Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ο συνθέτης και πιανίστας Στέφανος Κορκολής μαζί με την ερμηνεύτρια Σοφία Μανουσάκη έρχονται στην Κύπρο και μας ταξιδεύουν στον μαγικό κόσμο της μελοποιημένης ποίησης. Ο συνθέτης μίλησε στην «Κ» για τη συναυλία που θα δώσει σε Λάρνακα και Πάφο, καθώς και για την αξία της μελοποιημένης ποίησης.
–Κύριε Κορκολή, πείτε μας τι θα ακουστεί στη μουσική παράσταση που ετοιμάζετε;
–Θα ακουστούν ποιήματα, που έγιναν πασίγνωστα τραγούδια και άνοιξαν και συνεχίζουν να ανοίγουν τις ψυχές και τις σκέψεις μας. Θα ακουστούν συνθέσεις μεγάλων δημιουργών (Θεοδωράκη, Χατζηδάκι, Μικρούτσικου, Λοΐζου, Λάγιου, Ξαρχάκου κ.ά.), που έχουν μελοποιήσει ποιήματα τεράστιων ποιητών μας, όπως, επίσης, θα μου δοθεί και η ευκαιρία, για πρώτη φορά στην Κύπρο, ν’ ακουστούν και κάποιες από τις μελοποιήσεις, που έχω κάνει από την τελευταία μου δισκογραφική δουλειά με τίτλο «Θα ’θελα αυτήν την μνήμη να την πω», σε ποίηση του Κ.Π. Καβάφη. Όλα αυτά ενορχηστρωμένα και διασκευασμένα από εμένα, φυσικά πάντα με την άδεια των συνθετών, σε μία μουσική παράσταση, που ο σκοπός της δεν είναι άλλος παρά να γίνουμε όλοι μία παρέα και να τραγουδήσουμε τον πολιτισμό μας, με μία άκρως ψυχαγωγική διάθεση.
–Οι δικές σας μελοποιήσεις φέρνουν κάτι καινούριο στην απόδοση των ποιημάτων;
–Αυτό δεν είμαι σε θέση να το πω εγώ. Απλώς σας παραπέμπω σε κάποιες από τις κριτικές, που πολλοί σημαντικοί άνθρωποι έγραψαν για την τελευταία μου δισκογραφική δουλειά, με τίτλο «Θα ’θελα αυτήν την μνήμη να την πω», σε ποίηση του Κ.Π. Καβάφη, το οποίο διπλό cd, χάρη στην αγάπη του κόσμου, έγινε χρυσό σε πωλήσεις. Για μένα το ζητούμενο ήταν να μπορέσω, μέσα από τη μουσική μου, να συμβάλω στο να ανακαλύψουν οι νέοι άνθρωποι το μεγαλείο του Κ.Π. Καβάφη. Το γεγονός ότι κάποια από αυτά τα ποιήματα παίζουν στα ελληνικά ραδιόφωνα και ο κόσμος τα τραγουδάει σε συναυλίες στην Ελλάδα, σημαίνει πως η απόδοση δεν έγινε ακαδημαϊκά και μόνο, αλλά έγινε με πολύ σεβασμό κι αγάπη.
–Άραγε, σήμερα τραγουδιούνται αρκετά οι ποιητές μας ή για να το πω διαφορετικά, γιατί χρειάζεται να μελοποιούνται;
–Διακρίνω δύο διαφορετικά σκέλη στην ερώτησή σας. Ως προς το πρώτο, αν δηλαδή σήμερα τραγουδιούνται αρκετά οι ποιητές μας, θεωρώ πως σίγουρα τραγουδιούνται λιγότερο απ’ ό,τι σε παλαιότερες δεκαετίες. Μελοποιημένη ποίηση κυρίως ακούμε σε συναυλίες με ρεπερτόριο Θεοδωράκη, Χατζηδάκι και άλλων. Ως προς τη χρησιμότητα της μελοποίησης, θεωρώ πως ο συνδυασμός των δύο τεχνών, δηλαδή της ποίησης και της μουσικής, λειτουργεί πιο γρήγορα στην οικειοποίηση των ποιημάτων. Άλλωστε, οι λέξεις και τα σημεία στίξης είναι πολύ κοντά με τις νότες, τις παύσεις και τα αντίστοιχα σημεία έμφασης της μουσικής γραφής. Ένα μικρό παράδειγμα είναι η περίπτωση του Καββαδία, ο οποίος δεν ήταν ευρέως γνωστός ποιητής και μάλιστα αρκετοί τον είχαν λοιδορήσει, όμως, μετά τις μελοποιήσεις του Θάνου Μικρούτσικου, η ποίησή του έγινε αναπόσπαστο κομμάτι όλων μας. Υπάρχουν και πολλά άλλα αντίστοιχα παραδείγματα.
