Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η Ελένη Τσαλιγοπούλου σίγουρα δεν χρειάζεται συστάσεις, είναι στα ελληνικά μουσικά πράγματα εδώ και πάρα πολλά χρόνια, υπηρετώντας με συνέπεια το ελληνικό τραγούδι, κάτι που όπως λέει στη συνέντευξή της στην «Κ» είναι η ζωή της και σε αυτό έχει αφιερωθεί ολοκληρωτικά, έχοντας τραγουδήσει λαϊκά/έντεχνα, αλλά και ποπ τραγούδια, με την παράδοση να είναι μέσα της και αυτό της το στοιχείο να βγαίνει προς τα έξω, τόσο μουσικά, όσο και σκηνικά: «Σε όλα, αλλά πάντα αισθανόμουν καλύτερα στο κομμάτι που αφορούσε την παράδοση. Είναι το ακριβό μου κομμάτι, αλλά όχι πως θα ήθελα πάση θυσία να τραγουδάω μόνο παραδοσιακά τραγούδια, αλλά αυτό νομίζω ότι ίσως με ξεχωρίζει από άλλες τραγουδίστριες».
–Τι θα περιλαμβάνει αυτή η μουσική γιορτή;
–Κατ’ αρχάς να πω πως χαίρομαι πάρα πολύ που υπάρχουν πια ορχήστρες, που θέλουν να παίξουν καλή μουσική και καλό ελληνικό ρεπερτόριο. Τα τραγούδια που θα παίξουμε στις δύο συναυλίες μας στην Κύπρο είναι τραγούδια του ρεπερτορίου μου, αλλά και τραγούδια που έχω αγαπήσει πάρα πολύ, τα οποία με ενέπνευσαν για να γίνω τραγουδίστρια, πάμε δηλαδή αρκετά πιο πίσω χρονικά. Ουσιαστικά η γιορτή είναι ότι βρισκόμαστε για να τραγουδήσουμε και να υμνήσουμε το ελληνικό τραγούδι, το τραγούδι γενικότερα, γιατί είναι κάτι το οποίο μάς λείπει, όπως μας λείπε και η ζωντανή επαφή. Επειδή δε αισθάνομαι και μουσικός πολύ –αγαπάω πάρα πολύ τους μουσικούς–, κι έχω μια χημεία πολύ ενδιαφέρουσα μαζί τους, ξέρω πως μπορούν να συμβούν ωραία πράγματα, μαγικά, μαζί τους, ακόμα και χωρίς πρόβα, μπορώ να ανέβω στη σκηνή και θα έχω μια πολύ ωραία επαφή με τους μουσικούς και να αισθανθούμε την ιερότητα της μουσικής...
–Υπάρχουν και πολλά νέα παιδιά που συμμετέχουν στις συναυλίες σας. Είστε πάντα κοντά στο νέο αίμα...
–Οι νέοι μ’ έχουν εμπνεύσει. Τα τελευταία χρόνια ανακάλυψα ότι πολλά νέα παιδιά ασχολούνται σοβαρά με το λαϊκό τραγούδι, οι νεότεροι μουσικοί, που είναι μέχρι 30 χρονών ξέρουν πάρα πολύ καλά το λαϊκό τραγούδι –το σωστό λαϊκό–, το ρεμπέτικο, το σμυρνέικο, και είναι πιο κοντά του. Επίσης, είναι καλοί μουσικοί και τραγουδιστές και το πιο ωραίο ακόμη είναι ότι σε αυτή τη γενιά υπάρχουν και αυτοί που γράφουν λαϊκότροπα. Αυτό πιστεύω ότι είναι η αρχή στο να ξαναπιάσουμε το νήμα από εκεί απ’ όπου το αφήσαμε όσον αφορά το λαϊκό τραγούδι. Υπήρχε φυσικά το λαϊκό τραγούδι και τα προηγούμενα χρόνια, αλλά νομίζω όχι με συνέπεια, σήμερα έχουμε τραγούδια γραμμένα πάνω σε δρόμους λαϊκούς. Βλέπω πολύ μεγάλη όρεξη!
