Kathimerini.gr
ΤΗΣ ΜΑΡΩΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ
Το έχουν ονομάσει «MOMA της Μαδρίτης», καθώς είναι από τα παλιότερα του είδους στην Ευρώπη, με εξαιρετική συλλογή έργων μοντέρνας ζωγραφικής – εδώ και η «Γκερνίκα» του Πάμπλο Πικάσο. Ομως από τον Αύγουστο, λόγω των έκτακτων μέτρων για την COVID-19, το ΜΟΜΑ παραμένει κλειστό. Αντιθέτως, το Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia άνοιξε για το κοινό, τηρώντας βεβαίως αυστηρά μέτρα ασφαλείας. Και μάλιστα το Reina Sofia γιορτάζει τα τριακοστά του γενέθλια με μια εντυπωσιακή περιοδική έκθεση από αυτές που έχουμε επιθυμήσει: ένα εμπεριστατωμένο αφιέρωμα στο έργο του ζωγράφου Πιετ Μοντριάν (Piet Mondrian 1872-1944) στο πλαίσιο του ολλανδικού καλλιτεχνικού κινήματος De Stijl, που διαμόρφωσε την πορεία της γεωμετρικής αφηρημένης τέχνης και έκανε μια βαθιά τομή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη ζωγραφική μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Με αυτόν τον κατεξοχήν μοντέρνο καλλιτέχνη, που ξεκίνησε το 1892 ως παλαιομοδίτης Ολλανδός ζωγράφος τοπίου για να καταλήξει, δουλεύοντας ασταμάτητα και ύστερα από πολλές απογοητεύσεις, να θεωρείται ιδρυτής της νέας τέχνης του 20ού αιώνα, το εθνικό μουσείο της Ισπανίας κάνει την έκπληξη: Εγκαινιάζει μια εικαστική διοργάνωση υψηλότατων διεθνών προδιαγραφών, τη στιγμή που μεγάλες ευρωπαϊκές εκθέσεις ακυρώνονται και τα σημαντικότερα μουσεία της χώρας, όπως το Prado, αναγκάζονται ουσιαστικά να ανακαλύψουν εκ νέου τον εαυτό τους με εκθέσεις που προέρχονται από δικές τους συλλογές.
Αριστερά, Piet Mondrian, «Church Façade 1: Church at Domburg», 1914. Kunstmuseum Den Haag. MODRIAN / HOLTZMAN TRUST
Η έκθεση «Mondrian and De Stijl», που συνδιοργανώνεται από το Museo Reina Sofia και το Stichting Kunstmuseum της Χάγης με τη συνεργασία της Comunidad de Madrid, άρχισε να ετοιμάζεται πριν από τρία χρόνια. Εκτοτε πέρασε πολλές περιπέτειες με αποκορύφωμα την πανδημία, που περιέπλεξε περισσότερο τα πράγματα: μεγάλες συλλογές ακύρωσαν τις δωρεές τους λόγω συνθηκών, τα ταχυδρομεία αρνήθηκαν να ταξιδέψουν τα έργα στη Μαδρίτη. Εντέλει, παρά τα εμπόδια, η έκθεση εγκαινιάστηκε στις 11 Νοεμβρίου. Μέχρι τη 1η Μαρτίου 2021 θα φιλοξενείται στις αίθουσες του μουσείου, για να γνωρίσει στους επισκέπτες την ιδιαίτερη ομορφιά της ζωγραφικής του Μοντριάν και το προσωπικό του στυλ, που ξεπέρασε τα παραδοσιακά όρια του εικονογραφικού χώρου, διεύρυνε το εικαστικό λεξιλόγιο και συνέδεσε την επιστήμη με την τέχνη.
Ο Μοντριάν και οι καλλιτέχνες του De Stijl ανέτρεψαν ό,τι μέχρι τότε γνώριζε το βλέμμα ως ζωγραφική και ο νους ως εικονογραφική γλώσσα. Μια γενιά παλαιότερος από τους άλλους «μοντέρνους», άλλαξε γρήγορα προσανατολισμό στη ζωγραφική του, αποκτώντας με σκληρή εργασία –σχεδόν 20 χρόνων– απίστευτες δεξιότητες. Μετά το 1905 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αναζήτηση της ομορφιάς –ο απώτερος στόχος κάθε ζωγράφου– δεν έγκειται στο θέμα ή στην αναπαραστατική λειτουργία της ζωγραφικής. Εγκειται στον τρόπο που οι μορφές και τα χρώματα παράγουν πλαστικότητα στην εικόνα, έτσι ώστε να είναι ικανή να μιλήσει απευθείας στο μάτι του θεατή.
Vilmos Huszar and Pieter Klaarhamer, «Boys’ Bedroom», Villa Arendshoeve, home of the Bruynzeel Family, Voorburg. JOAQUIN CORTES / ROMAN LORES / ARCHIVE OF MUSEO REINA SOFIA
Ολοι τους στράφηκαν στο αυστηρά δομημένο επιστημονικό περιβάλλον για να δημιουργήσουν μια νέα πραγματικότητα καλύτερα προσαρμοσμένη στον κόσμο της νεωτερικότητας, που τότε άρχιζε να ανατέλλει. Ο Μοντριάν ονόμασε αυτό το καλλιτεχνικό ρεύμα «νεο-πλαστικισμό». Οι αρχές του επεκτάθηκαν από τη ζωγραφική και τη γλυπτική στην αρχιτεκτονική και στις εφαρμοσμένες τέχνες, στον γραφιστικό και βιομηχανικό σχεδιασμό.
Η έκθεση ξεκινά τη διαδρομή της από την αίθουσα που είναι αφιερωμένη στα πρώτα καλλιτεχνικά βήματα του ζωγράφου. Μετά μια αναδρομή στην τέχνη και στην αρχιτεκτονική των Κάτω Χωρών που τον επηρέασαν στο ξεκίνημά του, ακολουθεί την προσωπική του πορεία: τη σύνδεσή του με την ομάδα De Stijl και τους καλλιτέχνες-συνοδοιπόρους του κατά τη δεκαετία του 1920. Κλείνει με δύο αίθουσες αφιερωμένες στις τελευταίες περιόδους του.
Gerrit Thomas Rietvelt, «Uncolored Slatted armchair». JOAQUIN CORTES / ROMAN LORES / ARCHIVE OF MUSEO REINA SOFIA
Αν και πίστευε από το 1922 ότι το αφηρημένο του πείραμα τελείωσε, συνέχισε να εργάζεται με το λιτό του οπτικό λεξιλόγιο – οριζόντιες και κάθετες γραμμές που ορίζουν περιοχές λευκού, κόκκινου, κίτρινου ή μπλε χρώματος. Για να ανακαλύψει, προς μεγάλη του έκπληξη, ότι του προσέφερε απεριόριστο εύρος και δυνατότητες σύνθεσης.
