Του Απόστολου Κουρουπάκη
Στις 2 Απριλίου εορτάστηκε η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου και η «Κ» ζήτησε από 7 συγγραφείς και ανθρώπους του παιδικού και εφηβικού βιβλίου να απαντήσουν σε ερωτήσεις μας σχετικά με τη φιλαναγνωσία, τα νέα μέσα και αν αυτά είναι κίνδυνος για το βιβλίο, αλλά και το πώς θα φτιάξουμε τους αναγνώστες του αύριο. Τέλος, μας προτείνουν το δικό τους αγαπημένο παιδικό βιβλίο ή μας παρουσιάζουν το δικό τους λογοτεχνικό παιδί. Φιλοξενούμενοι της «Κ» ο Κώστας Κατσώνης, επίτιμος πρόεδρος του Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού και Νεανικού Βιβλίου, η Έλενα Περικλέους πρόεδρος του Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού και Νεανικού Βιβλίου, η Δέσποινα Ηρακλέους, η Δήμητρα Σωκράτους, η Άννα Κουππάνου, η Μαρία Μιχαηλίδου Καδή και ο Ανδρέας Πάμπουκας, όλοι τους συγγραφείς παιδικών και εφηβικών βιβλίων.
@@@@@@@@@@@@@@
Κώστας Κατσώνης, φιλόλογος-συγγραφέας (δ.φ.)
Μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο και να πυκνώσουμε τις στρατιές όσων αγωνίζονται για έναν κόσμο καλύτερο, ανθρωπινότερο, δικαιότερο, ειρηνικό και περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένο.
–Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για αυτή τη μέρα;
–Το μήνυμα για τη σημερινή μέρα, τη μέρα που γιορτάζει το παιδικό βιβλίο είναι απλό κατανοητό και αυτονόητο! Να διαβάζουμε βιβλία εμείς οι μεγάλοι για να μάθουν και τα παιδιά μας να διαβάζουν! Ας ενστερνιστούμε εμείς οι γονείς αυτό που τόσο εύστοχα και πολύ ευσύνοπτα διατύπωσε ο μεγαλύτερος επιστήμονας της σύγχρονης εποχής Άλμπερτ Αϊνστάιν: «Αν θέλετε τα παιδιά σας να είναι έξυπνα, μάθετέ τα να διαβάζουνε παραμύθια. Αν θέλετε να γίνουν εξυπνότερα, να διαβάζουν περισσότερα παραμύθια!».
Το βιβλίο είναι ανοιχτό παράθυρο στον κόσμο, διευρύνει τους ορίζοντες της γνώσης, της φαντασίας, της συναισθηματικής νοημοσύνης, της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης! Μας δίνει την παραμυθία, την παρηγόρια και πάνω απ’ όλα, όπως πολύ σωστά έχει χαρακτηριστεί, είναι «ήλιος ειρήνης», αγάπης, φιλίας, γνωριμίας και συμφιλίωσης ανθρώπων και λαών. Μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο και να πυκνώσουμε τις στρατιές όσων αγωνίζονται, τοπικά και διεθνώς για έναν κόσμο καλύτερο, ανθρωπινότερο, δικαιότερο, ειρηνικό και περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένο!
–Πώς θα φτιάξουμε τους αναγνώστες του αύριο;
–Μέσα από την οικογένεια, που είναι το πρώτο κύτταρο της ζωής και της κοινωνικής οργάνωσης, αλλά και κύρια και βασικά μέσα από την παρεχόμενη παιδεία και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον (ΜΜΕ κ.ά.), μπορούμε να εμφυσήσουμε στα παιδιά την αγάπη για το βιβλίο (χάρτινο ή ακόμα και ηλεκτρονικό), ώστε σταδιακά και μεθοδευμένα να τους γίνει η συνήθεια του διαβάσματος μια αγαπημένη καθημερινή συνήθεια. Κι ακόμα, με τη γενναιόδωρη ενίσχυση των βιβλιοθηκών από την Πολιτεία (που θα πρέπει επιτέλους να αναλάβει τις ευθύνες της, αλλά και με τον εκσυγχρονισμό και τον διαρκή εμπλουτισμό τους, ώστε το βιβλίο να είναι προσιτό σε όλους και όλες, χωρίς καμιά διάκριση. Έτσι φτιάχνουμε τους αυριανούς αναγνώστες, τους γνωστικούς και ευαισθητοποιημένους ενεργούς πολίτες, που τόσο πολύ έχουμε ανάγκη σήμερα!
–Τι χρειάζεται ένα παιδικό βιβλίο για να αγαπηθεί;
–Τα παιδιά είναι οι καλύτεροι κριτές για τα βιβλία. Αγαπούν ένα βιβλίο που είναι ελκυστικό και ενθουσιάζονται (ιδίως τα μικρότερα) με την επιτυχημένη εικονογράφηση που τα συναρπάζει και τα ταξιδεύει σε κόσμους όμορφους και μαγικούς. Τα μεγαλύτερα παιδιά διαλέγουν κάποτε και αγοράζουν ένα βιβλίο, κρίνοντας από την εξωτερική του εμφάνιση, την εικονογράφηση και την εκτυπωτική αρτιότητα. Αν όμως δεν τους αρέσει η ιστορία, το αφήνουν στην άκρη και σε καμιά περίπτωση δεν πιέζονται να το διαβάσουν, όπως κάνουμε εμείς οι μεγάλοι. Ας σκεφτούμε γιατί παγκόσμια είναι σήμερα, με βάση στατιστική έρευνα και τεκμηρίωση, οι πιο αγαπημένοι ήρωες των παιδικών βιβλίων οι δύο μικροί: «Ο μικρός πρίγκιπας» και ο «Μικρός Νικόλας». Είναι βιβλία και ήρωες που ταξιδεύουν τα παιδιά, διεγείρουν τη φαντασία τους και μεταδίδουν στις εύπλαστες παιδικές ψυχές σημαντικά ανθρώπινα μηνύματα: για τη ζωή, για την αγάπη και για τον άνθρωπο, μηνύματα που συγκινούν και ευαισθητοποιούν τα παιδιά.
