Kathimerini.com.cy
Του ΝΙΚΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ-ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ
ΗΛΙΑΣ ΠΑΝΤΕΛΙΔΗΣ
Φοίνιξ
εκδ. Γερμανός, 2020, σελ.448
Οι λέξεις για έναν συγγραφέα είναι όπως τα χρώματα του ζωγράφου, που μεταφέρονται επιλεκτικά από την παλέτα του στον καμβά με το πινέλο, για να φανερωθεί η πανέμορφη εικόνα που έχει ονειρευτεί, κάποτε, όμως, δουλεύει με ένα μόνο χρώμα και έχει πάλι το ίδιο αποτέλεσμα. Κάθεται στην ακρογιαλιά βυθίζει το βλέμμα του στη γαλάζια, θαλασσιά θάλασσα, τη λουσμένη στο αρχέγονο φως, με όλες τις αποχρώσεις του μπλε να αναδύονται από τα άσπρα κύματα, θαυμάζει αυτό το μοναδικό μπλε και ονειρεύεται. Έτσι κι ο συγγραφέας. Εδώ, βέβαια, μιλώ για τον Ηλία Παντελίδη, στον οποίον ανήκει η πιο πάνω περιγραφή του μπλε. Κάθεται, λοιπόν, σταυροπόδι δίπλα στον γιαλό της αγαπημένης θάλασσας της Αιγιαλούσας, κλείνει τα μάτια και χίλιες ιδέες γεννιούνται στο μυαλό του, ανεβαίνουν στα επουράνια και χάνονται. Αποφασίζει να ζωγραφίσει με ένα μόνο χρώμα, να γράψει, δηλαδή, με μια μόνο λέξη και, η πρώτη λέξη γεννιέται: Φοίνιξ. Αργότερα θα έρθουν και χιλιάδες άλλες. Είναι, όμως, μια λέξη που του δημιουργεί συναισθήματα οδύνης, καθώς παραπέμπει στη λαομίσητη χούντα των Αθηνών, που πρόδωσε και παρέδωσε την πατρίδα του στον εχθρό. Απ’ εκεί βλέπει το πανέμορφο σπίτι του, που δεν μπορεί πια να το χαρεί∙ του το άρπαξαν με τη βία∙ τον έδιωξαν. Την οδύνη του απαλύνει η ίδια η λέξη, καθώς συμβολίζει, επίσης, την αέναη αναγέννηση. Είναι το έμβλημα της αγαπημένης «Ανόρθωσης», στην οποία ο συγγραφέας υπηρέτησε για πολλά χρόνια στο Διοικητικό της Συμβούλιο.
«Φοίνιξ» είναι ο τίτλος του μυθιστορήματος του Ηλία Παντελίδη, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γερμανός το 2020, με ένα συνταρακτικό εξώφυλλο: τον Φοίνικα να αναγεννάται από τη στάχτη του, αναδυόμενος από τη θάλασσα της Αμμοχώστου, κοντά στην αρχαία Σαλαμίνα. Όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο, στο βιβλίο σμίγει ο μύθος με την ιστορία. Το φως νικάει το σκοτάδι και ενώνει πρόσωπα φανταστικά με συγγραφείς και ποιητές αληθινούς. Ενώνει ράτσες και φυλές, σ’ έναν κόσμο αληθινό, φανταστικό και ψεύτικο… ο Φοίνιξ αναγεννάται αενάως όχι μόνον στην αρχαία Ελλάδα αλλά και στη θαλασσοφίλητη Αμμόχωστο.
Ο «Φοίνιξ» είναι καλογραμμένος. Το βιβλίο ξεκινά στις 19 Ιουλίου 1974 στο Λονδίνο και τελειώνει στις 20 Ιουλίου 1974, κατορθώνει όμως, μέσα στο σύντομο αυτό χρονικό διάστημα να συμπυκνώσει ιστορία πολλών παρελθόντων χρόνων. Ο Άλεξ και η Γιασεμή θα μας πουν την ιστορία τους, περιπλανώμενοι στον χώρο και στον χρόνο. Θα ήθελα να πω κάτι γι’ αυτό, για το θέμα του χρόνου. Ο τρόπος μετάβασης από το παρελθόν στο παρόν και αντιστρόφως στις διάφορες ιστορίες που αναπτύσσονται είναι, ίσως, το μεγαλύτερο προτέρημα αυτού του βιβλίου, γιατί η μετάβαση γίνεται ανάλαφρα χωρίς να κουράζει τον αναγνώστη. Οι ημερομηνίες, βέβαια, δεν είναι τυχαίες∙ οι μαύρες αυτές μέρες, θα μείνουν ανεξίτηλα γραμμένες στη συλλογική μας μνήμη, γιατί η ιστορία, δυστυχώς, επαναλαμβάνεται και δεν διδάσκει: … κι εκεί που όλοι περίμεναν τα έργα τα καλά στην πόλη, /ένας Στασάνωρ βρέθηκε και τα έκανε όλα σκόνη, /και μια σκοτόεσσα Αμαθούς μου πήρε το κεφάλι. /Δοκιμάστε απ’ το δικό μου, της προδοσίας το πικρόμελο, /που στάζει απ’ το κρανίο μου, για να θυμάστε, /πως πρέπει πάντα να φυλάγεστε απ’ τους αισχρούς Στασάνορες, /μα πιο πολύ απ’ τους προδότες Γόργους. [Από την ποιητική συλλογή μου «Πικρόλιθος»].
Στις «συναντήσεις» με τους διάφορους συγγραφείς υπάρχουν ωραιότατες περιγραφές, μου άρεσε ιδιαίτερα η συνάντηση με τον Χέμινγουεϊ, και φαίνεται ότι ο συγγραφέας είναι πολυδιαβασμένος και πολυταξιδεμένος, άρα υπάρχει αλήθεια στις περιγραφές. Μια ασήμαντη μόνο παρατήρηση, αν μου επιτρέπεται: Οι ονομασίες δρόμων και περιοχών δίνονται άλλες στα ελληνικά και άλλες στα αγγλικά. Κάποτε, κάποιες στα ελληνικά και σε αγκύλη στα αγγλικά. Κατά τη γνώμη μου δεν πρέπει να διακόπτεται ο αναγνώστης από τέτοιες παρεμβολές αλλά να αφήνεται απερίσπαστος να απολαμβάνει το κείμενο.
Ο «Φοίνιξ» είναι το τελευταίο βιβλίο του συγγραφέα μετά τη βελτιωμένη έκδοση «Βιώματα-Κύπρος 1974» που ακολούθησε τις εκδόσεις στα αγγλικά και στα τουρκικά, και το δίγλωσσο παιδικό (ελληνικά, αγγλικά) «Το ταξίδι της Αριάδνης». Αριάδνη είναι η αγαπημένη του εγγονή, που έχει έμμεσα και τον τελευταίο λόγο στο τελευταίο του μυθιστόρημα.
