Kathimerini.gr
ΤΟΥ ΣΑΚΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ
«Το λυρικό ταλέντο του είναι τέτοιο, που το κάθε μικρό κεφάλαιο μπορεί να διαβαστεί σαν μια ποιητική ενότητα», έγραφε η κριτική των New York Times το 1979 για το μυθιστόρημα του συγγραφέα Στρατή Χαβιαρά «Οταν τραγουδούσαν τα δέντρα», που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ερμής (1980) και τον Καστανιώτη (1999). Ο λυρισμός του Στρατή Χαβιαρά ήταν το «πανταχού παρόν» στοιχείο του σε όποια γλώσσα και αν έγραφε, όπως και το φιλτράρισμα του παρελθόντος μέσω της λογοτεχνίας είτε αυτό ήταν η Κατοχή ή ο ελληνικός εμφύλιος.
Ο Στρατής Χαβιαράς που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 85 ετών, υπηρέτησε τη λογοτεχνία από πολλές θέσεις: συγγραφέας, μεταφραστής, εκδότης λογοτεχνικών περιοδικών και συντονιστής εργαστηρίων δημιουργικής γραφής. Γεννήθηκε στη Νέα Κίο της Αργολίδας το 1935 και σχεδόν τίποτα δεν προμήνυε την εξέλιξή του στα γράμματα και την αναγνώρισή του στην Ελλάδα αλλά και την Αμερική. Απόγονος προσφυγικής οικογένειας από τη Μικρά Ασία, ο Χαβιαράς παιδί ακόμη γνώρισε μια απότομη ενηλικίωση. Το 1944 ο πατέρας του εκτελέστηκε για τη συμμετοχή του στο ΕΑΜ, ενώ η μητέρα του εκτοπίστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία. Στα 13 του χρόνια ξεκίνησε να δουλεύει ως οικοδόμος, ενώ στον ελεύθερο χρόνο του προσπαθούσε να διαβάζει παρά τη δυσλεξία που τον ταλαιπωρούσε.
Η ζωή του άλλαξε μετά τη γνωριμία με τον Αμερικανό φιλόλογο Κίμων Φράιερ, ο οποίος τον προσκάλεσε στην Αμερική για να τον βοηθήσει στη μετάφραση της «Οδύσσειας» και της «Ασκητικής» του Νίκου Καζαντζάκη. Εκεί ήρθε σε επαφή με τους Ουίλιαμ Φόκνερ, Αρθουρ Μίλερ, Τένεσι Ουίλιαμς, ενώ σπούδαζε μηχανολογικό σχέδιο. Επέστρεψε στις αρχές του ’60 στην Ελλάδα εκδίδοντας ποίηση αλλά το 1967 ξαναγύρισε στις ΗΠΑ. Πριν φύγει εκδόθηκε η τρίτη συλλογή ποιημάτων του «Η νύχτα του Ξυλοπόδαρου», με την οποία εξέφραζε την αντίθεσή του στο καθεστώς της χούντας. Από το 1974 και μέχρι τις αρχές του 2000 υπήρξε στέλεχος και διευθυντής της βιβλιοθήκης σύγχρονης ποίησης του Χάρβαρντ, ενώ διοργάνωνε ομιλίες, αναγνώσεις και επιμελήθηκε τα περιοδικά ποίησης Arion’s Dolphin, Erato και Harvard Review.
Τα μυθιστορήματά του «Οταν τραγουδούσαν τα δέντρα» και «Τα ηρωικά χρόνια» που γράφτηκαν στα αγγλικά επαινέθηκαν από την κριτική και μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Το πρώτο και τελευταίο του μυθιστόρημα στα ελληνικά ήταν η «Αχνα» (εκδ. Κέδρος) για το οποίο είχε πει στο ΑΠΕ πως «ήταν και ένα αντίδωρο στον τόπο που πρωτοείδα το φως και το σκοτάδι».
