Του Απόστολου Κουρουπάκη
Σπουδαία τύχη να μεγαλώσει ένα παιδί με παραμύθια και νανουρίσματα από τους γονείς, τη γιαγιά ή τον παππού, και φυσικά σπουδαιότερο να σώζονται και να ακούγονται περισσότερο αυτά τα «απαλά» κείμενα, όπως μου αρέσει να τ’ αποκαλώ. Έτσι, με πολλή χαρά άκουσα τα δέκα νανουρίσματα που ο Σταύρος Σταύρου επέλεξε και διασκεύασε, συνεργαζόμενος με τον κιθαρίστα Άγγελο Χεϊπέλογλου, που είχε τη μουσική επιμέλεια του πρότζεκτ και την Ελένη Αναστασίου με τη σκηνοθετική της ματιά και φυσικά οι δέκα ηθοποιοί, που πήραν μέρος στο ταξίδι των νανουρισμάτων του κόσμου. Ο Σταύρος μού λέει πως τα «Νανουρίσματα του κόσμου» ήταν μια προσπάθεια να γίνει ένα ταξίδι στον πλανήτη μας μέσα από τη μουσική παράδοση του κάθε τόπου. «Εξάλλου, τα νανουρίσματα είναι το πιο γλυκό κομμάτι της παραδοσιακής μουσικής κάθε λαού».
«Όνειρό μου είναι τα παιδιά της Κύπρου, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, τη θρησκεία, τη γλώσσα που μιλάνε ή την οικονομική κατάσταση των γονιών τους, να έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν υψηλού επιπέδου παραγωγές»
–Δέκα νανουρίσματα... δέκα φωνές, πώς ήλθε η ιδέα γι’ αυτή τη δουλειά;
–Αν και μάζευα νανουρίσματα απ’ όλο τον κόσμο εδώ και χρόνια, η ιδέα για να μαζευτούν σε μία δουλειά προέκυψε κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown, τον Μάρτιο του 2020. Επέλεξα, λοιπόν, δέκα από αυτά τα νανουρίσματα, τα διασκεύασα στα ελληνικά και στη συνέχεια πρότεινα σε δέκα υπέροχες γυναίκες ηθοποιούς να τα τραγουδήσουν. Ήταν μια προσπάθεια να γίνει ένα ταξίδι στον πλανήτη μας μέσα από τη μουσική παράδοση του κάθε τόπου. Εξάλλου, τα νανουρίσματα είναι το πιο γλυκό κομμάτι της παραδοσιακής μουσικής κάθε λαού.
–Η επιλογή των νανουρισμάτων πώς έγινε; Από ποιες χώρες προέρχονται;
–Τα νανουρίσματα που είχα αρχικά μαζέψει ήταν πάνω από 50, προερχόμενα από κάθε γωνιά του κόσμου. Όταν επέλεξα τις ηθοποιούς που θα συμμετείχαν στο πρότζεκτ, πρότεινα στην καθεμία από 3-4 νανουρίσματα που θεωρούσα ότι της ταίριαζαν περισσότερο. Στη συνέχεια επιλέξαμε μαζί το νανούρισμα που τελικά θα έλεγε η κάθε ηθοποιός. Ήταν μια ομαδική δουλειά. Σημαντικό ρόλο στην όλη διαδικασία είχε φυσικά και ο κιθαρίστας Άγγελος Χεϊπέλογλου, που έχει και τη μουσική επιμέλεια της δουλειάς.
–Παρατήρησες ίσως κάποια κοινά στα νανουρίσματα που διάλεξες; Αν ναι, ποια ήταν αυτά;
–Νομίζω πως αυτό που συνδέει όλα αυτά τα κομμάτια μεταξύ τους είναι η γλυκύτητα και η γονική αγάπη που κουβαλάνε τα νανουρίσματα ως είδος, από όποιο μέρος της Γης και να προέρχονται. Εξάλλου, μιλάμε για τραγούδια με κοινή θεματολογία και κοινό σκοπό. Με γοητεύει ιδιαίτερα το γεγονός ότι σε κάθε μέρος του κόσμου ο γονιός ή ο παππούς και η γιαγιά έχουν την ίδια ανάγκη να οδηγήσουν το παιδί μέσα από το τραγούδι από την πεζή καθημερινότητα στον μαγικό κόσμο των ονείρων.
