Kathimerini.gr
ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑ ΖΩΗ
Μοιάζει ίσως με σύμπτωση μεταφυσική: η «Θεία Κωμωδία», το επικό και αφηγηματικό ποίημα του Δάντη που περιγράφει σε τρία μέρη (Κόλαση, Καθαρτήριο, Παράδεισος) την κατάβασή του στον Αδη με οδηγούς τον ποιητή Βιργίλιο και την αγαπημένη του Βεατρίκη, ολοκληρώθηκε το 1320, ακριβώς επτά αιώνες προτού η ανθρωπότητα έρθει αντιμέτωπη με μια συμφορά «θεϊκών» διαστάσεων.
Σε κλίμα πιο ευοίωνο, μια παραπλήσια επέτειος, τα επτακόσια χρόνια από τον θάνατο του Δάντη το 1321, επίσης βρίσκουν τον κόσμο σε συνθήκες πανδημίας, αλλά με μια κάποια ελπίδα να αχνοφαίνεται στο βάθος. Ευλόγως, λοιπόν, η πρώτη μεγάλη σχετική εκδήλωση πραγματοποιείται διαδικτυακά από την πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας, της γενέτειρας του Δάντη, και έχει τον αισιόδοξο τίτλο «A riveder le stelle»: είναι η τελευταία φράση της «Κόλασης» και αποδίδεται στα ελληνικά με το ποιητικά εξυψωτικό, «να ξαναδούμε τ’ άστρα».
Πρόκειται για μια online έκθεση που εγκαινιάστηκε την Πρωτοχρονιά και παρουσιάζει σε υψηλή ανάλυση 88 σκίτσα από μολύβι και μελάνι, τα οποία σχεδίασε ο αναγεννησιακός Ιταλός ζωγράφος και αρχιτέκτονας Φεντερίκο Ζουκάρι μεταξύ 1586 και 1588, αντλώντας έμπνευση από τη «Θεία Κωμωδία» και δίνοντας έμφαση στις αντιθέσεις του μαύρου και του κόκκινου χρώματος.
Περιλαμβάνονται 28 απεικονίσεις της «Κόλασης», 49 του «Καθαρτηρίου» και 11 του Παραδείσου, που ο Ζουκάρι φιλοτέχνησε στη διάρκεια παραμονής του στην Ισπανία και που μετά τον θάνατό του, το 1609, περιήλθαν πρώτα στην αριστοκρατική οικογένεια Ορσίνι (για την οποία ο ζωγράφος εργαζόταν) κι έπειτα σε εκείνη των Μεδίκων. Το 1738 αποκτήθηκαν από την πινακοθήκη Ουφίτσι, ωστόσο, λόγω της ευπάθειάς τους δεν εκτέθηκαν παρά μόνον αποσπασματικά: μία φορά το 1865, ως μέρος της επετείου για τα 600 χρόνια από τη γέννηση του Δάντη και ταυτόχρονα ως τμήμα των εορτασμών της ιταλικής ενοποίησης, και μία δεύτερη φορά το 1993, σε μία ακόμη έκθεση για το έργο του ποιητή, στο Αμπρούτσο.
«Τώρα εκτίθενται στο σύνολό τους, συνοδευόμενα από επιστημονικό και εκπαιδευτικό σχολιασμό», δήλωσε σχετικά ο Αϊκε Σμιτ, ιστορικός τέχνης και διευθυντής της πινακοθήκης. «Η Ουφίτσι είναι ειλικρινά περήφανη που ανοίγει τους εορτασμούς για την επέτειο του θανάτου του μεγάλου ποιητή καθιστώντας αυτή την εξαιρετική συλλογή προσβάσιμη σε όλους. Τα έργα είναι μια σημαντική πηγή πληροφοριών για μελετητές του Δάντη και για φοιτητές, αλλά και για οποιονδήποτε εμπνέεται από την αναζήτηση του ποιητή για τη γνώση και την αρετή».
Γεννημένος το 1265 στη Φλωρεντία, ο Δάντης έγραψε τη «Θεία Κωμωδία» μεταξύ του 1308 και του 1320. Επέλεξε για το έργο του τη λαϊκή, φλωρεντινή διάλεκτο, φτάνοντας αιώνες αργότερα να θεωρηθεί ο «πατέρας» της σύγχρονης ιταλικής γλώσσας. Το 2021 αναμένεται να πραγματοποιηθούν πολλές εκδηλώσεις για τα 700 χρόνια από τον θάνατό του, στη Φλωρεντία, στη Ραβένα και σε συνολικά 70 πόλεις της Ιταλίας που συνδέθηκαν με τη ζωή του.
Ελληνική μετάφραση
Το ενδιαφερόμενο ελληνικό κοινό μπορεί να παρακολουθήσει την έκθεση της πινακοθήκης Ουφίτσι στη διεύθυνση uffizi.it, έχοντας ενδεχομένως στο πλάι του και την τελευταία ελληνική μετάφραση της «Κόλασης», που ολοκλήρωσε ο θεατρικός σκηνοθέτης Δημήτρης Μαυρίκιος και κυκλοφόρησε τον Απρίλιο από τις εκδόσεις Ευρασία.
Σύμφωνα με δύο μελετητές του Δάντη, τον ποιητή Χαράλαμπο Γιαννακόπουλο και τον συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη, οι οποίοι υπέγραψαν δύο σχετικά άρθρα στην «Κ» (στις 21.6.2020 και στις 20.12.2020 αντίστοιχα), η μετάφραση του Δημήτρη Μαυρίκιου «απευθύνεται σε μεγάλο βαθμό στο αυτί του αναγνώστη, επιχειρώντας να διασώσει –ή να αναπαραγάγει στη γλώσσα μας– τη μουσικότητα και τη θεατρικότητα του ιταλικού ποιήματος», ενώ την ίδια στιγμή είναι «η εντελέστερη, λειτουργικότερη και ποιητικότερη ελληνόγλωσση εκδοχή του κειμένου, που στέκεται ως θεμελιακός ογκόλιθος της λογοτεχνίας της Δύσης».
