Ενωση, την άνοδο της Κίνας και της Ινδίας, τον Πούτιν και τη Ρωσία, για να μην αναφερθούμε στα τελευταία καμώματα του Ερντογάν, η γεωγραφία έχει επιστρέψει δριμύτερη. Το βιβλίο του Μάρσαλ, τεράστια επιτυχία διεθνώς, μας δείχνει τι ακριβώς σημαίνουν όλα αυτά.
ΝΤΕΝΙΣ ΤΖΟΝΣΟΝ
Η γενναιοδωρία της γοργόνας
μτφρ. Κώστας Σπαθαράκης
εκδ. Αντίποδες, σελ. 216
Πρόωρα χαμένος, αυτός ο εκκεντρικός, ελκυστικός, πληθωρικός, κωμικός μα και δραματικός συγγραφέας, εμπεριέχει μέσα σε πέντε εκτενή διηγήματα (τα τελευταία που άφησε προτού πεθάνει στα 67 του από καρκίνο) όλο του το μυθοπλαστικό σύμπαν, με την εμμονή των αυτοκαταστροφικών καταχρήσεων, τον παραλογισμό των σχέσεων αλλά και της μόνωσης, να διασυνδέονται με τον βαθύτερο στοχασμό του πάνω στο πώς αδράχνει (ή αφήνει και να της ξεφύγει) η γραφή την πραγματικότητα. Γραφιάς με πολύ ιδιαίτερη φωνή, ποιητής μα και μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και διηγηματογράφος, εδώ ο Τζόνσον μοιάζει να αγγίζει την κορυφή του λογοτεχνικού του οίστρου. Η συλλογή κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του και επιβεβαίωσε τη δύναμη της φωνής του. ΤΡΟΥΜΑΝ ΚΑΠΟΤΕ
Φωνές χαμένες και θολές
μτφρ. Μαρία Παΐζη
εκδ. Οξύ, σελ. 240
Μπορεί ο Τρούμαν Καπότε να έγινε διάσημος για το μη μυθοπλαστικό του μυθιστόρημα, το «Εν ψυχρώ», όπως και για το «Πρόγευμα στο Τίφανις», όμως έχει στο ενεργητικό του πλήθος άλλων σημαντικών πεζών, εκτενών και μη. Οι «Φωνές χαμένες και θολές» είναι το πρώτο του βιβλίο, μια νουβέλα που έγραψε όταν ήταν μόλις 24 ετών, στην οποία κυριαρχεί το μυστηριακό στοιχείο, η σαγηνευτική (μα και καταπιεστική μέσα στη βαριά υγρασία και το σκοτεινό ιστορικό, κοινωνικό της φορτίο) ατμόσφαιρα του αμερικανικού νότου, έτσι όπως «γράφει» στην ψυχή ενός νέου παιδιού (ο κεντρικός χαρακτήρας της νουβέλας είναι ένα αγόρι στην πρώτη του εφηβεία). Στο ερεθιστικό αυτό έργο ανιχνεύονται εν σπέρματι τα στοιχεία εκείνα που θα συναντήσουμε και αργότερα στον ώριμο Καπότε.
ΟΥΡΣΟΥΛΑ ΛΕ ΓΚΕΝ
Στην άλλη πλευρά του ονείρου
μτφρ. Πάνος Τομαράς
εκδ. Αίολος, σελ. 240
Πώς θα ήταν αν τη νύχτα αυτό που ονειρευτήκατε, άλλαζε την πραγματικότητα του επόμενου πρωινού; Αυτή την παράδοξη, εξωφρενική κατάσταση βιώνει ο Τζορτζ Ορ, ο οποίος προσπαθεί με κάθε τρόπο να θεραπευτεί από τούτη την ιδιότυπη, ψυχική πάθηση. Είναι όμως απλά όνειρα αυτά που βλέπει ο Τζορτζ ή κρύβουν κάτι βαθύτερο, κάτι πολύ πιο σοβαρό για την πραγματικότητα όλων; Η μεγάλη Ούρσουλα Λε Γκεν δίνει εδώ ένα από τα καλύτερά της μυθιστορήματα, εμβληματικό στο πεδίο της επιστημονικής φαντασίας. Μόνον που, όπως και πολλά άλλα έργα της, το μυθιστόρημα αυτό δεν αφορά μονάχα τους θιασώτες του συγκεκριμένου λογοτεχνικού είδους αλλά διαθέτει μια ευρεία, θα έλεγα οικουμενική, δυναμική.
