ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ζώα: Δεν είναι εδώ για εμάς, είναι εδώ με εμάς

Η καθηγήτρια Φιλοσοφίας Ελλη Βιντιάδη μιλάει στην «Κ» για την περίπλοκη σχέση μας με τα ζώα

Kathimerini.gr

ΤΗΣ ΓΙΟΥΛΗ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ

Αν ο στόχος ενός βιβλίου είναι να σε κάνει να σκεφτείς και να ξεβολευτείς, η Ελλη Βιντιάδη (φωτ. κάτω) τον έχει πετύχει. Στην έκδοση με τίτλο «Τα ζώα και εμείς», η καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος κλονίζει βεβαιότητες, καταρρίπτει στερεότυπα, θέτει ζητήματα ηθικής και σεβασμού, παρουσιάζει επιχειρήματα που ξαφνιάζουν και προβληματίζουν για την περίπλοκη σχέση μας με τα ζώα. Αυτό το βαθιά στοχαστικό κείμενο εκατό σελίδων ήταν η ευκαιρία για τη συζήτηση που ακολουθεί.
 

– Πότε αρχίσατε να αμφιβάλλετε για την ορθότητα των πεποιθήσεών σας σε σχέση με τα ζώα;

– Υπήρχαν πάντα πράγματα που με προβλημάτιζαν στη σχέση μας με τα ζώα, όπως η κακοποίηση και η απόφαση να στειρώσεις ένα ζώο, αλλά ποτέ δεν ασχολήθηκα σοβαρά με αυτά. Αυτό άλλαξε πριν από τέσσερα χρόνια, όταν στο Deree μου ζητήθηκε να διδάξω Ηθική των Ζώων. Τότε άρχισα να διαβάζω για τη διαφορετική σχέση που έχουν (και είχαν ιστορικά) διάφορες κοινωνίες με τα ζώα, να διαβάζω τι έχουν πει άλλοι για τη σχέση μας με αυτά, αλλά το σημαντικότερο ήταν πως άρχισα να διαβάζω συστηματικά για τα ίδια τα ζώα – τη φυσιολογία τους, τον τρόπο ζωής των διαφόρων ειδών κ.ο.κ. Τότε συνειδητοποίησα πόσο λίγα ήξερα. Πιστεύω ότι πρέπει να σεβόμαστε τις ζωές και τις ανάγκες όλων των ζώων. Για να γίνει αυτό, όμως, πρέπει να επανεξετάσουμε εξ ολοκλήρου τη σχέση αυτή. Τα ζώα δεν είναι εδώ για εμάς, είναι εδώ με εμάς, και, παρόλο που μπορούμε σε μεγάλο βαθμό να καθορίζουμε τις συνθήκες ζωής τους (και θανάτου τους), αυτό δεν σημαίνει ότι είναι σωστό να το κάνουμε.

– Κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα εξημερωμένα ζώα ως «συμπολίτες» μας. Συμφωνείτε;

– Με δυσκολεύει ο διαχωρισμός των εξημερωμένων ζώων από τα άλλα, επειδή τα εξημερωμένα ζώα είναι πολλών ειδών, όπως είναι και τα μη εξημερωμένα. Οπως και να ’χει, σίγουρα δεν θα αντιμετώπιζα κανένα ζώο ως συμπολίτη μου, γιατί δεν είναι. Πιστεύω ότι οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε το κάθε ζώο σαν ένα υποκείμενο που έχει μια ζωή η οποία έχει σημασία, και γενικά αλλά και για το ίδιο το ζώο.

– Παρόλο που παραδέχεστε ότι η σχέση με τα κατοικίδια είναι μεταμορφωτική, σημειώνετε ότι είναι και βαθιά προβληματική. Δεν είναι άδικο να υποτιμάει κανείς την ευεργετική επίδραση των ζώων στους ανθρώπους;

– Δεν θέλω να την υποτιμήσω. Είναι σημαντική. Αλλά θέλω να σκεφτούμε αυτή τη σχέση λίγο παραπάνω. Είναι αλήθεια ότι εμάς γενικά μας κάνει καλό να έχουμε κατοικίδια και υπάρχουν πολλές έρευνες γι’ αυτό, αλλά και όσοι ζουν με ζώα το γνωρίζουν καλά. Οι έρευνες για τη θεραπευτική δύναμη της συμβίωσης πάνω στα ζώα, ωστόσο, είναι ελάχιστες, σχεδόν ανύπαρκτες θα έλεγα, κι αυτό αντικατοπτρίζει την προβληματική σχέση μας με τα ζώα, επειδή η σχέση αυτή είναι κατά βάσιν ανθρωποκεντρική. Είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε πως, όταν μιλάμε για κατοικίδια, υπάρχουν ένα σωρό διαφορετικά ζώα στα οποία αναφερόμαστε: γάτες, σκύλοι, ψάρια, ερπετά, πουλιά, άγρια ζώα. Δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο ότι για όλα αυτά τα ζώα, όταν τα έχουμε σπίτι μας, η επίδρασή μας είναι ευεργετική. Στις περισσότερες περιπτώσεις θα έλεγα πως ισχύει το αντίθετο: τα ζώα ζουν μοναχικές, αιχμάλωτες και αφύσικες ζωές. Τα ζώα στερούνται πολλά όταν ζουν με εμάς. Τους στερούμε τον φυσικό τρόπο ζωής τους, γίνονται τελείως εξαρτώμενα από εμάς, παίρνουμε αποφάσεις για τα πάντα στη ζωή τους. Το ότι μερικά από αυτά τα ζώα ζουν καλές ζωές, και πάλι δεν νομίζω ότι είναι επαρκής απάντηση.