–Πού το αποδίδετε αυτό;
–Στην κρίση, τα παιδιά στην εφηβεία τους μεγάλωσαν χωρίς να έχουν πολλά λεφτά, χωρίς οι οικογένειές τους να έχουν πολλά λεφτά. Το λαϊκό τραγούδι λοιπόν το είχαμε δει το 2010, την προηγούμενη δεκαετία να παίζεται σε πολύ μικρούς χώρους από νεαρά παιδιά που το αγαπούσαν πολύ και έτσι δημιουργήθηκε σταδιακά μια τάση, όπου αυτή η μουσική παιζόταν χωρίς μικροφωνική, χωρίς τίποτα... γι’ αυτό είπα και πριν ότι πιάνεται το νήμα...
–Επιστρέφει λοιπόν το λαϊκό τραγούδι στη βάση του; Στην κοινωνική διάσταση που παλαιότερα το δημιούργησε;
–Ακριβώς, το λαϊκό τραγούδι βρήκε τώρα τον δικό του χώρο, μέσα στην ελληνική πραγματικότητα, μέσα από τα παιδιά της κρίσης, όπως τα λέω εγώ –με αξιοθαύμαστο ταλέντο σε όλα τα επίπεδα, μουσικό, τραγουδιστικό, τραγουδοποιητικό.
Και δεν σας κρύβω ότι όλα αυτά μου άνοιξαν την όρεξη και αν όλα πάνε καλά, φέτος τον Φεβρουάριο θα κάνω ένα πρόγραμμα με λαϊκά τραγούδια που έχω αγαπήσει εν όψει ενός δίσκου αφιέρωμα στον Απόστολο Καλδάρα –και είναι κάτι που περιμένω πώς και πώς– και κάθε Παρασκευή που θα παίζω θα έχω μαζί μου και ένα από αυτά τα νέα παιδιά, που είναι ο Γιάννης Διονυσίου, ο Γιάννης Παπαγεωργίου, η Σεμέλη Παπαβασιλείου, η Νεφέλη Φασουλή και άλλα πολλά ακόμα.
–Έχετε κινηθεί σε διαφορετικά μουσικά είδη, πού η Ελένη Τσαλιγοπούλου αισθάνεται σαν στο σπίτι της;
–Σε όλα, αλλά πάντα αισθανόμουν καλύτερα στο κομμάτι που αφορούσε την παράδοση. Είναι το ακριβό μου κομμάτι, αλλά όχι πως θα ήθελα πάση θυσία να τραγουδάω μόνο παραδοσιακά τραγούδια, αλλά αυτό νομίζω ότι ίσως με ξεχωρίζει από άλλες τραγουδίστριες, ο τρόπος μου είναι επηρεασμένος κυρίως από την παράδοση. Μη φανταστείτε ωστόσο ότι ακούγοντας το «Πιάσε με» μπορείτε να το καταλάβετε εύκολα, ένας μουσικός πιάνει ότι μέσα από ένα ποπ τραγούδι η ερμηνεύτρια έχει ακούσει και έχει αγαπήσει την παράδοση...
–Προσωπικά, αυτό το παραδοσιακό σας στοιχείο το έχω δει στη σκηνική σας παρουσία, ένα κλίμα πανηγυριού...
–Ναι, μια διονυσιακή άποψη για το πώς μπορούμε να γίνουμε μια παρέα με όχημα τη μουσική. Η ιδιαίτερη μου πατρίδα, η Νάουσα, αυτό το έχει πάρα πολύ έντονο και το έχω βιώσει και στα χρόνια της ωριμότητάς μου προσπάθησα να το κάνω και πράξη.
–Μετά από τόσα πολλά χρόνια σημαντικής πορεία στο τραγούδι, κοιτώντας πίσω θα θέλατε να είχατε αποφύγει κάτι;
–Όχι, όχι! Είναι μια ερώτηση που μου την κάνουν συχνά και νομίζω πως είναι άκυρη... Για εμένα η μουσική είναι η ζωή μου, ο τρόπος που έζησα συμβαδίζει με την επιλογή του χώρου της μουσικής που ψάχτηκα.
–Είχατε ένα σχέδιο λοιπόν από την αρχή...
