Λυπούμαστε για τους Κύπριους φίλους μας

Ο διεθνούς φήμης σκηνοθέτης Ρομέο Καστελούτσι απαντάει με επιστολή του στη ζήτημα που τέθηκε και έφερε την ακύρωση των παραστάσεων του έργου «Ιούλιος Καίσαρ. Σπαράγματα».

Ο σκηνοθέτης και η ομάδα του σημειώνουν στην επιστολή του ότι είναι αναγκασμένοι να ακυρώσουν τις παραστάσεις εξαιτίας μιας υπερβολικά έντονης και προκλητικής αντίδρασης ενός φιλοζωϊκού κινήματος και ευρισκομενος αντιμετώπος με μια καταναγκαστική αναίρεση της ελευθερίας έκφρασης. Τονίζεται δε ότι αρνούνται να αλλοιώσουν τη φύση της παράστασής του και ότι λυπούνται για τους Κύπριους φίλους, αλλά είναι καθήκον τους να υπερασπιστούν την τέχνη και την ελευθερία όλων, συμπεριλαμβάνομένων και των ζώων, που θα ήθελαν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, ωστόσο αποκλείονται.

Διαβάστε αυτούσια την επιστολή του Romeo Castellucci 

«Αντίλογος της Λευκωσίας, 2 Οκτωβρίου 2019

Είμαστε αναγκασμένοι να παραιτηθούμε από την παράσταση, εξαιτίας μιας υπερβολικά έντονης και προκλητικής αντίδρασης ενός φιλοζωϊκού κινήματος, η οποία οδήγησε τις Αρχές στην εντολή ακυρώσεως των παραστάσεων. Δεν σχολιάζουμε τις αποφάσεις των Αρχών, ωστόσο δεν μπορούμε να σιωπήσουμε απέναντι σε αυτό που πραγματικά βιώνουμε ως λογοκρισία της ανθρώπινης έκφρασης, με αποτέλεσμα να στερηθούν οι πολίτες της Λευκωσίας τη δυνατότητα να δουν την παράσταση.

Σε ένα κεντρικό σημείο της παράστασης, ένα άλογο εισέρχεται στη σκηνή, συνοδευόμενο από τον φροντιστή του. Στο καπούλι του αλόγου ένας συντελεστής της παράστασης γράφει τρεις λέξεις χρησιμοποιώντας ένα πινέλο και σαπουνάδα. Στη συνέχεια το άλογο εξέρχεται, με την ησυχία του, χωρίς κανέναν εξαναγκασμό ή οδηγία. Απλώς ακολουθεί τον φροντιστή του.

Κάποιοι φιλόζωοι διαμαρτυρήθηκαν χωρίς να έχουν δει την παράσταση και χωρίς να θέλουν να ακούσουν κανέναν αντίλογο ή επιχείρημα. Για αυτούς η παρουσία ενός αλόγου επί σκηνής αποτελεί a priori έγκλημα. Εμείς, λοιπόν, που είμαστε φιλόζωοι, πιστεύουμε το αντίθετο: ότι είναι έγκλημα να απομακρύνονται τα ζώα από εμάς και να ασκείται εξουσία ώστε να μην τους επιτρέπεται η είσοδος.

Όταν πραγματευόμαστε τη σχέση ανθρώπων και ζώων, είναι άτοπο να μιλάμε για το «ζώο» αντί για «το συγκεκριμένο ζώο». Στην πραγματικότητα πρόκειται πάντα για μια συγκεκριμένη σχέση μεταξύ ενός συγκεκριμένου ανθρώπου και ενός συγκεκριμένου ζώου, και αυτή είναι η σχέση που πρέπει να συζητηθεί.

Η γενίκευση της σχέσης ανάμεσα στους ανθρώπους και τα ζώα σημαίνει επιβολή, και η υποτιθέμενη προστασία των κατώτερων όντων σημαίνει αυτομάτως ότι είμαστε ανώτερα όντα, που γνωρίζουν εκ των προτέρων τα πάντα. Η ιστορία μάς διδάσκει πού οδηγούν παρόμοιες γενικεύσεις. Πώς είναι δυνατόν να γνωρίζει κανείς εάν ένα ζώο θέλει ή δεν θέλει να συμμετάσχει σε μια παράσταση;

