Πηγαίνοντας στην τελευταία έκθεση του Κέντρου Τέχνης Διάτοπος, «Duologue» με τους καλλιτέχνες Σπύρου Αγαθού και Αντώνη Τζιαρρίδη συνάντησα την ιδιοκτήτρια της γκαλερί Δάφνη Νικήτα και μιλήσαμε για την αναθεωρημένη μας πραγματικότητα. Μέσα σε πολλά άλλα που συζητήσαμε μου είπε ότι τώρα ο Διάτοπος κλείνει 20 χρόνια στα εικαστικά δρώμενα της Κύπρου. Η Δάφνη Νικήτα μού είπε για τα είκοσι χρόνια του Διάτοπου ότι αδιαπραγμάτευτος σκοπός του χώρου από την αρχή μέχρι και σήμερα είναι να προβάλλει το σύγχρονο έργο τέχνης και να ερευνά και να διαδίδει τις ιδιαίτερες αξίες της σύγχρονης τέχνης. Σημαντικό για μένα ήταν και είναι ο Διάτοπος να δίνει βήμα στην πρωτοποριακή και πειραματική τέχνη.
Νοητική γεωγραφία-Θεόδουλος Γρηγορίου 2018
–Είκοσι χρόνια Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Διάτοπος…
–Τα είκοσι χρόνια που λειτουργεί το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Διάτοπος πραγματικά μοιάζουν σαν να μην πέρασαν ποτέ. Όταν συνειδητοποίησα πως στις 21 Μαρτίου 2001 είχαμε εγκαινιάσει τους χώρους μας με την εμβληματική έκθεση της Μαρίας Λοϊζίδου «Let’s get lost» ένιωσα την ανάγκη να μοιραστώ αυτή μας τη διαδρομή στον συναρπαστικό κόσμο των εικαστικών τεχνών και όχι μόνο, με το φιλότεχνο κοινό που για τόσα χρόνια μας ακολούθησε, ταξίδεψε μαζί μας, ήλθε σε επαφή με τη σύγχρονη εικαστική δημιουργία αλλά και με αυτούς που τώρα μας γνωρίζουν και επιθυμούν να γίνουν οι νέοι συνταξιδιώτες μας. Όταν επέστρεψα στην Κύπρο από τις σπουδές μου στην Ιστορία της Τέχνης αποφάσισα, διαπιστώνοντας τη δυσκολία που είχα να βρω δουλειά ως ιστορικός τέχνης, αφού δεν υπήρχαν οι χώροι υποδομής ή οι ανάλογες θέσεις για το αντικείμενό μου, να δημιουργήσω έναν δικό μου χώρο που να έχει ως πρωταρχικό του στόχο να καταστεί ένας ζωντανός και δυναμικός χώρος συνάντησης και επικοινωνίας δημιουργών, σύγχρονου έργου τέχνης, κοινού και θεωρητικών της τέχνης. Αδιαπραγμάτευτος σκοπός του χώρου από την αρχή μέχρι και σήμερα είναι να προβάλλει το σύγχρονο έργο τέχνης και να ερευνά και να διαδίδει τις ιδιαίτερες αξίες της σύγχρονης τέχνης. Σημαντικό για μένα ήταν και είναι ο Διάτοπος να δίνει βήμα στην πρωτοποριακή και πειραματική τέχνη, ιδιαίτερα σ’ αυτή που είναι αποτέλεσμα έρευνας όσον αφορά τη φόρμα, το περιεχόμενο και τα μέσα έκφρασης και να προβάλλει έργα με ανοιχτό και διερευνητικό χαρακτήρα.