–Τα νέα μέσα είναι εχθροί του βιβλίου;
–Δεν θεωρώ προσωπικά ότι είναι εχθρός του βιβλίου η τηλεόραση, το διαδίκτυο και όλα γενικά τα σύγχρονα μέσα ηλεκτρονικής επικοινωνίας και δικτύωσης. Αντίθετα, μπορούν να συνυπάρχουν με το βιβλίο, να το προβάλλουν και να το αναδεικνύουν, αν αυτό γίνει μια συνειδητή επιλογή όσων τα διαχειρίζονται, που δεν θα πρέπει να αποβλέπουν μόνο στο κέρδος και τον χρηματισμό, αλλά οφείλουν να επενδύσουν πιο πολύ στην ανθρώπινη ψυχή και τον άνθρωπο, που μόνο μέσα από τη διαρκή ανάγνωση, τη μελέτη βιβλίων και τη διά βίου μάθηση και παιδεία (με την ευρύτερη έννοια του όρου) αυτοπραγματώνεται και μπορεί να υλοποιεί το του Μενάνδρου «Ως χαρίεν εστ’ άνθρωπος, όταν άνθρωπος η»!
–Ποιο είναι το αγαπημένο παιδικό βιβλίο σας και ποιες μυρωδιές φέρνει;
–Αγαπημένα παιδικά βιβλία υπάρχουν πολλά. Δύσκολα ξεχωρίζω προσωπικά κάποιο. Άλλωστε η γενιά η δική μας δεν είχε την πολυτέλεια της επιλογής ή ακόμα και της αγοράς βιβλίων. Διαβάζαμε ό,τι βρίσκαμε στις σχολικές βιβλιοθήκες –δεν υπήρχαν καν κοινοτικές στα παιδικά μας χρόνια. Αλλά μεγαλώσαμε, ταξιδέψαμε και εμπνευστήκαμε με τα βιβλία του Ιούλιου Βερν «Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες», «Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα», «Από τη γη στη σελήνη» και τόσα άλλα, όπως «Το νησί των θησαυρών» του Ρόμπερ Λούις Στίβενσον αλλά και με τα Παραμύθια του Άντερσεν, τα βιβλία της Πηνελόπης Δέλτα και αργότερα του Λουντέμη, του Μυριβήλη, του Βενέζη του Καζαντζάκη και τόσα άλλα, που μας βοήθησαν να κάνουμε τη συνήθεια του διαβάσματος μια διαχρονική και αναντικατάστατη συνήθεια ζωής, που μπορεί να γεμίζει την ψυχή μας ολόχρονα με τις μυρωδιές της άνοιξης: την ελπίδα, την αισιοδοξία τη χαρά της δράσης και της ζωής κι ακόμα την αγάπη για τον συνάνθρωπο. Να μας γαληνεύει, με άλλα λόγια και να μας χαρίζει τη γνώση αλλά και την παραμυθία, που τόσο πολύ την έχουμε ανάγκη σήμερα, στους χαλεπούς αυτούς καιρούς!
@@@@@@@@@@@@@@
Έλενα Περικλέους, πρόεδρος του Κ.Σ.Π.Ν.Β. (Ibby- Cyprus)
Να γράφονται υπέροχα βιβλία και τότε θα γεννιούνται δυναμικοί αναγνώστες! Και ο κύκλος θα συνεχίζεται.
–Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για αυτή τη μέρα;
–Να το πω με ένα γράμμα; Ένα γράμμα που θα ήθελα να φτάσει σε κάθε παιδί; Γράμμα από μια Φανατικά Αθεράπευτη Βιβλιοφάγο:
«Αγαπημένες και Αγαπημένοι,
Θα αναρωτιέστε πως πήρα το θάρρος να σας γράψω. Γιατί να απευθυνθώ σε σας με μια επιστολή αφού δεν σας γνωρίζω. Και φυσικά με ποιο δικαίωμα να σας αποκαλώ αγαπημένες και αγαπημένους. Θα σας δώσω όλες τις απαντήσεις. Λίγη υπομονή μόνο να κάνετε.
Έχουμε και λέμε λοιπόν. Ξεκινώ δηλώνοντας πως το μόνο σίγουρο είναι πως γνωριζόμαστε καλά. Ανεβήκαμε μαζί τη μαγική σκάλα της λογοτεχνίας. Κάθε σκαλοπάτι και ένας άλλος μαγικός κόσμος. Συναντηθήκαμε πολλές φορές σε δάση μαγικά, σε ταξίδια μακρινά και κοντινά. Πετάξαμε παρέα με μαγικά χαλιά. Γνωρίσαμε μαζί τη Χώρα του Ποτέ. Μιλήσαμε με την Αλίκη για τη Χώρα των Θαυμάτων και μείναμε όλοι με το στόμα ανοικτό. Κάναμε τον μεγάλο περίπατο μαζί με τον Πέτρο. Επισκεφτήκαμε τον πλανήτη του Μικρού Πρίγκιπα και μάθαμε να βλέπουμε με τα μάτια της καρδιάς. Σας γράφω λοιπόν γιατί σας ξέρω και με ξέρετε, γνωριστήκαμε όταν μοιραστήκαμε τις ίδιες αναγνώσεις.
Σας γράφω κιόλας για να σας εμπιστευτώ πως είμαι, ναι το παραδέχομαι, μια Φανατικά Αθεράπευτη Βιβλιοφάγος που δεν θέλει με τίποτα να θεραπευτεί αφού τα βιβλία είναι το γυμναστήριο της φαντασίας μου, της φαντασίας, η οποία είναι σαφέστατα πιο σημαντική από τη γνώση και με βοηθά να δημιουργήσω και να αλλάξω τον εαυτό μου και τον κόσμο μου.
