Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ο Δημήτρης Φανής με επίλεκτη ομάδα μουσικών και χορευτών παρουσιάζουν μια πρωτότυπη παράσταση με «Το χαμόγελο της θλίψης». Στην παράσταση ο Δημήτρης θα φέρει κοντά δύο εντελώς διαφορετικά είδη μουσικής, που εμφανίστηκαν σχεδόν συγχρόνως στα τέλη του 19ου αιώνα με δύο διαφορετικές ορχήστρες, οι οποίες θα μας μεταφέρουν νοερά στον χρόνο και τους χώρους που γεννήθηκαν το ρεμπέτικο και το ταγκό. Ο Δημήτρης λέει για τα δύο αυτά είδη ότι τόσο το ρεμπέτικο όσο και το ταγκό γεννήθηκαν για να εκφράσουν τα απελπισμένα αισθήματα των απόκληρων της κοινωνίας, «Η μουσική και ο χορός ανέκαθεν αποτελούσε αυτή τη στιγμιαία ανάσα ευτυχίας. Η ομορφιά που ξορκίζει την ασκήμια».
–Δημήτρη, πώς συνταιριάζεις το ταγκό με το ρεμπέτικο;
–Είναι ξεκάθαρο ότι μιλάμε για δύο ετερόκλιτες μουσικές, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους, τουλάχιστον μουσικολογικά. Από την άλλη, μελετώντας τα δύο αυτά μουσικά είδη αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχει μια πανομοιότυπη κοινωνιολογική βάση. Το ρεμπέτικο και το ταγκό δημιουργήθηκαν από μετανάστες και πρόσφυγες, οι οποίοι κατοικούσαν γύρω από τα δύο μεγάλα λιμάνια, του Πειραιά και του Μπουένος Άιρες αντίστοιχα, αναζητώντας μια καλύτερη τύχη. Περιφρονημένοι, κυνηγημένοι, φτωχοί, ακαδημαϊκά αμόρφωτοι, ενίοτε παράνομοι άνθρωποι, μονίμως μπλεγμένοι με τα ναρκωτικά, τα στοιχήματα, τους φόνους και την πορνεία. Επιπλέον μια διαβολική τύχη, θέλει και τις δύο μουσικές να ξεκινούν την ίδια χρονική περίοδο. Μιλάμε δηλαδή για τα τέλη του 19ου αιώνα. Όλα αυτά αποτέλεσαν το κίνητρο για να ασχοληθώ και να αποτολμήσω αυτό το πολύ ενδιαφέρον μουσικό πάντρεμα.
–Το ταγκό μοιάζει να είναι κάτι το εκλεπτυσμένο, σε αντίθεση με τον τραχύ ήχο του ρεμπέτικου;
–Αυτό είναι σωστό! Αν και καλό είναι να γνωρίζουμε ότι το ταγκό στην πρώτη του περίοδο δεν είχε αυτόν τον έντονο ερωτισμό που όλοι γνωρίζουμε. Αυτό γιατί χορευόταν κυρίως από ζευγάρια αντρών. Οι κοινωνικές συμβάσεις της εποχής αλλά και ο αντρικός υπερπληθυσμός δεν επέτρεπαν στη γυναίκα να συμμετέχει στον χορό. Η χορογραφία έμοιαζε περισσότερο με μονομαχία μεταξύ δύο αντρών, η οποία συνήθως τελείωνε με έναν συμβολικό θάνατο, για τα μάτια μιας γυναίκας. Αργότερα βεβαίως αυτή η παραξενιά διορθώθηκε.
–«Το χαμόγελο της θλίψης», μοιάζει τίτλος ποιητικής συλλογής, πώς τον εμπνεύστηκες;
–Τόσο το ρεμπέτικο όσο και το ταγκό γεννήθηκαν για να εκφράσουν τα απελπισμένα αισθήματα των απόκληρων της κοινωνίας. Μέσα απ’ αυτή τη λυτρωτική διαδικασία οι άνθρωποι κατάφεραν να παραμείνουν αισιόδοξοι, πως η ζωή τους θα γίνει καλύτερη. Η μουσική και ο χορός ανέκαθεν αποτελούσε αυτή τη στιγμιαία ανάσα ευτυχίας. Η ομορφιά που ξορκίζει την ασκήμια.