–Ποιες ήταν οι πιο σημαντικές στιγμές του Διάτοπου;
–Τι να πρωτοθυμηθώ τώρα; Έχουμε φιλοξενήσει όλα αυτά τα χρόνια εκθέσεις πολύ σημαντικές αφού αυτές καταγράφονται ως ιστορικά ντοκουμέντα για την πορεία και την εξέλιξη της σύγχρονης τέχνης του τόπου μας. Η συνεργασία με σημαντικούς καλλιτέχνες με αξιόλογο έργο στην Κύπρο και στο εξωτερικό που δημιούργησαν έργα ειδικά για τον Διάτοπο με κάνουν περήφανη. Εκθέσεις που μπορεί να χαρακτηριστούν μουσειακές και εννοώ τον μνημειακό και σύγχρονο χαρακτήρα των έργων που σε κάποιες περιπτώσεις ήταν μεγάλες εγκαταστάσεις στον χώρο με ήχο και εικόνα. Ακόμη έργα που είχαν παρουσιαστεί σε σημαντικές Μπιενάλε και άλλες διεθνείς διοργανώσεις και παρουσιάζονταν για πρώτη φορά στην Κύπρο. Θυμάμαι τώρα την έκθεση του Θεόδουλου Γρηγορίου με τίτλο «Κύτταρα» όπου παρουσιάσαμε για πρώτη φορά τη μεγάλη εγκατάστασή του στον χώρο «Chambre intime pour l’homo sapiens» με την οποία ο καλλιτέχνης είχε πάρει μέρος στην 4η Διεθνή Έκθεση Γλυπτικής και Εγκαταστάσεων στον Χώρο «OPEN 2001» στη Βενετία, μετά από επιλογή του Γάλλου τεχνοκριτικού Pierre Restany. Ακόμη δείξαμε στο κυπριακό κοινό την μεγάλη εγκατάσταση του Παναγιώτη Μιχαήλ με την οποία εκπροσώπησε την Κύπρο στην Μπιενάλε Βενετίας και την μεγάλη βίντεοεγκατάσταση «Μεταμόρφωση» με είκοσι τηλεοράσεις του Νίκου Κουρούσιη. Ο Διάτοπος έδωσε βήμα σε πολλούς καλλιτέχνες για να παρουσιάσουν μουσειακές εκθέσεις όπως τη Λία Λαπίθη, την Κλίτσα Αντωνίου, τη Μαρία Λιανού, την Κυριακή Κώστα, τη Μελίτα Κούτα, τη Helene Black, την Κέττα Ιωαννίδου για να θυμηθώ μόνο κάποιες από τις εκθέσεις που έγραψαν ιστορία. Επίσης, δεν μπορώ να μη θυμηθώ και να αναφέρω την συνεργασία του Διάτοπου με την γνωστή γκαλερί της Αθήνας a.antonopoulou art και την ανταλλαγή καλλιτεχνικών εκθέσεων. Πολύ σημαντική ήταν επίσης η φιλοξενία στον χώρο μας καλλιτεχνών της τέχνης του περφόρμανς με τελευταία την περφόρμανς του εικαστικού Pashias στο πλαίσιο της παρουσίασης του βιβλίου μου «Μαύρα σκυλιά». Θα σταθώ επίσης στις διάφορες παράλληλες εκδηλώσεις που οργανώνουμε σε συνεργασία με τους καλλιτέχνες μας στο πλαίσιο των εκθέσεών τους σε μια προσπάθεια να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον και την περιέργεια του κοινού να επισκεφτεί ξανά τον χώρο μας. Οργανώσαμε, λοιπόν, διαλέξεις, ξεναγήσεις, συζητήσεις, χοροθεατρικές παραστάσεις, περφόρμανς, παρεμβάσεις σχεδιαστών σε συνεργασία με εικαστικούς, παρουσιάσεις βιβλίων, εργαστήρι τέχνης για μικρά παιδιά. Όλα αυτά για να ενισχύσουμε τον πρωταρχικό στόχο του Διάτοπου να λειτουργήσει ως ένας τόπος επικοινωνίας, ένας χώρος περάσματος από τον ένα στον άλλο «τόπο», από την μια στην άλλη τέχνη, από το υλικό στο άυλο και στο πνευματικό.
Panayiotis Michael-Under Construction
Όταν σταμάτησαν τα πάντα
–Μια αναδρομή σε όλες τις εκθέσεις και παρουσιάσεις που έδειξε ο Διάτοπος, τι είναι αυτό που σου αφήνει και ποια ήταν για εσένα η πιο έντονη στιγμή που έζησες μέσα σε αυτά τα είκοσι χρόνια και γιατί;
