Kathimerini.gr
ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ
Δύσκολα θα βρει κανείς πιο πλήρη, ντελικάτη και, ταυτόχρονα, ρεαλιστική περιδιάβαση στην ιαπωνική ψυχοσύνθεση και πραγματικότητα, από τα έργα του Ουκίγιο-ε (Ukiyo-e). Τη δημοφιλέστερη, ίσως και μακροβιότερη, μορφή τέχνης που εμφανίστηκε στην Ιαπωνία από τα τέλη του 17ου αιώνα, κορυφώθηκε τον 18ο και 19ο, και έχει ως πιο συμβολική αποτύπωσή της το περίφημο «Μεγάλο κύμα στα ανοιχτά της Καναγκάουα». Το έργο αυτό του Κατσουσίκα Χοκουσάι υπάρχει παντού: από γλυπτά μέχρι ρούχα ακόμη και σε emoji.
Πού αλλού θα μπορούσε να δει κανείς 366 έργα των σημαντικότερων εκπροσώπων του Ουκίγιο-ε αν όχι στο Τόκιο, στο Edo-Tokyo Museum; Οταν το επισκεφθήκαμε, σε πρόσφατο ταξίδι μας στην Ιαπωνία, η μέρα ήταν βροχερή αλλά ο μεγάλος συνωστισμός δεν οφειλόταν σε αυτό. Περάσαμε μπροστά από τους «Πέντε αγαπημένους καλλιτέχνες του Ουκίγιο-ε» στοιχισμένοι, σε σειρά που κινιόταν αργά, όσο χρειαζόταν για να θαυμάσουμε τα έγχρωμα χαρακτικά μικρού μεγέθους (τα περισσότερα δεν ξεπερνούσαν τα 38 εκ. ύψος). Ο χαμηλός φωτισμός και η απόλυτη, ευλαβική ησυχία βοηθούσαν στην περισυλλογή και στην απόλαυση.
Οι εικόνες του «επιπλέοντος κόσμου» (όπως είναι η απόδοση του Ουκίγιο-ε), κατά μία έννοια ρευστού, φευγαλέου, φθαρτού, ασχολούνται με τον κόσμο των θεάτρων, των τεϊοποτείων και των μπορντέλων, τον πολιτισμό της καθημερινότητας και της πραγματικότητας, αισθαντικό μέσα στον ρεαλισμό και στην τελετουργική (α)συμμετρία του. Ηθοποιοί, γκέισες, περίτεχνα άνθη, πουλιά, τοπία, φύση κυρίαρχη, μυθικά πρόσωπα, πολεμικές συγκρούσεις, ζώα που υιοθετούν ανθρώπινες συνήθειες, μια εικαστική περιήγηση στην Ιαπωνία του άστεως, της εξοχής, της ψυχικής ενδοχώρας. Εικόνες που συλλαμβάνουν μια στιγμή, μια ματιά, μια αίσθηση, συμπυκνωμένες και αποτυπωμένες λεπταίσθητα σαν τους στίχους ενός χαϊκού.
Στην πρώτη αίθουσα του Μουσείου Εντο (ονομασία του Τόκιο) ο Ουταμάρο (Kitagawa Utamaro, 1753-1806), αναγνωρισμένος για τις όμορφες γυναίκες «του». Ο Ουταμάρο «ζουμάρει» στα πρόσωπα, ζωγραφίζει τα μοντέλα του από τη μέση και πάνω ή από το στήθος και πάνω. Υπάρχει ένας εσωτερικός ρυθμός σε αυτές τις διαδοχικές απεικονίσεις, που ανιχνεύουν διαθέσεις και αισθήματα.
Στην επόμενη αίθουσα ο Σαράκου (Toshusai Sharaku, αγνώστων ημερομηνιών). Απολύτως άγνωστος και ο ίδιος, ζωγράφισε, μπούστο και αυτός, ηθοποιούς του θεάτρου Καμπούκι. Κακούς και ήρωες, με θεατρική υπερβολή στην έκφραση.
Ο Χοκουσάι (Katsushika Hokusai, 1760-1849), είναι ο αδιαμφισβήτητος σταρ. Στα έγχρωμα χαρακτικά του εστιάζει κυρίως σε τοπία, τα οποία είναι τόσο συναρπαστικά ώστε έχεις την αίσθηση ότι εγκαταλείπουν το χαρτί και περιβάλλουν τον θεατή. Αλλαξε το καλλιτεχνικό όνομά του περισσότερο από 30 φορές και την κατοικία του πάνω από 90, σε μια καριέρα που μετράει 70 χρόνια. Πέθανε στα 90 του.
Στην τέταρτη αίθουσα ο Χιροσίγκε (Utagawa Hiroshige, 1797-1858), μας ξεναγεί σε τοπία και σιδηροδρομικούς σταθμούς της Ιαπωνίας. Οι άνθρωποι είναι φιγούρες. Τελευταίος ο (και χρωματικά) εκρηκτικός Κουνιγιόσι (Utagawa Kuniyoshi, 1797-1861). Πρόδρομος των κόμιξ και του κινηματογράφου. Μια ευαισθησία εύχαρης, όχι μελαγχολική. Εκκεντρικός και την ίδια στιγμή ορθόδοξος εκφραστής του Ουκίγιο-ε.
Βγαίνοντας από το μουσείο στο ψιλόβροχο, το βλέμμα μας είναι πιο ήσυχο, ανάλαφρο και την ίδια στιγμή ενδοσκοπικό.