–Στην παράσταση θα συνυπάρξουν δύο διαφορετικές ορχήστρες, για ακόμη μία φορά κυβερνάς μεγάλα καράβια. Δεν σε φοβίζουν τέτοια ταξίδια;
–Οι ναυτικοί γοητεύονται από τη μαγευτική ομορφιά και την απεραντότητα της θάλασσας. Δεν μπορείς να τη δαμάσεις, αγναντεύοντάς την από τη στεριά. Πρέπει να αναμετρηθείς μαζί της, να παλέψεις με τα θεριά της. Σ’ αυτή τη λογική κινούμαι και λειτουργώ. Στόχος σε κάθε περίπτωση είναι παρουσιάζουμε παραστάσεις ολοκληρωμένες και καλαίσθητες χωρίς εκπτώσεις και συμβιβασμούς.
–Γιατί νομίζεις ότι το ρεμπέτικο σήμερα γοητεύει ακόμα;
–Τι να ’ναι άραγε αυτό που μεταμορφώνει τη θλίψη σε χαρά κάθε φορά που αντιλαλούν γλυκόηχα του μπουζουκιού τα τέλια; Γιατί στο κάλεσμα του ήχου αυτού σώματα και ψυχές αναρριγούν και συγκλονίζονται; Το ρεμπέτικο είναι συγχρόνως η ιστορία και το μέλλον του λαού μας. Είναι το ιερό κομμάτι της ψυχής μας. Και κάθε φορά που φέρνουμε μια βόλτα υπό τους ήχους ενός ρεμπέτικου τραγουδιού αισθανόμαστε ότι ξαναγεννιόμαστε. Αψηφούμε κάθε σύμβαση, κάθε περιορισμό, κάθε συνθήκη. Είμαστε ελεύθεροι.
–Συνεργάζεσαι και πάλι με νέους καλλιτέχνες, τι παίρνεις από αυτές τις συνεργασίες;
–Το βέβαιον είναι ότι πρόκειται για μια σχέση δούναι και λαβείν. Κάτι θα κερδίσω από τη συνεργασία μου μ’ αυτούς και αντίστοιχα αυτοί κάτι θα αποκομίσουν από την επαφή τους με τη δική μου δουλειά. Κυρίως, όμως, ισχύει ότι οι νεότεροι άνθρωποι κουβαλούν έναν ζηλευτό αυθορμιτισμό και μια διάθεση να δοκιμάσουν και δοκιμαστούν, καμιά φορά αψηφώντας το ρίσκο που μπορεί να εμπεριέχεται σ’ ένα εγχείρημα. Κάτι που οι μεγαλύτεροι σε ηλικία και πιο έμπειροι θέλουν ή προσπαθούν να αποφύγουν. Εγώ, λοιπόν, κρατώ αυτό από τις συνεργασίες μου. Σε τούτο το αέναο κυνήγι της ουτοπίας, χρειάζεται και πρέπει να παραμένουμε αυθόρμητοι και ατρόμητοι. Μόνο έτσι μπορείς να κερδίσεις τις μάχες και να κατακτήσεις καινούργιες κορυφές.
Έλλειψη συλλογικού οράματος
–Είναι το κοινό σήμερα μουσικά διψασμένο ή αρκείται σε επανεκτελέσεις;
–Ο κόσμος σήμερα δεν θα έλεγα ότι «διψά» για κάτι συγκεκριμένο. Αλλά αν υποθέσουμε ότι έχουμε ένα διψασμένο κοινό, τότε σίγουρα το «νερό» που θα του προσφέρουμε θα πρέπει να είναι καθαρό και κρυστάλλινο και όχι μολυσμένο. Νερό που θα τον ανανεώσει και θα τον βοηθήσει να αναπτύξει το πνεύμα του, την κρίση του, τον πολιτισμό του.
–Τι νιώθεις ότι λείπει σήμερα από τη μουσική; Εγώ θα έλεγα η τόλμη για νέα πράγματα.
–Θα συμφωνήσω και θα προσθέσω την έλλειψη οράματος. Ενός συλλογικού οράματος. Που θα μας βγάλει έξω από την στασιμότητα, την επανάληψη, τον συμβιβασμό και την κακογουστιά. Αυτό που θα σηματοδοτήσει την πρόοδο και την εξέλιξη της μουσικής, αλλά και της τέχνης γενικότερα.
–Το τελευταίο διάστημα ασχολείσαι αρκετά με μουσικο-θεατρικές παραστάσεις, γιατί;
–Είναι μια προσωπική ανάγκη να παραμείνω δημιουργικός μέσα στην τέχνη που υπηρετώ. Είναι μια προσπάθεια να διευρύνω την καλλιτεχνική μου σκέψη και δράση. Είναι εν πάση περιπτώσει μια εξελικτική διαδικασία την οποία αγαπώ γιατί με κάνει καλύτερο.
Πληροφορίες: «Το χαμόγελο της θλίψης», Δημοτικό Θέατρο Λατσιών. Σάββατο 14 Δεκεμβρίου, 8:30 μ.μ.