Τα αγαπώ τα βιβλία μου και θέλω να είναι κομμάτι της ζωής μου γιατί τα βρίσκω και παρηγορητικά και σίγουρα ιδιαίτερα αφυπνιστικά. Βλέπετε δεν γράφτηκαν για να μας κοιμίζουν το βράδυ γλυκά –αν και ξέρετε και ξέρω πως το κάνουν και αυτό– αλλά για να μας ξυπνάνε στην αλήθεια. Σας γράφω γιατί λατρεύω να γράφω. Αγαπώ τις λέξεις. Αγαπώ τις εικόνες που φτιάχνουν. Τους κόσμους που δημιουργούν. Τους χαρακτήρες που πλάθουν. Τα συναισθήματα που γεννούν. Σας γράφω λοιπόν γιατί δεν μπορώ να μη γράφω. Θα σας έλεγα, μέρα που είναι, και γιορτάζει το παιδικό βιβλίο, να διαβάζετε, να διαβάζετε, να διαβάζετε. Για να μη ζήσετε μόνο μια ζωή αλλά πολλές. Και μετά, όταν οι λέξεις αγκυροβολήσουν στο μυαλό και σεργιανίσουν στην ψυχή σας, να δοκιμάσετε να γράψετε.
Αυτή είναι η ιστορία της ζωής μου και τη μοιράζομαι μαζί σας
Με την αγάπη μου τη βιβλιοαπέραντη»
–Πώς θα φτιάξουμε τους αναγνώστες του αύριο;
–Θα έλεγα πως δεν θα τους φτιάξουμε εμείς. Οι αναγνώστες του αύριο, δύο λέξεις πολύ δυναμικές και ρευστές, και «αναγνώστες» και «αύριο», σαν να λέμε το άγνωστο Χ. Τα βιβλία είναι μαγικά και απρόβλεπτα! Γιατί; Μα γιατί στα βιβλία επιτελείται το αδύνατο! Οι αναγνώστες του αύριο σίγουρα θα διψούν για βιβλία και αναπόφευκτα θα είναι απαιτητικοί γιατί θα γνωρίζουν την αναγκαιότητα και τη σημασία του βιβλίου. Βιβλία παρηγορητικά και αφυπνιστικά παντού! Μόνο έτσι γεννιούνται οι μελλοντικοί αναγνώστες. Το βιβλίο δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ανάγκη. Με τον ίδιο τρόπο που το σώμα χρειάζεται τροφή, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, η ψυχή και το μυαλό, χρειάζονται το βιβλίο. Οι αναγνώστες του αύριο δεν μπορούν λοιπόν να φτιαχτούν! Θα είναι αυτοδημιούργητοι και ελεύθεροι, μέσα στις αναγνώσεις τους! Φτάνει να φροντίσουμε να υπάρχουν μαγικά/αληθινά/ποιοτικά βιβλία παντού! Βιβλιοθήκες, σχολεία, καφετέριες, τσάντες, αμάξια, παγκάκια… ΠΑΝΤΟΥ! Οι αναγνώστες φτιάχνονται μέσα από τα βιβλία! Τα βιβλία χρειάζονται τους αναγνώστες. Σχέση αλληλεξάρτησης! Να γράφονται υπέροχα βιβλία και τότε θα γεννιούνται δυναμικοί αναγνώστες! Και ο κύκλος θα συνεχίζεται.
–Τι χρειάζεται ένα παιδικό βιβλίο για να αγαπηθεί;
–Να είναι αληθινό. Ηθικό. Με σεβασμό στον αναγνώστη και στον κόσμο. Έξυπνο. Πρωτότυπο. Να αφήνει το σημάδι του. Να τολμά. Να αγαπά, να πιστεύει, να παλεύει. Να μπορεί να κλείσει μέσα του όσα αγαπούμε και όλα αυτά για τα οποία παλεύουμε. Όσα μας λείπουν και όσα έχουμε! Αν χωρέσουν όλα αυτά στις σελίδες ενός βιβλίου τότε μικροί και μεγάλοι αναγνώστες θα το λατρέψουν.
–Τα νέα μέσα είναι εχθροί του βιβλίου;
–Νομίζουν! Το βιβλίο είναι ανίκητο. Γιατί; Μα γιατί δεν χρειάζεται φόρτιση! Αστείο; Μπορεί και όχι! Δεν είναι είτε το ένα είτε το άλλο. Μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά. Με μέτρο! Θέλουμε τα παιδιά μας να ανήκουν στην εποχή τους και το βιβλίο να είναι προσωπική επιλογή και αυθεντική ανάγκη της ψυχής. Αυτός είναι και ο λόγος που επενδύουμε ως Κυπριακός Σύνδεσμος Παιδικού Νεανικού Βιβλίου (Ibby- cyprus) τόσο στους δημιουργούς (συγγραφείς και εικονογράφους! Σπουδαίους) όσο και στους νεαρούς αναγνώστες. Αν το παιδί αγαπήσει το βιβλίο, η σχέση που θα δημιουργήσει θα είναι καθοριστική για την πορεία του και παράλληλα θα είναι σαφέστατα και μια σχέση ζωής! Σύντροφος παντοτινός και στήριγμά του θα γίνει το βιβλίο.
–Ποιο είναι το αγαπημένο παιδικό βιβλίο σας και ποιες μυρωδιές φέρνει;
–«Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα» Μενέλαος Λουντέμης. «Ευχαριστώ, που μπορείς να διαβάζεις πιο βαθιά απ’ όλους τους σοφούς… Να γελάς πιο πλούσια απ’ όλους τους ευτυχισμένους… Να κλαις πιο αληθινά απ’ όλους τους λυπημένους. Και ν’ αγαπάς… Ν’ αγαπάς, όπως πρέπει ν’ αγαπηθούν μια μέρα… όλοι οι άνθρωποι. Αμήν !!!»