Πώς είναι δυνατόν να είναι κανείς βέβαιος ότι εάν εμποδίσουμε ένα ζώο να εισέλθει στη σκηνή, σεβόμαστε τη θέλησή του ή απλά την ύπαρξή του; Μόνο το «όχι» σέβεται τα ζώα; Μόνο το «όχι» είναι ικανό να ερμηνεύσει την πρέπουσα σχέση μεταξύ ενός ανθρώπου και ενός ζώου; Επομένως, η σχέση αυτή θα συντηρηθεί με ένα «όχι»; Πρέπει να ζούμε χωριστά με ένα «όχι» για διασφαλίσουμε ότι θα σεβόμαστε ο ένας τον άλλον; Για ποια προστασία των ζώων μιλάμε, αν η κυρίαρχη λέξη είναι το «όχι»; Το ζώο «δεν» μπορεί να αποφασίσει γιατί «δεν» σκέφτεται; Επομένως, θα πρέπει ο άνθρωπος να αποφασίσει για το καλό του ζώου; Και κατά συνέπεια, εκείνος να αποφασίσει για το «όχι»;

Το «όχι» δεν είναι παρά μία ανθρώπινη λέξη, προφανώς. Είναι η λέξη που κάποιοι άνθρωποι χρησιμοποίησαν για να πουν σε άλλους ανθρώπους: «Δεν είσαι άνθρωπος». Και τώρα, την ίδια λέξη, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε για τα ζώα; Επομένως, το ζώο δεν πρέπει να έχει σχέσεις. Δεν πρέπει να αλλάζει περιβάλλον. Δεν πρέπει να προσκαλείται να εισέλθει στην πόλη ή σε ένα θέατρο. Πρέπει να παραμείνει ‒όπως λέγεται‒ στο περιβάλλον του, στον φυσικό του χώρο, έτσι ώστε να μην υποφέρει. Δεν πρέπει –όπως λέγεται‒ να το εκμεταλλευόμαστε για τη διασκέδασή μας.

Και αν ένα ζώο θελήσει να εισέλθει; Αν θελήσει να εισέλθει στην πόλη; Όχι αυτές δεν είναι παράλογες ερωτήσεις ή σοφιστείες, διότι μπορούμε πραγματικά να θέσουμε αυτή την ερώτηση σε οποιοδήποτε ζώο: «Θέλεις να μπεις; Σε προσκαλώ να μπεις. Είσαι προσκεκλημένος μου».

Δεν είναι σωστό να απαντηθεί η ερώτηση πριν τεθεί σε οποιοδήποτε ζώο. Δεν είναι σωστό να απαντάμε εμείς στη θέση του. Εναπόκειται σε μας, αν θέλουμε να το φιλοξενήσουμε, να τού θέσουμε αυτή την ερώτηση, και η απάντησή του είναι πάντα αδιαμφισβήτητη.
Εάν προσκληθεί να εισέλθει σε ένα περιβάλλον όπου συχνάζουν οι άνθρωποι, εναπόκειται σε εκείνο να αποφασίσει. Χωρίς κόλπα, φάρμακα, ηρεμηστικά ή ειδική εκπαίδευση. 

Στην απλότητα της κατάστασής του, ένα ζώο μπορεί να αποφασίσει. Αν θέλει να μπει, μπαίνει. Αν δεν θέλει να μπει, δεν το αναγκάζουμε. Όταν προσκαλούμε τα ζώα να εισέλθουν στη σκηνή, μπαίνουν και βγαίνουν. Δεν εκτελούν ασκήσεις για τις οποίες εκπαιδεύονται. Έρχονται στον τόπο όπου είμαστε κι εμείς, εκεί όπου κάποιες φορές βρισκόμαστε μεταξύ μας, προσκεκλημένα, έρχονται για να επισκεφθούν τη ζωή μας.

Οι συνθήκες της αστικής ζωής, υπό τις οποίες ζουν σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι στη Γη, έχει αποβάλει κάθε εγγύτητα προς τα ζώα, εκτός από εκείνα που επιτρέπονται, τα αποκαλούμενα «κατοικίδια». Όμως υπάρχει ανάγκη να εγκύψουμε στη ζωή τους, επειδή μοιραζόμαστε το κοινό πεπρωμένο των έμβιων όντων. Χρειαζόμαστε την εγγύτητά τους, επειδή αισθανόμαστε την ανάγκη να είμαστε καλύτεροι. Το θέατρο είναι ο τελευταίος ναός στον οποίον συνυπάρχουν οι άνθρωποι και τα ζώα.