–Όχι, τίποτε δεν ήξερα. Η ζωή με πήγε σ’ έναν δρόμο που τα βασικά συστατικά ήταν η αισθητική και όσα αγαπούσα. Οι άνθρωποι που με άκουσαν και μου έδωσαν τραγούδια, ο τρόπος επίσης που επέλεξα τους συνεργάτες μου ήταν επίσης πολύ σημαντικός, τα ναι και τα όχι που είπα!
–Και εδώ έρχεται πάλι η διονυσιακή μέθεξη που εκπέμπετε...
–Χαίρομαι που μου το λέτε και είναι πραγματικά πολύ σπουδαίο να το βλέπει ο κόσμος.
Βιωμένη η αλήθεια της παράδοσης
–Τι σημαίνει έντεχνο τραγούδι, τι είναι το λαϊκό, εσείς πού ανήκετε;
–Η τραγουδιστική μου φύση προέρχεται μέσα από το έντεχνο και το τραγούδι της παράδοσης. Αισθάνομαι ότι ο τρόπος που προσεγγίζω ακόμη και ένα καινούργιο ρεπερτόριο έχει μέσα ψήγματα της παράδοσής μας. Αυτό ίσως οφείλεται στην καταγωγή μου, ίσως ότι έχω βιωμένα τελικά –όσο μεγαλώνω το καταλαβαίνω – την ισχύ και την αλήθεια της παράδοσης, τα λατρεύω αυτά τα τραγούδια. Σε μια πιο γενική έννοια κάπως θα μ’ έλεγε έντεχνη-λαϊκή τραγουδίστρια.
–Μπορεί μουσική παράδοση αιώνων να έλθει εύκολα στα μέτρα του σήμερα; Στον τρόπο με τον οποίο ακούμε ένα παραδοσιακό τραγούδι...
–Είναι πια θέμα αισθητικής και εποχής γενιάς... Το αίμα λέει το ρητό νερό δεν γίνεται. Το dna χτυπάει σε όλους μας, είτε είμαστε 80, είτε 60, είτε 20, απλώς χρειάζεται λίγος χρόνος για να κατανοήσουν τι εστί παράδοση και μιλάω για το ευρύ κοινό, αλλά ο τρόπος με τον οποίο μπορείς να μεταφράσεις την παράδοση έχει να κάνει με την αισθητική, μπορείς να το κάνεις θαυμάσια, αν το αγαπάς πολύ, και όχι απλώς να το φέρεις σε πέρας, νομίζω ότι μπορείς να βρεις έναν υπέροχο τρόπο για να μεταφέρεις όλα αυτά τα τραγούδια του πολιτισμού μας στο σήμερα.
–Υπάρχει μουσειακή μουσική; Οι νέοι μουσικοί πόσο δικαιούνται να διασκευάζουν παλιά ή παραδοσιακά κομμάτια;
– Αν θεωρήσουμε το πρωτότυπο μουσειακή μουσική, ναι υπάρχει, αλλά έχουμε ανάγκη να ξέρουμε αυτό το πρωτότυπο. Ένας νέος μουσικός λοιπόν πρέπει να μάθει ακριβώς πώς ήταν το πρωτότυπο τραγούδι και μετά να δει πώς θα το πειράξει ή διασκευάσει. Αυτό νομίζω πως έχει να κάνει και με την ωριμότητα ενός μουσικού, αλλιώς θα το πείραζε στα 20 και αλλιώς στα 40 του.
Πρέπει να ζεις μαζί με το τραγούδι
«Βλέπουμε μ’ ένα κόμπλεξ τη φωτεινή πλευρά ενός τραγουδοποιού, ενός συνθέτη, ενός στιχουργού, τώρα ακριβώς το αντίθετο, θέλουμε ένα πιο κοινωνικο-πολιτικό τραγούδι και τελικά δεν μπορούμε να έχουν την αλήθεια ενός φωτεινού τραγουδιού»
–Μετά από όλ’ αυτά τα χρόνια στο τραγούδι, τι έχετε διδαχθεί;;
–Ότι αν θέλεις ν’ ασχοληθείς πραγματικά με το τραγούδι πρέπει ν’ αφιερώσεις όλο σου το είναι, πρέπει να ζεις μαζί με το τραγούδι...