Μυρωδιές της παιδικής μου ηλικίας! Παιχνίδια στις αλάνες μέχρι τελικής πτώσης… Ποδήλατα στις κατηφοριές και γρατσουνισμένα γόνατα… Φέτες καρπούζι στο τραπέζι κάτω από την κληματαριά… Κλέφτες και αστυνόμους και φεγγάρια αυγουστιάτικα σε αστεροφωτισμένους ουρανούς… Μυρωδιές γιασεμιού στους δρόμους της παλιάς μας πόλης…
Υ. Γ. «Ένα Βιβλίο και Ένα παιδί, τον κόσμο αλλάζουνε μαζί» Το πιστεύουμε βαθιά και αποτέλεσμά της πίστης μας αυτής, η πρωτοβουλία και η συνέργεια ΚΣΠΝΒ και Ερυθρού Σταυρού (τμήμα Λευκωσίας). Μια εκστρατεία συλλογής βιβλίων για να μοιραστούν στα παιδιά. Γιατί το βιβλίο δεν είναι πολυτέλεια αλλά τροφή του μυαλού και της ψυχής.
@@@@@@@@@@@@@@
Δέσποινα Ηρακλέους, συγγραφέας και εκπαιδευτικός
–Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για αυτή τη μέρα;
–Υπάρχουν βιβλία που μπορεί να επηρεάσουν όμορφα τη ζωή μας για μια μέρα, μια βδομάδα, ένα μήνα ή για μια ζωή. Εύχομαι με αφορμή αυτή τη μέρα, το κάθε παιδί να βρει το βιβλίο που θα αγαπήσει και αν το έχει ήδη βρει, να το μοιραστεί με άλλους.
–Πώς θα φτιάξουμε τους αναγνώστες του αύριο;
–Σκεφτείτε αν υπήρχε στην Κύπρο μια σύγχρονη Εθνική Βιβλιοθήκη! Σκεφτείτε αν υπήρχε Νεανική και Παιδική Βιβλιοθήκη, όπως σε πόλεις στο εξωτερικό! Ή ακόμη κινητές βιβλιοθήκες! Και από εδώ θα ξεκινούσαν προγράμματα φιλαναγνωσίας οργανωμένα από ειδικούς στον χώρο, παιδικές λέσχες, λέσχες αναγνωστών. Μια γενιά που θα μεγαλώνει με φίλους, γύρω από μαγικούς χώρους. Αφού η πολιτεία λοιπόν δεν επενδύει στη δημιουργία υποδομών για τους αναγνώστες, μελετητές, συγγραφείς του αύριο, τότε ας περιοριστούμε στη δράση των γονιών, των δασκάλων και καθηγητών. Υπάρχουν πολλοί εμπνευσμένοι δάσκαλοι και καθηγητές που εφαρμόζουν πολύ ωραίες δράσεις γύρω από τη λογοτεχνία. Αλλά πρέπει να είναι οργανωμένα από το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, έτσι ώστε να μην εναπόκειται στον κάθε δάσκαλο ή καθηγητή ατομικά.
Θα μπορούσαν να γίνουν εφηβικές και παιδικές κατασκηνώσεις σε όμορφα χωριά της Κύπρου. Λογοτεχνικοί περίπατοι στις πόλεις. Και στο σπίτι αν οι γονείς διαβάζουν στα παιδιά τους παραμύθια από μικρή ηλικία και έχουν «σκορπισμένα» βιβλία στο σπίτι, τότε θα έχουμε μια γενιά αναγνωστών. Κάποτε είχα ταξιδέψει στην Ικαρία. Εκεί το καλοκαίρι υπάρχουν για κάποιες μέρες οι Μουσικές Αυλές. Νέοι από όλα τα μέρη του κόσμου πηγαίνουν και μαζί με ειδικούς στη μουσική, μαζεύονται στις αυλές σπιτιών όπου για παράδειγμα μαθαίνουν βιολί από ένα δεξιοτέχνη βιολιστή. Το χειμώνα έχουν τα τζάκια. Σκεφτείτε το αυτό με λογοτέχνες και παιδιά.
–Τι χρειάζεται ένα παιδικό βιβλίο για να αγαπηθεί;
–Ένα σωρό πράγματα! Αλλά θα περιοριστώ σε τέσσερα μόνο: 1) Μπόλικη φαντασία! Για να ταξιδέψει μακριά από την καθημερινότητα ένα παιδί. 2) Υπέροχη εικονογράφηση. 3) Να «μιλάει» στο ίδιο το παιδί για κάτι που σήμερα μπορεί να το εμπνεύσει ή να δει τον ήρωα ή την ηρωίδα ότι έχουν κάτι κοινό που μπορούν να μοιραστούν. 4) Να φύγει το παιδικό βιβλίο από τα ράφια του βιβλιοπωλείου και να χωθεί σε ένα παιδικό δωμάτιο.
–Τα νέα μέσα είναι εχθροί του βιβλίου;
–Δεν πιστεύω ότι είναι εχθροί του βιβλίου. Σίγουρα τα παιδιά μεγαλώνουν με πολλά ερεθίσματα. Είναι αναπόφευκτη η τεχνολογία στη ζωή μας και ιδιαίτερα των παιδιών. Δεν μπορούν να αντικαταστήσει το ένα το άλλο και ούτε θα έπρεπε. Ο διαδικτυακός κόσμος δεν θα πάψει να υπάρχει. Αλλά η πανδημία έδειξε ότι τα παιδιά, παρ’ όλη την τεχνολογία που έχουν στα σπίτια τους, αυτό που τους έλειψε και τους λείπει είναι η ανθρώπινη επαφή, οι φίλοι τους. Και ο εγκλεισμός δημιούργησε σύμφωνα με πολλές έρευνες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας πολύ άγχος στα παιδιά. Αν δοθούν κίνητρα, ερεθίσματα στα παιδιά μπορούν να έχουν και τα νέα μέσα και το βιβλίο.