–Κάνοντας μια αναδρομή σε όλες αυτές τις εκθέσεις, σε όλες αυτές τις συνεργασίες διαπιστώνω πως νιώθω κάθε φορά την ίδια πρωταρχική επιθυμία, την ίδια αγάπη για την τέχνη και βεβαίως για τους δημιουργούς. Δεν ξέρω, αλλά προσωπικά πιστεύω μετά από τόσα χρόνια πως αυτό που με βοηθά να μη σταματήσω, που με βοηθά να συνεχίζω είναι το ίδιο αυτό συναίσθημα πληρότητας και ικανοποίησης που νιώθω, και θέλω να πιστεύω και οι συνεργάτες/καλλιτέχνες, τη μοναδική αυτή στιγμή που τελειώνουμε το στήσιμο μιας έκθεσης και είμαστε έτοιμοι να ανοίξουμε την πόρτα για το κοινό. Αυτή την πληρότητα την νιώθω κάθε φορά που κατορθώνουμε τα έργα να συνομιλήσουν με τον χώρο. Είναι πολλές οι έντονες στιγμές που ζήσαμε στον Διάτοπο όχι μόνο εγώ αλλά και οι καλλιτέχνες μου, όπως έχω πει, γιατί είναι αυτή ακριβώς η συνάντηση και η επικοινωνία μας, αυτή η κοινή προσπάθεια μας να παρουσιάσουμε σημαντικές εκθέσεις που μας τροφοδοτεί και μας κρατά ενεργούς. Μια έντονη στιγμή είναι για μένα αυτή που βιώνουμε τώρα λόγω της πανδημίας. Όταν σταμάτησαν τα πάντα. Οι εκθεσιακοί χώροι παρέμειναν κλειστοί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το κοινό που ακολουθεί την τέχνη δεν είναι ποτέ δεδομένο και χρειάζεται να του «τραβάς» την προσοχή συστηματικά. Η επανέναρξη, λοιπόν, θέλει πολύ προσπάθεια. Μοιάζει σαν να ξεκινάς από το μηδέν. Αυτό είναι κουραστικό πολύ συναισθηματικά και όχι μόνο. Ευτυχώς η επανέναρξη μάς πρόσφερε πολύ δύναμη και κουράγιο. Ελπίζω αυτό να συνεχίσει…
–Αντιμετώπισες δυσκολίες ως γυναίκα ιδιοκτήτρια γκαλερί;
–Δεν ξέρω αν το πρόβλημα είναι φυλετικό. Το έχω σκεφτεί πολλές φορές. Κάποιες φορές ίσως και να με άγγιξε λίγο. Η αγάπη μου όμως για αυτό που κάνω με έχει σώσει αρκετές φορές ή ίσως να μου έριξε και στάχτη στα μάτια. Θυμάμαι τη φράση που μου είπε ο Νίκος Κουρούσιης την οποία παραφράζω λίγο και ας με συγχωρέσει: «Δάφνη, το πιο σημαντικό είναι η δημιουργία. Να δημιουργούμε». Αυτό είναι για μένα το κλειδί. Να διευθύνεις μια γκαλερί στον τόπο μας είναι δύσκολο έτσι και αλλιώς. Ο δρόμος είναι μοναχικός και χρειάζεται αγάπη, γνώση και πείσμα. Δυσκολίες πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν. Το θέμα είναι να συνεχίζεις ακόμη και όταν δεν μπορείς. «Δεν μπορώ να συνεχίσω, θα συνεχίσω», όπως λέει ο αγαπημένος Μπέκετ.
Kyriaki Costa-Presence in Absence-Euaggellia Randou Christos Papadopoulos-Choreography Alexandra Waierstall
Ο πολιτισμός ασπίδα
–Ποιες είναι οι διάφορες που βλέπεις είκοσι χρόνια πριν με το τώρα στα εικαστικά δρώμενα;
–Σίγουρα τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Είναι πιο δύσκολα τώρα σε όλα τα επίπεδα. Η πανδημία μάς άλλαξε. Θυμάμαι όλες αυτές τις μουσειακές/μνημειακές εκθέσεις που έχουμε κάνει. Ευχή να μπορούμε να συνεχίσουμε να τις κάνουμε. Ευχή η Πολιτεία να αγκαλιάσει τους εκθεσιακούς χώρους και τις ιδιωτικές γκαλερί, ως χώρους πολιτισμού, όπως είναι. Να δημιουργηθεί μια πολιτιστική πολιτική και ένας διάλογος που να βοηθήσει όλους τους ιδιωτικούς χώρους να υπάρξουν. Ας μην περιορίσουμε το εικαστικό μας τοπίο. Ας το διευρύνουμε για το καλό όλων και πάνω από όλα της τέχνης και των ανθρώπων της.
–Υπάρχει κάτι που μετανιώνεις;
–Ναι, για κάποιες επιλογές που έκανα. Όλα μπορεί να συμβούν και συμβαίνουν. Μαθαίνουμε όμως και δεν υπάρχει λόγος να κλαίμε πάνω από χυμένο γάλα.
–Πώς οραματίζεσαι το μέλλον για τον Διάτοπο, αλλά και για τα πολιτιστικά εν γένει στον τόπο μας; Υπάρχει ακόμη ελπίδα;
–Εύχομαι να μπορώ να συνεχίσω να στηρίζω και να υποστηρίζω την πρωταρχική πολιτική που είχα όταν αποφάσισα να δημιουργήσω τον Διάτοπο και μαζί με τους πολύτιμους καλλιτέχνες/συνεργάτες να παρουσιάζουμε εκθέσεις που θα μας κάνουν περήφανους. Τα πολιτιστικά βρίσκονται σε μια πολύ κρίσιμη καμπή. Εύχομαι πραγματικά το κράτος, η οργανωμένη πολιτεία να τα στηρίξει συνειδητά και με οργανωμένη στρατηγική και πολιτιστική πολιτική. Αν θέλουμε να έχουμε μια δυνατή, υγιή και σκεπτόμενη κοινωνία με ενεργούς και ευτυχισμένους πολίτες, ο πολιτισμός θα πρέπει να είναι η ασπίδα μας.