–Ποιες ήταν οι προκλήσεις στις διασκευές... γλωσσικές, μουσικές ή άλλες;
–Σε σχέση με τις μουσικές διασκευές, ο ίδιος ο Άγγελος λέει πάντα ότι ήταν μια τεράστια πρόσκληση να πάρει κομμάτια που ενορχηστρωτικά απείχαν πολύ το ένα από το άλλο και να τα προσαρμόσει στη συνθήκη κιθάρα-φωνή, χωρίς να χάσουν και το παραδοσιακό ηχόχρωμα που το καθένα από αυτά κουβαλάει. Τώρα, όσον αφορά στους στίχους, στα περισσότερα νανουρίσματα κράτησα τη βασική ιδέα, την πήγα όμως ένα βήμα παραπέρα. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούσε το εβραϊκό νανούρισμα, το οποίο διηγείται μια ιστορία. Ταυτόχρονα, μέσα από την έρευνα που έκανα, αντιλήφθηκα ότι υπήρχαν και κάποιοι θρησκευτικοί συμβολισμοί στην ιστορία αυτή. Η πρόκληση, λοιπόν, ήταν να κρατήσω αυτούσια την ιστορία με τέτοιο τρόπο που να την παρακολουθήσει ο καθένας, ανεξάρτητα από το αν γνωρίζει ή όχι το θρησκευτικό υπόβαθρο.
–Δημιουργούνται σήμερα τέτοια ακούσματα; Έχω την εντύπωση πως δεν έχει πάψει να υφίσταται αυτό που κάποτε λαϊκή μούσα...
–Το τελευταίο διάστημα με προσέγγισαν πάρα πολλοί γονείς, που μου εκμυστηρεύτηκαν ότι τα βράδια νανουρίζουν τα παιδιά τους με τραγούδια που οι ίδιοι έφτιαξαν. Όχι μόνο, λοιπόν, δεν έπαψε να υπάρχει αυτό το είδος τραγουδιού, αλλά περνάει από γενιά σε γενιά μέσα από τους απλούς ανθρώπους, ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με τη μουσική. Αυτό θεωρώ πως είναι κάτι μοναδικό, ειδικά σε μια περίοδο που όλο και λιγότεροι άνθρωποι ασχολούνται με την παραδοσιακή μουσική του τόπου τους. Εδώ, ωστόσο, μιλάμε για ένα κομμάτι της παράδοσης που δεν ξετυλίγεται σε πλατείες και δημόσιους χώρους, αλλά στον πιο προσωπικό χώρο ενός ανθρώπου, στο σπίτι του. Είναι ένα κομμάτι της παράδοσης βαθιά προσωπικό, γι’ αυτό και διατηρείται ζωντανό κατά τη γνώμη μου. Ο ιερός δεσμός, εξάλλου, ανάμεσα σε γονιό και παιδί δεν θα σταματήσει ποτέ να υπάρχει.
–Τι ονειρεύεσαι εσύ για το παιδικό κοινό;
–Όνειρό μου είναι τα παιδιά της Κύπρου, ανεξάρτητα από την εθνικότητα, τη θρησκεία, τη γλώσσα που μιλάνε ή την οικονομική κατάσταση των γονιών τους, να έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν υψηλού επιπέδου παραγωγές που θα τα κάνουν να γελάσουν, να συγκινηθούν, να προβληματιστούν. Παραγωγές που θα τους προετοιμάσουν ώστε στην ενήλικη ζωή τους να είναι δίκαιοι, να αγαπάνε, να βοηθάνε, να ελπίζουν, να ζουν αληθινά. Μόνο έτσι θα γίνει καλύτερος αυτός ο κόσμος!