–Ποιο είναι το αγαπημένο παιδικό βιβλίο σας και ποιες μυρωδιές φέρνει;
–Αν πρέπει να διαλέξω ένα βιβλίο θα ήταν η «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» του Λούις Κάρολ. Μπαίνεις σε έναν εξωπραγματικό κόσμο που συμβαίνουν απίστευτα θαύματα! Όμως αγαπώ κάθε παραμύθι που μου διηγήθηκαν οι γιαγιάδες μου καθώς μεγάλωνα στον Λυθροδόντα και κάθε παραμύθι που σκαρφίζονταν. Και μέσα μου ξυπνούν μυρωδιές από την αυλή που καθόμασταν με τις γιαγιάδες μου, τη Μαρικού και την Αθηνά. Ακούω και τον γάιδαρο τον Πουρλή, στον στάβλο του που διαμαρτύρεται.
@@@@@@@@@@@@@@
Άννα Κουππάνου, συγγραφέας και εκπαιδευτικός
Γιορτάζει το Παιδικό Βιβλίο στις 2 Απριλίου, αλλά κι η επιμονή μας να ονειρευόμαστε, ό,τι κι αν λένε οι άλλοι κι οι καιροί.
–Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για αυτή τη μέρα;
–Όταν ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ήταν ακόμη μικρό παιδί, φτωχό, χωρίς γράμματα, ονειρευόταν να γίνει σπουδαίος – το ίδιο και το ασχημόπαπό του. Μπορεί να μην το λέει ξεκάθαρα στο παραμύθι, αλλά νιώθω ότι το ασχημόπαπο το ήξερε ότι θα γίνει κι εκείνο σπουδαίο. Μετά από δυσκολίες, μετά από απορρίψεις και χαμένες προσπάθειες, πάλι το ήξερε. Έτσι θέλω να πιστεύω. Η ιστορία του θα το μεταμόρφωνε σε κάτι άλλο που όμως ήδη υπήρχε μέσα του. Αυτό είναι το μήνυμα αυτής της μέρας: ό,τι υπάρχει μέσα μας – δύσκολο, όπως η φόβος στο τελευταίο μου βιβλίο, «Ο Φοίβος και η Φάλαινα», ή ευχάριστο, όπως ένα ταλέντο στην περίπτωση του Χανς – μπορεί να μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο, σε πίνακα, σε ιστορία, σε τραγούδι, κι αυτό το κάτι άλλο θα μεταμορφώσει κι εμάς μαζί. Γιορτάζει το Παιδικό Βιβλίο στις 2 Απριλίου, αλλά κι η επιμονή μας να ονειρευόμαστε, ό,τι κι αν λένε οι άλλοι κι οι καιροί.
–Πώς θα φτιάξουμε τους αναγνώστες του αύριο;
–Ο καθένας και η καθεμιά από εκεί που βρίσκεται και δουλεύει – προκαλώντας τον εαυτό μας να γράψουμε καλύτερα βιβλία οι συγγραφείς, δημιουργώντας όμορφες διαδικασίες μάθησης οι εκπαιδευτικοί, ενθαρρύνοντας τη συγγραφή και την ανάγνωση σε όλες τους τις μορφές το κράτος και η πολιτεία.
–Τι χρειάζεται ένα παιδικό βιβλίο για να αγαπηθεί;
–Χρειάζεται να αγαπά πρώτα τον ίδιο τον αναγνώστη και την αναγνώστριά του. Να αγγίξει με τρυφερότητα το παιδί, να το αναγνωρίσει στη μοναδικότητά του, να του μιλήσει με χιούμορ, αγάπη, να το πάρει από το χέρι, να του δείξει τις αλήθειες του κόσμου, αλλά με έναν τρόπο που αφήνει περιθώριο για ασφάλεια και ονειροπόλημα.
–Τα νέα μέσα είναι εχθροί του βιβλίου;
–Δεν θα το έλεγα και ούτε μας εξυπηρετεί αυτό το δίπολο. Καλύτερα είναι να κοιτάξουμε να δούμε πώς οι διαδικασίες, οι δομές και οι τρόποι που εμπλέκουμε το βιβλίο είναι εχθρικοί προς το ίδιο. Αν εμείς παρουσιάζουμε σπουδαία βιβλία στα παιδιά, αν στη διδασκαλία του λογοτεχνικού βιβλίου δεν το σκοτώνουμε, αν ενθαρρύνουμε την ανάγνωση σε πάρκα, σε πλατείες και λεωφορεία και αν έχουμε σπουδαίες βιβλιοθήκες, δεν θα μας απασχολεί ο ανταγωνισμός από τα νέα μέσα που η ύπαρξή τους μπορεί να αποδειχθεί και ωφέλιμη για τη φιλαναγνωσία.
–Ποιο είναι το αγαπημένο παιδικό βιβλίο σας και ποιες μυρωδιές φέρνει;
–Δεν είναι τόσο μυρωδιές όσο γεύσεις. Διάβαζα παιδί το «Με Οικογένεια» του Έκτορα Μαλό και ακολουθούσα την Περρίν στην αναζήτησή της. Στο ταξίδι της είχε πολύ λίγες προμήθειες και όπως ήταν φυσικό το φαΐ της ήταν ένα κομμάτι ψωμί και ένα κομμάτι τυρί. Θυμάμαι ότι καθώς διάβαζα τις σελίδες, διέκοπτα την ανάγνωση για λίγο, για να πάρω κι εγώ ένα κομμάτι ψωμί και ένα κομμάτι τυρί από την κουζίνα και να κάνω παρέα στην Περρίν. Η εμπειρία ολόκληρη μού φαινόταν μεγάλο δώρο, το ότι υπήρχε στο σπίτι ψωμί και τυρί, όπως στο βιβλίο, μαγικό πράγμα, και η παρέα με την ηρωίδα του βιβλίου μεγάλη τύχη. Μέχρι σήμερα δεν μπορώ να φάω ψωμί και τυρί χωρίς να θυμηθώ εκείνη την εμπειρία.
