Του Απόστολου Κουρουπάκη
Για ακόμη μία χρονιά διοργανώνεται το ΣΑΡΔΑΜ, σε Λευκωσία και Λεμεσό, στο οποίο συγγραφείς-περφόρμερ και άλλοι καλλιτέχνες από την Κύπρο και το εξωτερικό μοιράζονται πρωτότυπους τρόπους συγγραφής, ανάγνωσης και, γενικότερα, παρουσίασης/επιτέλεσης της λογοτεχνίας, μέσα από ποικιλία από δρώμενα και εργαστήρια. Στην «Κ» μίλησε η Μαρία Ιωάννου εκ των διοργανωτών, η οποία μας λέει πως από το 2013 που ξεκίνησε για να προτείνει κάτι το διαφορετικό, σήμερα έχει εξελιχθεί σε ένα φυτώριο ιδεών, σε μια πρόταση που ξεπερνά τον όρο ανάγνωση ή ψυχαγωγία, και όπως λέει χαρακτηριστικά σε έναν ζωντανό οργανισμό». Επίσης η κα Ιωάννου σημειώνει πως πλέον συγγραφείς στην Κύπρο ξεκίνησαν να δοκιμάζουν πράγματα, να τολμούν να «νοθεύσουν», με την καλή έννοια, τις λέξεις τους με άλλα στοιχεία.
–Σε ποιους απευθύνεται το Σαρδάμ; Ποιος είναι ο διαχρονικός του στόχος;
–Το Σαρδάμ απευθύνεται σε όλους. Είναι ένα φεστιβάλ υβριδικό, όχι αυστηρά λογοτεχνικό, που συνδυάζει τέχνες, μέσα έκφρασης, γλώσσες. Εκτός από τη λογοτεχνική του διάσταση είναι ταυτόχρονα παραστατικό και διαθεματικό και κάθε χρόνο ενθαρρύνει τον πειραματισμό, εξελίσσοντας και μεταλλάσσοντας την ταυτότητά του. Αυτός είναι και ο διαχρονικός του στόχος. Να φέρνει συγγραφείς και καλλιτέχνες σε επαφή, να προτείνει νέους τρόπους απόδοσης και επιτέλεσης της λογοτεχνίας, να επεκτείνει τα όρια του τι είναι ο λόγος (γραπτός και προφορικός), του πώς μπορεί κάποιος να βιώσει ένα κείμενο με τρόπο συνδυαστικό και οργανικό.
–Μετά από 8 διοργανώσεις για ποιο πράγμα νιώθετε περισσότερο ικανοποιημένοι/ες ως διοργανωτές/τριες;
–Δεν μπορώ να σκεφτώ μόνο ένα πράγμα. Είμαι ικανοποιημένη από την εξέλιξη του φεστιβάλ, τη διεύρυνσή του, τους δεσμούς που αναπτύχθηκαν ανάμεσα σε συγγραφείς και καλλιτέχνες, ανάμεσα στην Κύπρο και το εξωτερικό. Από την προσέλευση του κόσμου, την αγάπη, τη στήριξη. Δεν ήταν κάτι που βλέπαμε στο πρώτο ΣΑΡΔΑΜ αυτό. Ξεκινήσαμε από μια απλή εκδήλωση το 2013 που ήθελε να προτείνει κάτι το διαφορετικό και αυτό εξελίχθηκε σε ένα φυτώριο ιδεών, σε μια πρόταση που ξεπερνά τον όρο ανάγνωση ή ψυχαγωγία, σε έναν ζωντανό οργανισμό θα έλεγα.
–Πόσο διαδεδομένοι είναι οι τρόποι συγγραφής και ανάγνωσης που προτείνει το Σαρδάμ, στην Κύπρο;
–Αρκετά πλέον. Τουλάχιστον κάποιοι τρόποι (spoken word / slamming, συνδυασμός της λογοτεχνίας με τον ήχο και τη μουσική, βιντεοποίηση), όμως σκοπός μας είναι να προσπαθούμε να βρίσκουμε πάντα νέους τρόπους, ή να εξελίσσουμε και να ενισχύουμε τους λιγότερο διαδεδομένους στην Κύπρο (sound poetry, λογοτεχνία σε συνδυασμό με τεχνολογικά εργαλεία, εικονική πραγματικότητα κ.λπ.). Νομίζω το ΣΑΡΔΑΜ έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στο πώς εξελίσσεται η επιτέλεση της λογοτεχνίας στην Κύπρο, και όχι μόνο. Έχει αγκαλιαστεί από φορείς στο εξωτερικό που ενδιαφέρονται για μια πιο διαθεματική και υβριδική σχέση με τον λόγο. Συγγραφείς στην Κύπρο ξεκίνησαν να δοκιμάζουν πράγματα, να τολμούν να «νοθεύσουν», με την καλή έννοια, τις λέξεις τους με άλλα στοιχεία. Το ΣΑΡΔΑΜ έβαλε σίγουρα το λιθαράκι του. Το ότι προχωράμε στον 9ο χρόνο υλοποίησης, με τα τελευταία δύο χρόνια σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες λόγω της πανδημίας, είναι κάτι το συγκινητικό.