Oπως και οι άνθρωποι, προσαρμόζουμε τις προτιμήσεις μας πολύ συχνά σ’ αυτό που θεωρούμε/γνωρίζουμε/μαθαίνουμε ως φυσικό και δεν νιώθουμε ότι μας λείπει κάτι, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν στερούμαστε κάτι σημαντικό για την ευημερία μας. Oπως λέει η Martha Nusbaum για την περίπτωση των γυναικών, πολλές γυναίκες που μεγάλωσαν με την ιδέα ότι η μόρφωση δεν είναι για τις γυναίκες δεν ένιωθαν ότι τους έλειπε η μόρφωση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν στερούνταν κάτι πολύ σημαντικό.

Δεν αμφισβητώ σε καμία περίπτωση την αγάπη πολλών ανθρώπων για τα κατοικίδιά τους, μια αγάπη που όντως πιστεύω ότι είναι ειλικρινής και μεταμορφωτική. Αλλά βλέπω ότι πολλές φορές σ’ αυτή την αγάπη λείπει ένα βασικό συστατικό που, πιστεύω, πρέπει να υπάρχει σε κάθε σχέση αγάπης: ο σεβασμός. Σ’ αυτή την περίπτωση, δηλαδή, ο σεβασμός για το είδος του κάθε ζώου, χωρίς να επιβάλλουμε ανθρωπομορφικά κριτήρια για την ευημερία τους. Νομίζω ότι πρέπει να σεβόμαστε τη ζωή των ζώων που έχουμε στα σπίτια μας και το γεγονός ότι η ζωή αυτή είναι δική τους και έχει τα χαρακτηριστικά του είδους στο οποίο ανήκει το κάθε ζώο. Αυτό προϋποθέτει ότι αντιμετωπίζουμε την ένταξη ενός ζώου σ’ ένα σπίτι με την ίδια σοβαρότητα που αντιμετωπίζουμε την ένταξη ενός παιδιού σ’ ένα σπίτι: όχι σαν να είναι κτήμα μας, αλλά σαν να πρόκειται για ένα συγκάτοικο.

– Πρόσφατα έχασα τον σκύλο μου. Τον είχα δέκα χρόνια και ήταν «μέλος της οικογένειας». Πιστεύετε ότι καταπάτησα την ελευθερία του;

– Λυπάμαι πολύ, είναι τρομερός ο πόνος αυτός. Φοβούμαι όμως πως θα απαντήσω ότι, ναι, καταπατήσατε την ελευθερία του.

– Το βιβλίο αυτό γράφτηκε λίγο πριν από την πανδημία. Τι θα αλλάζατε στο κεφάλαιο για την κρεατοφαγία;

– Δεν νομίζω να άλλαζα πολύ το κεφάλαιο της κρεατοφαγίας, αλλά θα πρόσθετα κάτι στο κεφάλαιο για το περιβάλλον, γιατί, όπως λέω και στο βιβλίο, η σχέση μας με τα ζώα είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη σχέση μας με το περιβάλλον. Στο κεφάλαιο για την κρεατοφαγία θα συζητούσα πιο πολύ τους κινδύνους που εγκυμονεί η εντατική εκτροφή ζώων για την υγεία μας σε σχέση με τους ιούς και τις πανδημίες που προκαλούν και, πιστεύω, θα προκαλούν στο μέλλον με μεγαλύτερη συχνότητα. Επίσης, θα εστίαζα πιο πολύ (πράγμα που δεν έκανα στο βιβλίο για λόγους συντομίας) στο πώς η καταστροφή της φύσης και η συνεχής προσπάθειά μας για ανάπτυξη έχει αλλάξει και τη σχέση μας με τα άγρια ζώα, αλλά και στους κινδύνους που αυτό εγκυμονεί, μεταξύ άλλων, για την υγεία μας.

– Θα γίνουμε λιγότερο αδιάφοροι για το περιβάλλον στη μετά COVID-19 εποχή; Τι διδάσκει η Ιστορία; Αυτές οι κρίσεις λειτουργούν αφυπνιστικά ή σύντομα θα επιστρέψουμε στις παλιές μας συνήθειες;

– Δεν νομίζω να αλλάξει κάτι εξαιτίας της πανδημίας. Στη συζήτηση που έχει γίνει σε σχέση με την πανδημία η σχέση μας γενικά με το περιβάλλον και τα ζώα δεν είναι στο επίκεντρο. Eγινε κάποιος λόγος για μερικές πρακτικές σε αγορές στην Κίνα, αλλά αυτό ήταν όλο. Η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει βέβαια, και υπάρχουν πάρα πολλές μελέτες, αλλά το θέμα του περιβάλλοντος είναι πρωτίστως πολιτικό, κι έτσι δεν είμαι αισιόδοξη. Γιατί και στο παρελθόν, για παράδειγμα στη δεκαετία του 1990, είχαν γίνει συζητήσεις και είχαν συμφωνηθεί οδηγίες για το πώς πρέπει να γίνεται η εκτροφή των ζώων ώστε να ελεγχθεί σε κάποιο βαθμό η ανάπτυξη επικίνδυνων ιών, αλλά, όπως συμβαίνει και με τις νομοθεσίες για τα ζώα που αναφέρω στο βιβλίο, τελικά αυτές ουσιαστικά δεν εφαρμόζονται.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Βιβλίο: Τελευταία Ενημέρωση

X