Του Απόστολου Κουρουπάκη
Για έβδομη χρονιά, από τις 4 έως τις 6 Οκτωβρίου, το διεθνές διεπιστημονικό φεστιβάλ λογοτεχνίας «Σαρδάμ» προγραμματίζει πολλές και ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις, με τις οποίες θέλει να ενθαρρύνει τον συνδυασμό του λόγου και της λογοτεχνίας με άλλες τέχνες και μέσα έκφρασης (θέατρο, τεχνολογία, ηχητική ποίηση, οπτική ποίηση, ήχο/μουσική, εικαστικές τέχνες, κ.λπ.). Οι εκδηλώσεις του θα πραγματοποιηθούν σε Λευκωσία και Λεμεσό και για το φεστιβάλ μίλησε στην «Κ» η Μαρία Ιωάννου από την ομάδα aRttitude (συνδιοργανώτρια με την Εύη Παναγιώτου), η οποία λέει ότι το Σαρδάμ δεν διακοσμεί τη λογοτεχνία ώστε να την κάνει πιο προσιτή ή ελκυστική. Οι συνεργασίες που προκύπτουν δεν είναι επιδερμικές, πρωταγωνιστές πια δεν είναι μόνο οι λέξεις, αλλά ολόκληρη η σύνθεση. Όσο για την καλή λογοτεχνία σημειώνει ότι αυτή δεν είναι στατική, δεν είναι παθητική, είναι σε διαρκή κίνηση, δεν είναι παραμύθι με αρχή, μέση και τέλος, είναι τρωτή όπως κι εμείς.
–Κάνουμε Σαρδάμ και φέτος, άρα όλα τα λάθη επιτρέπονται! Τι είναι το Σαρδάμ, όμως;
–Το Σαρδάμ είναι ένα διεθνές διεπιστημονικό φεστιβάλ λογοτεχνίας που ενθαρρύνει τον συνδυασμό του λόγου και της λογοτεχνίας με άλλες τέχνες και μέσα έκφρασης (θέατρο, τεχνολογία, ηχητική ποίηση, οπτική ποίηση, ήχο/μουσική, εικαστικές τέχνες, κοκ). Συγγραφείς-περφόρμερ από την Κύπρο και το εξωτερικό παρουσιάζουν κείμενά τους μέσα από λογοτεχνικές περφόρμανς, εργαστήρια και παράλληλες εκδηλώσεις. Κάποιες φορές, στην περίπτωση των ηχητικών ποιητών (sound poets) τα κείμενα αυτά δεν είναι κείμενα με την παραδοσιακή έννοια, αλλά ένας συνδυασμός από ήχους και λέξεις. Guest of Honour του φετινού Σαρδάμ, για παράδειγμα, είναι ο Ιάπωνας ηχητικός ποιητής Tomomi Adachi, ο οποίος τιμήθηκε πρόσφατα με το σημαντικό βραβείο Ars Electronica για το αυτοσχεδιαστικό του στιλ στη χρήση των λέξεων, του ήχου και της τεχνολογίας. Σαρδάμ χωρίς πειραματισμό, ρίσκο και καινοτομία δεν μπορεί να υπάρξει. Και ως υβριδικό φεστιβάλ, το Σαρδάμ μεταλλάσσεται και εξελίσσεται συνεχώς, μαζί του κι εμείς.
–Θα ήθελα να σταθούμε λίγο στη λογοτεχνική περφόρμανς, τι ακριβώς είναι;
–Η λογοτεχνική περφόρμανς τόσο ως είδος όσο και ως όρος βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη και δεν παύει να είναι μια προσπάθεια να χαρακτηρίσει κανείς την ενδιάμεση, ρευστή ταυτότητά της. Στην παρούσα φάση, και με βάση όσα παρακολουθώ στο Σαρδάμ και σε παρόμοια φεστιβάλ στο εξωτερικό, θα έλεγα ότι είναι το είδος της περφόρμανς που συνδυάζει τον λόγο και τη λογοτεχνία με άλλα μέσα έκφρασης, παρουσιάζοντας, εν τέλει, ένα ενιαίο δρώμενο, μια εγκατάσταση, μια διαδραστική ανάγνωση/αφήγηση, μια καινοτόμα λογοτεχνική πρόταση σε εξέλιξη, έναν ποιητή/συγγραφέα περφόρμερ κοκ. O Tom Bresemann, ποιητής-περφόρμερ που συμμετείχε στο περσινό Σαρδάμ και συνιδρυτής του οργανισμού Lettretage στο Βερολίνο, ανέφερε ότι το Σαρδάμ τον έκανε να πιστέψει και πάλι στην ποίηση, μέσα από ένα τριήμερο γεμάτο ασυνήθιστες δράσεις, παλμό και δημιουργικότητα. Η λογοτεχνική περφόρμανς έχει αυτή την αμεσότητα, δίνει την ευκαιρία σε κοινό και συμμετέχοντες να γνωριστούν, να συζητήσουν, να δοκιμάσουν τα όριά τους όχι μόνο εντός αλλά και εκτός βιβλίου.