@@@@@@@@@@@@@@
Μαρίνα Μιχαηλίδου-Καδή, συγγραφέας παιδικών βιβλίων
Βιβλία που ξεχωρίζουν είναι βιβλία που μας συγκινούν, που μας ταρακουνούν, που θέτουν ερωτήματα, ανατρέπουν στερεότυπα και κτίζουν νέες βάσεις.
–Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για αυτή τη μέρα;
–Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου 2021 μας βρίσκει ένα χρόνο σχεδόν μετά την αρχή της πανδημίας και τον κοινωνικό αποκλεισμό που όλοι βιώσαμε. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, τα βιβλία είχαν κεντρικό ρόλο στη ζωή πολλών ανθρώπων, μεγάλων και μικρών, αφού ήταν η συντροφιά μας, τα ταξίδια μας, η επαφή μας με άλλους κόσμους. Αυτή τη θέση εύχομαι να συνεχίσουν να έχουν τα βιβλία και στο μέλλον.
–Τι χρειάζεται ένα παιδικό βιβλίο για να αγαπηθεί;
–Πολλά έχουν λεχθεί για τα συστατικά που συνθέτουν ένα «καλό» παιδικό βιβλίο: πρωτοτυπία, αμεσότητα, ενδιαφέρουσα πλοκή και ήρωες/ηρωίδες με τους οποίους ένα παιδί μπορεί να ταυτιστεί. Όσο καλογραμμένο όμως και να είναι ένα βιβλίο, αν η ιστορία δεν καταφέρει να αγγίξει την ψυχή του αναγνώστη, τότε μπορεί εύκολα θα ξεχαστεί. Βιβλία που ξεχωρίζουν είναι βιβλία που μας συγκινούν, που μας ταρακουνούν, που θέτουν ερωτήματα, ανατρέπουν στερεότυπα και κτίζουν νέες βάσεις.
–Πώς θα φτιάξουμε τους αναγνώστες του αύριο;
–Με σεβασμό στα παιδιά του αύριο – παιδιά με γνώσεις και ευαισθησίες, παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία, παιδιά απαλλαγμένα από παγιωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα, παιδιά που θέλουν να αναλάβουν δράση για έναν κόσμο πιο δίκαιο και πιο αλληλέγγυο.
–Τα νέα μέσα είναι εχθροί του βιβλίου;
–Μέσα στον κοινωνικό αποκλεισμό που ζήσαμε τον τελευταίο χρόνο, τα νέα μέσα λειτούργησαν ευνοϊκά, φέρνοντας τους συγγραφείς κοντά στα παιδιά και τα παιδιά κοντά στο παιδικό βιβλίο. Μέσα από διάφορες πρωτοβουλίες και διαδικτυακές αφηγήσεις, πολλά παιδιά είχαν σχεδόν καθημερινή επαφή με τα βιβλία. Άρα η τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά ως προς την προώθηση της φιλαναγνωσίας.
–Πείτε μας λίγα λόγια για το τελευταίο σας βιβλίο.
–Το τελευταίο μου βιβλίο «Ένα χαμόγελο και δύο όμορφες λέξεις» σε εικονογράφηση της Αιμιλίας Κονταίου (Εκδ. Καλέντη) αναφέρεται στο επίκαιρο, αλλά και διαχρονικό θέμα της μοναξιάς. Είναι ένα θέμα που δεν συζητούμε συχνά, αν και αγγίζει πάρα πολλούς ανθρώπους, ενήλικες και παιδιά. Η μικρή αυτή ιστορία παρουσιάζει ανθρώπους που για διάφορους λόγους βρέθηκαν μόνοι και μας υπενθυμίζει ότι έστω μια μικρή πράξη καλοσύνης – ένα χαμόγελο και δύο όμορφες λέξεις – μπορούν να σημαίνουν τα πάντα για έναν άνθρωπο που νιώθει μόνος και ξεχασμένος.
@@@@@@@@@@@@@@
Δήμητρα Σωκράτους, εκπαιδευτικός και θεατροπαιδαγωγός
Όσο υπάρχουν παιδιά στον κόσμο μας, το παιδικό βιβλίο γιορτάζει κάθε ώρα, σε κάθε εποχή.
–Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για αυτή τη μέρα;
–«Διαβάζω γιατί δίνω νόημα και χαρά στη ζωή μου. Γράφω γιατί μεταμορφώνω τον εαυτό και τον κόσμο μου». Αυτή η προσωπική επίγνωση και συνάμα συνειδητή απόφαση ζωής, με έκανε πιο αληθινή και χαρούμενη –ειδικά εν μέσω πανδημίας. Μήνυμα, λοιπόν, «βιβλιοφιλίας, φιλαναγνωσίας και δημιουργικής γραφής, για κάθε παιδί, σε κάθε τόπο, κάθε μέρα»! Όσο υπάρχουν παιδιά στον κόσμο μας, το παιδικό βιβλίο γιορτάζει κάθε ώρα, σε κάθε εποχή.