Αντιλαμβανόμαστε την παράσταση στην οποία όλοι συμμετέχουν, ως μία μορφή ευθύνης και όχι ψυχαγωγίας. Υπάρχει μία μορφή φιλοζωίας που διεκδικεί τη δυνατότητα πραγματικής συνύπαρξης με τους πλησίον μας, τα ζώα. Που διεκδικεί για αυτά μία κατάσταση ζωής από την οποία έχουν αποβληθεί. Δεν πρόκειται για επιστροφή στον ζωομορφισμό των αρχαίων ανατολικών θρησκειών, αλλά για την επανεκκίνηση μιας στάσης περισυλλογής απέναντι στα ζώα και στη μυστηριώδη παραμονή και επιβίωσή τους, εν πλήρη αγνοία της γεννήσεώς τους.

Γιατί να διαχωρίζονται τα ζώα από τους ανθρώπους; Ποιος μπορεί να βεβαιώσει ότι μπορούν να ζήσουν με τον πιο φυσικό τρόπο μόνο σε προστατευόμενες περιοχές, στα καταφύγια όπου συχνάζουν οι ευκατάστατοι; Ποιος μπορεί να πει ότι δεν θα κατοικούν στις πόλεις όταν εμείς δεν θα είμαστε πια εκεί;

Ασκεί απαράδεκτη βία το χαλαρό χέρι που χαϊδεύει το κεφάλι ενός ζώου, εάν το ίδιο αυτό χέρι λαμβάνει κάθε απόφαση ζωής ή θανάτου για λογαριασμό του. Είναι πιο σεβαστικό το χέρι ενός ποιμένα που σπρώχνει το κοπάδι που τον τρέφει και με το οποίο ζουν μαζί όλο το χρόνο.
Μπορεί η πόλη να δεχθεί άλλα ζώα εκτός από τα κατοικίδια; Ναι, αλλά μόνο με σοβαρό τρόπο, δηλαδή στο αξιοπρεπές πλαίσιο ενός θεάτρου, του τελευταίου σύγχρονου ναού που αναβιώνει την τελετουργία της πραγματικής ζωής. Με αυτόν τον τρόπο διεκδικούμε τη φιλοζωία μας, με τη μέγιστη προσοχή και φροντίδα για την προσέλευση και την επίσκεψη των ζώων ανάμεσά μας, στο επίκεντρο του κοινού μας πεπρωμένου.

Τώρα, εδώ, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια καταναγκαστική αναίρεση της ελευθερίας έκφρασης. Αντιμετωπίζουμε την επιβολή μιας λογοκρισίας προερχόμενης από μία περιθωριακή φιλοζωία που ενισχύεται από την απήχηση των μέσων ενημέρωσης, στην οποία πρέπει να αντιταχθούμε αν δεν θέλουμε ο πολιτισμός να υποχωρεί απέναντι σε τέτοιες ακραίες, παράλογες και αδιάλλακτες συμπεριφορές.

Εμείς, από την πλευρά μας, απαντάμε με την άρνησή μας να αλλοιώσουμε την φύση της παράστασής μας και δεν δεχόμαστε να αφαιρεθεί η είσοδος της φοράδας Λάρινδας στη σκηνή. Λυπούμαστε για τους Κύπριους φίλους μας, αλλά είναι καθήκον μας να υπερασπιστούμε την τέχνη και την ελευθερία όλων, συμπεριλαμβάνομένων και των ζώων, που θα ήθελαν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, ωστόσο αποκλείονται.

Δεν εκφοβιζόμαστε από την αλαζονεία αυτών των αυτοαποκαλούμενων ακτιβιστών των δικαιωμάτων των ζώων, διότι υποστηρίζουμε μία πιο ριζοσπαστική φιλοζωία, την αληθινή φιλία με τα ζώα. Πίσω από κάθε μεγαλόστομη κορώνα, ελλοχεύει ο κίνδυνος της λογοκρισίας και του ανορθολογισμού. Είναι υποχρέωσή μας να το υπενθυμίσουμε με αυτήν μας την επιστολή, δεδομένου ότι το ψέμα που έχει εξαπλωθεί εις βάρος μας, μάς εμπόδισε επίσης να ανοίξουμε οποιονδήποτε διάλογο με τους πολίτες της Λευκωσίας.

Απέναντι σε όλα αυτά, τα ζώα σιωπούν.