–Η αφήγηση ή η θεατρική δράση δεν είναι μια άλλη μορφή της λογοτεχνικής δραστηριότητας;
–Στο Σαρδάμ ο ίδιος ο δημιουργός του κειμένου είναι και ο περφόρμερ, είτε χρησιμοποιώντας το σώμα και τη φωνή του είτε σε συνεργασία με άλλους καλλιτέχνες πάνω στη σκηνή. Ο Κύπριος ποιητής Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου, για παράδειγμα, συμμετέχει για δεύτερη χρονιά στο φεστιβάλ γιατί, σύμφωνα με τον ίδιο, το φεστιβάλ του δίνει την ευκαιρία να επιχειρήσει να δραματουργήσει και να δραματοποιήσει τα ποιήματά του. Μόνη εξαίρεση του φεστιβάλ αποτελεί η Ενότητα Σαρδάμ Στιγμή, κατά τη διάρκεια της οποίας ένας καλλιτέχνης παρουσιάζει το κείμενο ενός Κύπριου συγγραφέα χωρίς να είναι απαραίτητη η ενεργή συμμετοχή του ίδιου του συγγραφέα. Φέτος, συγκεκριμένα, η σκηνοθέτιδα Μαρία Κυριάκου, σε συνεργασία με τον ηθοποιό Στέλιο Ανδρονίκου και τον ηχητικό σχεδιαστή Πάνο Μπαρτζή, παρουσιάζει τον συγγραφέα Σωφρόνη Σωφρονίου.
–Χρειάζονται οι λέξεις ήχο, χρώμα, κίνηση; Δεν τις αποδυναμώνει, δεν περιορίζει την προσωπική εικόνα του κάθε αναγνώστη;
–Πολύ καλή ερώτηση. Όμως οι λέξεις έχουν από μόνες τους ήχο, χρώμα, κίνηση. Είναι ήχος, χρώμα, κίνηση. Όπως λέει και η Lola Nieto από Ισπανία, μία από τις συμμετέχουσες του φετινού φεστιβάλ «μια λέξη μπορεί να έχει διαφορετικές ηχητικές ερμηνείες και αυτό ανοίγει ανεξάντλητα το νόημά της». Οι συγγραφείς-περφόρμερ που κατορθώνουν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα στοιχεία με οργανικό τρόπο, να συνδυάσουν, δηλαδή, αρμονικά τις λέξεις με τα μέσα που χρησιμοποιούν, είναι αυτοί που κερδίζουν τον θεατή κάθε χρόνο. Το Σαρδάμ δεν διακοσμεί τη λογοτεχνία ώστε να την κάνει πιο προσιτή ή ελκυστική. Οι συνεργασίες που προκύπτουν δεν είναι επιδερμικές, πρωταγωνιστές πια δεν είναι μόνο οι λέξεις, αλλά ολόκληρη η σύνθεση. Η προσωπική εικόνα του κάθε θεατή-αναγνώστη παραμένει, όλα είναι ανοικτά.
–Φέτος είναι η 7η χρονιά, άρα κάτι καλό γίνεται. Τι νομίζεις ότι έχει επιτύχει το φεστιβάλ;
–Το Σαρδάμ κάθε χρόνο προτείνει μια πολυδιάστατη εμπειρία, έναν διαφορετικό τρόπο θέασης του λόγου και της λογοτεχνίας. Το κοινό έχει την ευκαιρία να γνωρίσει σημαντικούς συγγραφείς-περφόρμερ και να έρθει σε επαφή με νέες τάσεις είτε στη λογοτεχνία είτε στη λογοτεχνική περφόρμανς. Αυτό δεν επηρεάζει μόνο τον τρόπο που κάποιος σκέφτεται ή επεξεργάζεται μια εμπειρία, αλλά και τον τρόπο που γράφει, διαβάζει ή δημιουργεί. Οι συγγραφείς που συμμετέχουν επιστρέφουν διαφορετικοί στα κείμενά τους, ενώ όλο και περισσότεροι συγγραφείς/καλλιτέχνες αρχίζουν να συνδυάσουν τη γραφή με άλλα μέσα έκφρασης. Το Σαρδάμ παρουσίασε για πρώτη φορά στην Κύπρο το poetry slamming και την ηχητική ποίηση (sound poetry), καθώς και πολύ γνωστούς συγγραφείς-περφόρμερ όπως την Katalin Ladik (Yoko Ono Prize 2016), τον Giovanni Fontana και άλλους. Για μένα η πιο σημαντική κατάκτηση του φεστιβάλ είναι η δημιουργία μιας δυναμικής κοινότητας, όχι μόνο εγχώριας. Το Σαρδάμ δεν είναι μόνο αυτές οι τρεις μέρες κάθε χρόνο, είναι ένα δίκτυο που μας φέρνει πιο κοντά, μια βάση στην οποία μπορούμε να επιστρέφουμε όποτε θέλουμε, ένας ελεύθερος χώρος έκφρασης και πειραματισμού.