–Πώς θα φτιάξουμε τους αναγνώστες του αύριο;
–Με πλήρη αφοσίωση στο όραμα διάδοσης της φιλαναγνωσίας και συστηματικές δράσεις στο «εδώ και τώρα». Το σχολείο και η οικογένεια καλούνται να διαδραματίσουν τον κύριο ρόλο στήριξης του παιδιού στην κατάκτηση του μηχανισμού της πρώτης ανάγνωσης. Απαιτούνται πολύ περισσότερα όμως βήματα, καλές πρακτικές και κίνητρα (στο σχολείο, στο σπίτι, στην κοινότητα, στο κράτος), ώστε το παιδί να ταυτοποιηθεί ως «ενεργός, κριτικός αναγνώστης και βιβλιόφιλος», ο οποίος είναι σε θέση να επιλέγει, ν’ αναστοχάζεται, να νοηματοδοτεί και να συνδιαλέγεται με το αναγνωστικό υλικό. Η συγγραφική μου ιδιότητα (και υπευθυνότητα), επιβάλλει ταυτόχρονα την αντιστροφή του ερωτήματος: «Πώς φτιάχνουμε τους συγγραφείς του αύριο, ώστε να διαμορφώσουν τους μελλοντικούς αναγνώστες;».
–Τι χρειάζεται ένα παιδικό βιβλίο για να αγαπηθεί;
–Χρειάζεται ν’ απευθύνεται με σεβασμό στις αλήθειες του παιδιού. Ν’ αγγίζει τα βιώματα, τις πραγματικότητες και τις ανάγκες του κάθε παιδιού. Να επιτρέπει στο παιδί-αναγνώστη να μυηθεί με ασφάλεια στον πραγματικό ή φανταστικό κόσμο της ιστορίας, να ταυτιστεί με τους ήρωες, να συναισθανθεί ενεργά τις χαρές, τα διλήμματα ή τις δυσκολίες τους. Να αφήνει χώρο στο παιδί να δομήσει τη δικιά του παιδική κατανόηση και σοφία. Να προσκαλεί το παιδί σε ένα συναπάντημα με μια πιθανή εκδοχή του εαυτού ή της ζωής ή του κόσμου του. Χρειάζεται η ιστορία να γεννιέται διαρκώς στο μυαλό και στην καρδιά του μικρού αναγνώστη, καθιστώντας το βιβλίο μια «ασφαλή φωλιά».
–Τα νέα μέσα είναι εχθροί του βιβλίου;
–Μέχρι στιγμής πιστεύω πως το βιβλίο και οι μικροί αναγνώστες, έχουν να κερδίσουν από τα σύγχρονα, ψηφιακά νέα μέσα. Ως εκπαιδευτικός και θεατροπαιδαγωγός, παρατηρώ πως η στατικότητα και ο εγκλεισμός που όλοι βιώσαμε κατά την πανδημία, έχει φέρει περισσότερα παιδιά και ενήλικες κοντά στο βιβλίο, μέσω των νέων τεχνολογιών: διαδικτυακές αφηγήσεις συγγραφέων από κάθε γωνιά της γης, ψηφιακά διαδραστικά βιβλία, ψηφιακές ομάδες φιλαναγνωσίας. Καμιά τεχνολογία ή τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί ν’ αντικαταστήσει ή ν’ αποσύρει το φυσικό, χάρτινο βιβλίο, τη μυρωδιά και το παιχνιδιάρικο χάδι στο φυλλομέτρημά του, από τα χέρια μικρών ή μεγάλων αναγνωστών. Ο χρόνος βέβαια, και η ιστορία, θ’ αποκαλύψουν την αλήθεια.
–Ποιο είναι το αγαπημένο παιδικό βιβλίο σας και ποιες μυρωδιές φέρνει;
–Ένα από τα πολύ αγαπημένα μου παιδικά βιβλία είναι «Το δέντρο που έδινε», του Σελ Σίλβερσταϊν. Ένα παραμύθι για την ανιδιοτελή αγάπη και τη δοτικότητα άνευ όρων, ανάμεσα σ’ ένα Αγόρι και σε μια Μηλιά. Μια ιστορία που εξυμνεί την άπλετη προσφορά της φύσης προς τον άνθρωπο, και προειδοποιεί για την ανάγκη ορίων στην υπέρμετρη εκμετάλλευση του πλούτου της γης. Εν μέσω της γιγάντιας πρόκλησης της κλιματικής αλλαγής, αξίζει να μυηθούμε στον κόσμο της Μηλιάς και του Αγοριού. Το παραμύθι αυτό κουβαλάει τη μυρωδιά της φυλλωσιάς, του βρεγμένου χώματος, των ανθών και των ώριμων μήλων.
@@@@@@@@@@@@@@
Ανδρέας Πάμπουκκας, συγγραφέας
Δεν ξέρω στα σίγουρα, αλλά νομίζω πως, αν υπάρχει κάποιος μυστικός τρόπος για να μιλήσεις κατευθείαν στην ψυχή ενός παιδιού, αυτός είναι το να είσαι πάντα ειλικρινής.
–Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα για αυτή τη μέρα;
–Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου θα ήθελα να απευθυνθώ στα παιδιά και να τα παρακινήσω να διαβάζουν όσο περισσότερα βιβλία μπορούν· όχι μόνο παραμύθια, μα και άλλων ειδών, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους. Βιβλία μουσικής, ζωγραφικής, βιβλία για δεινόσαυρους, για το διάστημα, τις επιστήμες, βιογραφίες σημαντικών προσωπικοτήτων για ολόκληρη την ανθρωπότητα και ό,τι άλλο μπορεί να τους φανεί ενδιαφέρον. Δεν φαντάζεστε πόσα μπορεί να σας προσφέρει ένα καλό βιβλίο αν έρθει στα χέρια σας την κατάλληλη στιγμή, οπότε όσο περισσότερο ψάχνετε, όλο και πιο κερδισμένοι μπορείτε να βγείτε!