Σημαντική η μελοποίηση
–Οι ποιητές σήμερα έχουν το ειδικό βάρος των περασμένων;
–Οι «περασμένοι» έχουν ήδη περάσει μ’ επιτυχία τις εξετάσεις του χρόνου. Οι νεότεροι μένει να δώσουν τις δικές τους εξετάσεις και ν’ αποδείξουν στον χρόνο, που είναι ο πιο σκληρός κριτής, αν τα έργα τους είναι αντάξια του βάρους των παλαιότερων. Φυσικά και υπάρχουν νέοι ποιητές με πάρα πολύ ισχυρό λόγο. Ήδη από τη νεότερη γενιά έχουμε περιπτώσεις, όπως αυτή της Κατερίνας Γώγου, αλλά και της Κικής Δημουλά, επίσης μιας συγκλονιστικής ποιήτριας, που δεν νομίζω ότι χρειάστηκε να περάσει ιδιαίτερος χρόνος για να αποδείξει την αξία της.
–Ποια είναι η λεπτή γραμμή που χωρίζει τον ποιητή από τον στιχουργό, νομίζετε;
–Πολύ ενδιαφέρουσα η ερώτησή σας. Είναι ακριβώς η αντίστοιχη, που διαχωρίζει τον τραγουδοποιό από τον συνθέτη. Θέλω να πω δηλαδή, πως ένας σπουδαίος συνθέτης δεν περιορίζεται στο να μπορεί να είναι κι ένας σπουδαίος τραγουδοποιός. Πολλά τα παραδείγματα. Το ίδιο ισχύει και στον λόγο. Ξεκινώντας από τον Νίκο Γκάτσο και φθάνοντας σε παραδείγματα, όπως αυτά του μεγάλου Μάνου Ελευθερίου, Άλκη Αλκαίου, Λευτέρη Παπαδόπουλου, Λίνας Νικολακοπούλου και πολλών άλλων, που ισορροπούν με ιδιαίτερη μαεστρία ανάμεσα στις δύο ιδιότητες του ποιητή και στιχουργού.
–Σήμερα οι άνθρωποι καταναλώνουν πολλή μουσική, μπορούν όμως να τη χωνέψουν;
–Το πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι στην κατανάλωση, αλλά στο είδος της μουσικής, που οι άνθρωποι ακούνε. Αυτό, όμως, είναι κάτι καθαρά υποκειμενικό και έχει να κάνει με τα γούστα του καθενός. Πάντως, είναι τέτοια η πληθώρα και από τη μία και από την άλλη πλευρά, που η «χώνεψη» εξαρτάται από το στομάχι του καθενός από εμάς…
–Είναι η μελοποιημένη ποίηση ένα καλό μέσον μετάδοσης της ποίησης, αλλά και της φωνής ενός ερμηνευτή;
–Όπως ανέφερα και πριν, για τον συνδυασμό των δύο τεχνών, σίγουρα η μελοποιημένη ποίηση είναι ένα όχημα, για να «μπει» η ποίηση πιο εύκολα στα σπίτια του κόσμου. Μην ξεχνάμε πως τεράστιοι ποιητές και νομπελίστες έγιναν πασίγνωστοι στο ευρύ κοινό μετά από μελοποιήσεις του μέγιστου Μίκη Θεοδωράκη, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως χάθηκε κάτι από την πρωταρχική αξία των ποιημάτων. Εδώ μπορώ να σας αναφέρω και κάτι, που ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης, μου έχει πει, όταν με παρότρυνε να μελοποιήσω Καβάφη. «Ήρθε η σειρά σου να κάνεις αυτό που κάναμε εμείς κάποτε, όταν μέσα από τους ήχους μιας λατέρνας μεταφέραμε και μέσα από μεγάλες φωνές κάναμε τον κόσμο να τραγουδάει ποίηση.» Σαφώς, η μελοποίηση ενός ποιήματος, με σκοπό, όμως, να γίνει τραγούδι κι όχι απλώς ένα δοκίμιο, είναι πολύ σημαντική υπόθεση, κάτι που νομίζω ότι όλοι το καταλαβαίνουμε, όταν τραγουδάμε το «Περιγιάλι» (την «Άρνηση» δηλαδή του Γιώργου Σεφέρη) ή τους «Δρόμους παλιούς» του Μανώλη Αναγνωστάκη και πόσα ακόμη ποιήματα. Νομίζω, λοιπόν, πως ο συνδυασμός των δύο τεχνών είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τον πολιτισμό μας.
–Τι σημαίνει καλό τραγούδι και καλή μουσική για τον Στέφανο Κορκολή;
–Αυτό που βγαίνει από το δημιουργό αυθόρμητα, με ειλικρίνεια και όχι με διάθεση κατασκευής, με απώτερο σκοπό το ευκαιριακό σουξέ.