–Υστερούμε σε φιλαναγνωσία στην Κύπρο;
–Το πρόβλημα για μένα δεν είναι το αν διαβάζουμε αλλά το τι διαβάζουμε. Πόσο ανοικτοί είμαστε τελικά στο να διαβάσουμε/κάνουμε κάτι διαφορετικό; Πόσο έτοιμοι να το κρίνουμε ή να το συζητήσουμε; Η καλή λογοτεχνία δεν είναι στατική, δεν είναι παθητική, είναι σε διαρκή κίνηση, δεν είναι παραμύθι με αρχή, μέση και τέλος, είναι τρωτή όπως κι εμείς. Ας σταματήσουμε να φοβόμαστε τη «συναρπαστική δυσφορία των λέξεων» όπως μου αρέσει να την αποκαλώ.
Το πρόγραμμα
Ομαδική Βράδια Λογοτεχνικών Περφόρμανς
Λεμεσός / Παρασκευή 04 Οκτωβρίου 2019 / ΘΕΑΤΡΟ ΕΝΑ (Β΄Δημοτική Αγορά) / 8:00 μ.μ.
Λευκωσία / Σάββατο 05 Οκτωβρίου 2019 / ARTOS FOUNDATION (Λεωφόρος Αγ. Ομολογητών 64) / 8:00 μ.μ.
Είσοδος 5 ευρώ / Κρατήσεις - 99558358
Στις ομαδικές βραδιές λογοτεχνικών περφόρμανς συμμετέχουν οι πιο κάτω συγγραφείς-περφόρμερ και καλλιτέχνες:
Guest Of Honour 2019 - Tomomi Adachi (Ιαπωνία)
Sardam Residency 2019 - Mara Genschel (Γερμανία) & Dovydas Laurinaitis (Ηνωμένο Βασίλειο), Lola nieto (Ισπανία), Ana cavic (Σλοβενία), σε συνεργασία με τον σχεδιαστή ήχου Τύχωνα Μιχαηλίδη, Βάλια Τσιριγώτη & Χάρης Γαρουνιάτης (Ελλάδα), Μαριλένα Ζακχαίου (Κύπρος), σε συνεργασία με τον φωτογράφο Νικο Φιλιππου, Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου (Κύπρος), σε συνεργασία με τη frame drummer Στάλω Χατζηπιερή.
Σαρδάμ Στιγμή 2019 - Σωφρόνης Σωφρονίου (Κύπρος) μέσα από τη σκηνοθετική ματιά της Μαρίας Κυριάκου, σε συνεργασία με τον ηθοποιό Στέλιο Ανδρονίκου (ηχητική εγκατάσταση από τον Πάνο Μπαρτζή).
+3 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ
05 Οκτωβρίου 2019 - ΛΕΥΚΩΣΙΑ - ARTOS FOUNDATION (Λεωφόρος Αγ. Ομολογητών 64)
• 3:30 μ.μ. - 6:30 μ.μ. (ΚΥΠΡΟΣ/ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ) Alev Adil - Εργαστήρι Performance Writing
*Γλώσσα επικοινωνίας: αγγλική
06 Οκτωβρίου 2019 - ΛΕΜΕΣΟΣ - ΧΟΑΝΗ (Ελευθερίας 133)
• 11:00 μ.μ. - 3:00 μ.μ. (ΕΛΛΑΔΑ) Έλενα Μαρούτσου - Εργαστήρι δημιουργικής γραφής (Μύθος, Παραμύθι, Μικροδιηγήματα, Ιστορίες Μπονζάι)
*Γλώσσα επικοινωνίας: ελληνική
• 3:30 μ.μ. - 6:30 μ.μ. (ΕΛΛΑΔΑ) Γιάννης Αντάμης - Εργαστήρι δημιουργικής γραφής με θέμα τον ερωτισμό στη λογοτεχνία
*Γλώσσα επικοινωνίας: ελληνική
Περιορισμένος αριθμός θέσεων / Δηλώσεις συμμετοχής – πληροφορίες 99558358 / Κόστος συμμετοχής: 20 ευρώ ανά εργαστήρι (το ένα εργαστήρι δωρεάν σε όσους επιθυμούν να παρακολουθήσουν τρία)
Περιγραφές εργαστηρίων εδώ: https://sardamcy.wordpress.com/workshops/
+ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ (είσοδος ελεύθερη)
06 Οκτωβρίου 2019 – ΛΕΜΕΣΟΣ – TAPPER BAR (Ελευθερίας 62)
• 7:00 μ.μ. – 8:00 μ.μ. (ΙΑΠΩΝΙΑ) Tomomi Adachi – Παρουσίαση/Demo: Sound Poetry, Technology and Live Electronics
*Γλώσσα επικοινωνίας: αγγλική
Πληροφορίες: Για ολόκληρο το πρόγραμμα επισκεφθείτε τη σελίδα του φεστιβάλ: https://sardamcy.wordpress.com