–Αρκεί το ταλέντο;
–Όχι βέβαια! Πρέπει να γίνεις καλός άνθρωπος, πρέπει ν’ αναπτύξεις μια ειδική σχέση με τη μόρφωση, όχι την ακαδημαϊκή, αλλά με τις τέχνες, πρέπει να ακούς ό,τι συμβαίνει γύρω σου, αλλά και στο παγκόσμιο μουσικό χωρίο, να βλέπεις τα πάντα. Αυτά όμως για να τα κάνεις, θα πρέπει να το αγαπάς πάρα πολύ. Το ταλέντο χρειάζεται για να κάνεις μια καλή εκκίνηση. Εγώ όταν ξεκίνησα έλεγαν όλοι «αυτό το κορίτσι έχει ταλέντο», από εκεί και πέρα όμως από το κοριτσάκι μιας επαρχιακής πόλης έχω γίνει ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος, ψάχνοντας τη ζωή μου μέσα από τη μουσική.
–Ετοιμάζετε κάτι άλλο αυτό τον καιρό;
–Εκτός από το αφιέρωμα στον Καλδάρα που σας είπα, πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε ένα σκωπτικό το τραγούδι «Γιάννη μου», που ανήκει σ’ έναν δίσκο που ο Ορέστης Ντάντος γράφει μόνο για γυναίκες, στον οποίο τραγουδάω εγώ, η Νατάσσα Μποφίλιου, η Μάρθα Φριντζήλα και η Ιουλία Καραπατάκη, και μας βάζει να εξιστορήσουμε τα πάθη μας. Το «Γιάννη μου» είναι ένα παραδοσιακό τραγούδι που μιλάει για μία γυναίκα και έναν άντρα που έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον, ένα φωτεινό τραγούδι... και να σας πω ότι τα τελευταία χρόνια φοβόμαστε να γράφουμε τέτοια τραγούδια. Αυτό είναι μια λαμπερή εξαίρεση!
–Γιατί είχαμε αυτόν τον φόβο;
–Μα λόγω της κατάστασης, βλέπουμε μ’ ένα κόμπλεξ τη φωτεινή πλευρά ενός τραγουδοποιού, ενός συνθέτη, ενός στιχουργού, τώρα ακριβώς το αντίθετο, θέλουμε ένα πιο κοινωνικο-πολιτικό τραγούδι και τελικά δεν μπορούμε να έχουν την αλήθεια ενός φωτεινού τραγουδιού. Δεν γράφονται πολλά χαρούμενα τραγούδια λόγω της κατάστασης.
–Λέγεται βέβαια ότι τα τραγούδια που μιλάνε για την αγάπη και τον έρωτα είναι εύπεπτα και εύκολα...
–Έχει σημασία από ποια οπτική πλευρά βλέπεις την αγάπη. Η αγάπη κατ’ αρχάς είναι αυτό το συναίσθημα που μας δίνει δύναμη για τα πάντα. Η αγάπη –μητρική, φιλική, ερωτική– είναι το πιο σημαντικό πράγμα!
–Πώς βιώσατε τον εγκλεισμό και την αποχή από τις δραστηριότητές σας, ως επαγγελματίας, αλλά και ως άνθρωπος; Μάθαμε άραγε κάτι ως άνθρωποι απ’ όλα αυτά που συνέβησαν και συνεχίζουν να συμβαίνουν;
–Δεν σας κρύβω ότι αυτή την περίοδο αισθάνομαι πιο φοβισμένη από ποτέ, διότι αν και θεωρητικά είμαστε προς το τέλος αυτής της πανδημίας... παρ’ όλα αυτά οι απώλειες είναι απώλειες, τα κρούσματα είναι πάρα πολλά, κολλάνε οι εμβολιασμένοι, δεν ξέρουμε πραγματικά τι συμβαίνει...
Πληροφορίες
«Ελένη Τσαλιγοπούλου Live», Τρίτη 28 Δεκεμβρίου στο Δημοτικό Θέατρο Λατσιών και Τέταρτη 29Δεκεμβρίου στο Μαρκίδειο Θέατρο Πάφου.