–Έχετε μία αποκλειστική ερμηνεύτρια τη Σοφία Μανουσάκη, τι σας έκανε να την εμπιστευτείτε;
–Πέρα από το μέγεθος του ταλέντου και της πρωτόγνωρα στιβαρής προσωπικότητας της σε σχέση με την ηλικία της, συνέβαλε το γεγονός ότι ο ίδιος ο Θεοδωράκης την αποκάλεσε δημόσια «αποκάλυψη μεγατόνων» και της εμπιστεύτηκε έργα του, καθώς και το ότι η σπουδαία Μαρία Φαραντούρη τη χαρακτήρισε ως «το τέλειο μουσικό όργανο». Η Σοφία Μανουσάκη έχει κατορθώσει να ερμηνεύσει σε σημαντικούς χώρους (Ηρώδειο, Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου, Μέγαρο Μουσικής, Ακαδημία Σοπέν της Βαρσοβίας, Θέατρο Alhambra στο Παρίσι, βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, Όπερα του Καΐρου κ.α.), με τεράστια επιτυχία και αποδοχή κι όλα αυτά χωρίς καμία απολύτως επιθυμία για γρήγορη αναγνωρισιμότητα. Νομίζω ότι ο συνδυασμός όλων αυτών τον στοιχείων σίγουρα σε κάνει να εμπιστευτείς και να θέλεις να πορευτείς καλλιτεχνικά μ’ έναν νέο άνθρωπο, τέτοιου επιπέδου.
Ο κ. Κορκολής κλείνοντας τη συνέντευξή μας σημείωσε: «Θα ήθελα να αφιερώσω αυτή τη συναυλία στη μνήμη του αγαπημένου μας φίλου και παραγωγού Πανίκου Σχοινή, που έφυγε από κοντά μας. Είμαι σίγουρος πως από εκεί ψηλά θα μας ακούει και θα σιγοτραγουδάει μαζί μας».
Η ποίηση τραγουδιέται
Η δουλειά του Στέφανου Κορκολή «Θα ’θελα αυτήν την μνήμη να την πω», που κυκλοφόρησε το 2018, περιλαμβάνει συνολικά 21 πρωτότυπες συνθέσεις σε ποιήματα του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη. Η Σοφία Μανουσάκη ερμηνεύει στον δίσκο δώδεκα ποιήματα του Καβάφη.
Ο Γιώργος Μονεμβασίτης κριτικός και ιστορικός μουσικής σημειώνει ότι ο Στέφανος Κορκολής αποφάσισε να αναμετρηθεί με την ποίηση του Αλεξανδρινού με σκοπό να αποδείξει ότι αυτή τραγουδιέται και το απέδειξε, προξενεύοντας την ποίηση του Καβάφη σε εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες ανυποψίαστους. Από την πλευρά του ο ποιητής Δημήτρης Δασκαλόπουλος γράφει ότι ο Κορκολής επέλεξε και ακολούθησε μια συνεχή ερμηνευτική γραμμή, τα κύρια χαρακτηριστικά της οποίας είναι η ισότιμη εκφορά μουσικής και λόγου και ότι η μουσική του δεν εξαφανίζει τον ποιητικό λόγο και ο ποιητικός λόγος συμπορεύεται επιτυχώς με τη μελωδία της μουσικής.
Ο Γιώργος Χρονάς ποιητής σημειώνει χαρακτηριστικά για τη δουλειά του Κορκολή: «Ένα θαύμα. Μας μετέφεραν αλλού. Στις επιθυμίες. Στο χρόνο. Στην τέχνη όταν παντρευτεί τη μουσική. Το ποίημα» και ο Σταμάτης Κραουνάκης, εξαίροντας τη φωνή της Σοφίας Μανουσάκη, λέει ότι η μελοποίηση του Καβάφη, τον βρίσκει ενθουσιώδη υποστηρικτή. Ο δημοσιογράφος Κώστας Μπαλαχούτης από το μουσικό site Ogdoo.gr γράφει: «Το στοίχημα του Κορκολή κερδίζεται γιατί κατορθώνει με τη δική του ταυτότητα, να παραδώσει έναν κύκλο τραγουδιών που υπηρετώντας το απαιτητικό μέστωμα του Καβάφη, διεισδύει στο μεδούλι των μηνυμάτων και των εικόνων του, και μεταφέρει την ουσία και αξία της ακριβής απλότητάς του».
Πληροφορίες:
Στέφανος Κορκολής - Τραγουδάμε τους Ποιητές μας, Δευτέρα, 29 Ιουλίου, 9:00 μ.μ. Αρχαίο Κίτιον, Λάρνακα και 30 Ιουλίου στο Αρχαίο Ωδείο Πάφου, Πάφος.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