–Νομίζω ότι πάσχουμε, αν μου επιτρέπεται η λέξη, από συντηρητισμό στη λογοτεχνία μας, τόσο σε εκφραστικά μέσα, όσο και σε περιεχόμενο, πώς σχολιάζετε;
–Νομίζω υπάρχει αυτό που λες, υπάρχει και μια σοβαροφάνεια, μάλλον λόγω της φύσης της συγκεκριμένης τέχνης, αλλά αυτό αλλάζει. Αλλάζει χωρίς απαραίτητα το ένα να αναιρεί το άλλο. Το ΣΑΡΔΑΜ είναι μια επιπρόσθετη δυνατότητα, μια προέκταση, ένα παράλληλο σύμπαν που επηρεάζει και επηρεάζεται από πιο παραδοσιακές προσεγγίσεις.
ΜΚΔ και λογοτεχνία
–Οι νέες τεχνολογίες ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοηθάνε στην ανανέωση της λογοτεχνίας;
–Οπωσδήποτε. Ειδικά μετά την πανδημία, αλλά και από πριν, φάνηκε αυτή η δυνατότητα, γιατί πολλοί συμμετέχοντες αναγκάστηκαν να δουλέψουν μέσω βίντεο. Πριν από χρόνια δεν μπορούσαμε να φανταστούμε τη λογοτεχνία σε συνδυασμό με την εικονική πραγματικότητα για παράδειγμα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας προσφέρουν και μια αμεσότητα, δραπετεύουμε από τη μοναχικότητά μας, ερχόμαστε πιο κοντά στους αναγνώστες μας και λαμβάνουμε γρηγορότερα ανατροφοδότηση. Φυσικά, η υπερβολική έκθεση και δημοσίευση στο ίντερνετ εμπεριέχει και τον κίνδυνο ένα κείμενο να γεννηθεί επιπόλαια, να μην «ψηθεί» σε βάθος χρόνου. Είναι πολύ σημαντικό να ξεκουράζεται ένα κείμενο.
–Η κυπριακή διάλεκτος είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τη λογοτεχνία; Συστηματοποιώντας τη θα γινόταν κύριο εκφραστικό μέσο στον πεζό γραπτό λόγο;
–Σίγουρα είναι χρήσιμο εργαλείο. Δεν ξέρω αν είναι καν εργαλείο πλέον για να είμαι ειλικρινής. Η χρήση της κυπριακής διαλέκτου σε κείμενα, είτε σε σημεία είτε εξολοκλήρου, έχει απενοχοποιηθεί αρκετά από τους Κύπριους συγγραφείς, προσφέρει μια αμεσότητα, επιτρέπει μια εμβάθυνση και μια μουσικότητα που μόνο θετική μπορεί να είναι όσον αφορά στην εξέλιξη της κυπριακής λογοτεχνίας και το αποτύπωμα που αφήνει στον ευρύτερο λογοτεχνικό χώρο. Όταν γράφω στην κυπριακή διάλεκτο νιώθω πως βουτώ σε βαθύτερα υπαρξιακά και συναισθηματικά στρώματα, πως η κάθε λέξη είναι απ’ τα κόκαλα βγαλμένη. Κι όταν η διάλεκτος χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με σύγχρονες λογοτεχνικές φόρμες, αυτό που γεννιέται είναι κάτι το μοναδικό.
Πληροφορίες
«9ο ΣΑΡΔΑΜ: η λογοτεχνία αλλιώς», 24, 25 και 26 Σεπτεμβρίου. Λεμεσός / Παρασκευή, 24 Σεπτεμβρίου στον Πολυχώρο Συνεργείο - Οδός Ελευθερίας 91 / 8 μ.μ. και +2 Εργαστήρια, MeMeraki Artist Residency - Οδός Ελλάδος 91A, Λεμεσός στις 26 Σεπτεμβρίου. Στη Λευκωσία το Σάββατο, 25 Σεπτεμβρίου, στο Ίδρυμα Άρτος - Λεωφόρος Αγίων Ομολογητών 64 / 8μ.μ. Είσοδος 5 ευρώ / Κρατήσεις – 99846645. Περισσότερα για το ΣΑΡΔΑΜ στο www.sardamcy.wordpress.com