–Πώς θα φτιάξουμε τους αναγνώστες του αύριο;
–Θεωρώ σημαντικό τα παιδιά να έχουν τη θέληση αλλά και τη δυνατότητα να διαβάζουν από νεαρή ηλικία βιβλία κάθε είδους που μπορεί να τα ενδιαφέρει. Με αυτόν τον τρόπο νομίζω ότι από τη μια μαθαίνουν περί διαφόρων πτυχών της ζωής και της επιστήμης και παράλληλα αποκτούν εφόδια για να επιλέξουν σωστά τις μελλοντικές ενασχολήσεις τους (ως επαγγέλματα αλλά και ως χόμπι), και από την άλλη διατηρούν τους ορίζοντές τους ανοικτούς, το μυαλό τους ακονισμένο, τη σκέψη τους κριτική και τη φαντασία τους αχαλίνωτη. Για να επιτευχθούν τα παραπάνω χρειάζεται αφενός η ποιοτική παραγωγή εκ μέρους των συγγραφέων όλων των ειδικοτήτων και αφετέρου η μετρημένη και στοχευμένη παρακίνηση και εμψύχωση των γονέων και των δασκάλων προς την ενεργή ενασχόληση με την ανάγνωση. Απαραίτητη όμως προϋπόθεση για έστω το παραμικρό ενδιαφέρον ενός παιδιού για το διάβασμα είναι η επαφή του με τα βιβλία από τον καιρό που το ίδιο δεν μπορεί να διαβάσει· συνεπώς η ευθύνη καταλήγει πρώτιστα στους γονείς, από τότε ακόμα που το παιδί είναι μωρό.
–Τι χρειάζεται ένα παιδικό βιβλίο για να αγαπηθεί;
–Δεν ξέρω στα σίγουρα, αλλά νομίζω πως, αν υπάρχει κάποιος μυστικός τρόπος για να μιλήσεις κατευθείαν στην ψυχή ενός παιδιού, αυτός είναι το να είσαι πάντα ειλικρινής και αληθινός απέναντί τους. Αυτό ισχύει και ως προς την έμπνευσή σου και πώς τη μεταφέρεις στον γραπτό σου λόγο, αλλά και ως προς τα μηνύματα και τα νοήματα που προσπαθείς να μεταδώσεις στα παιδιά. Τα ίδια τα παιδιά, ως καθάριες και αγνές ψυχές που είναι, μπορούν εύκολα να εντοπίσουν οτιδήποτε επιτηδευμένο ή ψεύτικο και γρήγορα θα το απορρίψουν. Σημαντική, έως κάποιες ηλικίες τουλάχιστον, είναι η εικονογράφηση ενός παιδικού βιβλίου που είναι ίσως και εξίσου σημαντική με την ίδια την ιστορία και βοηθά πάρα πολύ στην επαφή του βιβλίου με το παιδί.
–Τα νέα μέσα είναι εχθροί του βιβλίου;
–Έχω την έντονη πεποίθηση ότι το κάθε εργαλείο αποκτά χαρακτήρα ανάλογα με τη χρήση που του κάνουμε. Ένα μαχαίρι μπορεί να απλώσει βούτυρο στο ψωμί, αλλά και να χρησιμοποιηθεί σε ενέργειες εγκληματικές. Έτσι ακριβώς και τα νέα μέσα –όποια και αν είναι αυτά– μπορούν να αποβούν εχθροί του βιβλίου. Στο χέρι μας είναι –κυριολεκτικά κιόλας!– να τα χρησιμοποιήσουμε καταλλήλως ώστε, όχι μόνο να αποφευχθεί αυτό, αλλά και να μας βοηθήσουν στη βελτίωση της ποιότητας αυτών που γράφουμε, στην προώθηση και ενημέρωση του κόσμου για το καλό βιβλίο και στην αμεσότερη επικοινωνία με τους αναγνώστες. Από την πλευρά τους, μικροί και μεγάλοι έχουν πλέον τα εργαλεία για την εξερεύνηση άπειρων διαφορετικών ειδών βιβλίων, για την επιλογή της αναγνωστικής εμπειρίας που προτιμούν και την επαφή τόσο με τους συγγραφείς όσο και με άλλους αναγνώστες για ανταλλαγή εμπειριών και απόψεων.
–Ποιο είναι το αγαπημένο παιδικό βιβλίο σας και ποιες μυρωδιές φέρνει;
–Το αγαπημένο μου παιδικό βιβλίο είναι το «Χωρίς Οικογένεια» του Έκτορ Μαλό. Παρόλο που διάβαζα από μικρός πολλά βιβλία για ζώα, δεινόσαυρους και μυθολογία, αυτό ξεχώρισε επειδή ίσως ήρθε την κατάλληλη στιγμή για να ξεχωρίσει! Σε ηλικία περίπου 10 χρονών, μετά από μία επέμβαση, έπρεπε να μείνω στο νοσοκομείο για κάποιες μέρες. Τα δώρα όλων ήταν βιβλία και σοκολάτες, επειδή ήξεραν ότι τα αγαπούσα (και ακόμα τα αγαπώ). Το «Χωρίς Οικογένεια» ήταν δώρο του νονού και της νονάς μου και έμεινε στην καρδιά μου μέχρι και σήμερα χάρη στην όμορφη αλλά και τραγική ιστορία του, στις περιγραφές των δυσκολιών του μικρού Ρεμί, τα διδάγματα και τα μηνύματα που μου μετέδωσε σχετικά με τη φιλία, την οικογένεια και τη βοήθεια στον συνάνθρωπο. Η μυρωδιά που μου φέρνει είναι τόσο συγκεκριμένη και ξεκάθαρη για μένα, που δεν μπορώ να την περιγράψω με λέξεις! Ήταν παλιά έκδοση, το χαρτί του είχε μια κιτρινωπή απόχρωση και μύριζε τον χρόνο που είχε περάσει από πάνω του!
Το μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου
(Διαβάστε το εδώ)