Απόλαυσα χαρές και συγκινήσεις
–Υπάρχουν μη και δεν πρέπει σε έργα που απευθύνονται σε παιδιά;
–Η τέχνη για παιδιά σού ανοίγει κόσμους και σε οδηγεί σε μονοπάτια στα οποία δεν θα πήγαινες ποτέ μέσα από τις τέχνες για ενήλικες. Αυτό είναι μαγευτικό και λυτρωτικό ταυτόχρονα. Ένας στιχουργός, για παράδειγμα, μπορεί μέσα από το τραγούδι για παιδιά να χρησιμοποιήσει λέξεις και να μιλήσει για πράγματα που θα ήταν απαγορευτικά σε οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης, ίσως γιατί ως ενήλικες βάζουμε «κανόνες» και δημιουργούμε τείχη. Βέβαια, έχουμε τεράστια ευθύνη για το ποια μηνύματα περνάμε στα παιδιά, καθώς και για τον τρόπο που το κάνουμε. Με αυτή την έννοια, φυσικά και υπάρχουν «μη» και «δεν πρέπει». Αλίμονο αν μέσα από την τέχνη για παιδιά προωθούμε, για παράδειγμα, τη βία, την ξενοφοβία, τον εκφοβισμό. Πρέπει, λοιπόν, να είσαι ιδιαίτερα προσεκτικός όταν ξέρεις ότι αυτό που δημιουργείς ίσως επηρεάσει καθοριστικά τον τρόπο σκέψης του αυριανού ενήλικα.
–Τραγουδοπαραμυθόκοσμος, Still!, Σταύρο, πώς είναι να δουλεύεις για να δημιουργήσεις κάτι για παιδιά; Σίγουρα πρόκληση και ευθύνη, αλλά δεν είναι και άνοιγμα στην ψυχή του δημιουργού;
–Είναι μια μαγική διαδικασία. Την ώρα της δημιουργίας βουτάς σε έναν άλλο κόσμο, με καινούργια χρώματα, με καινούργιους κανόνες, με νέους τρόπους επικοινωνίας. Ξεκινάς να πεις μια ιστορία και ουσιαστικά, κατά κάποιον τρόπο, γίνεσαι και εσύ κομμάτι της. Κάποιες φορές αισθάνομαι ότι να δημιουργείς για παιδιά είναι το καλύτερο φάρμακο, όταν νιώθεις ότι ο κόσμος των μεγάλων σε πνίγει. Νομίζω πως όλοι το έχουμε ζήσει σε κάποια φάση της ζωής μας. Δημιουργώντας για παιδιά επιστρέφεις στην ουσία, ανακαλύπτεις το «σημαντικό»...
–Είσαι από τους πρωτεργάτες του Assitej, και όχι μόνο. Θα ήθελα την άποψή σου για το καλλιτεχνικό τοπίο που αφορά παιδιά και εφήβους στον τόπο μας... λείπει κάτι, τι χρειαζόμαστε περισσότερο;
–Το ελπιδοφόρο είναι ότι οι γονείς αναζητούν όλο και περισσότερο ποιοτική ψυχαγωγία που να απευθύνεται στα παιδιά. Γι’ αυτό και βλέπουμε ότι τα τελευταία χρόνια το είδος αυτό ανθίζει. Έχουν γίνει αρκετά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε ανθρώπους που αγαπούν την τέχνη τους, που αγαπούν τα παιδιά, και δουλεύουν σκληρά, με την ψυχή τους. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν πολλά ακόμα που πρέπει να γίνουν. Η Πολιτεία οφείλει να στηρίξει περισσότερο τις τέχνες που απευθύνονται στα παιδιά. Ως Assitej Κύπρου έχουμε βάλει ως στόχο τη δημιουργία ενός διεθνούς φεστιβάλ τεχνών που θα απευθύνεται αποκλειστικά στα παιδιά. Θεωρώ ότι είναι κάτι που θα βοηθήσει πολύ και η Πολιτεία θα πρέπει να σταθεί αρωγός σε αυτή την προσπάθεια. Σε σχέση τώρα με το θέατρο για παιδιά και νέους, θα πρέπει κατά τη γνώμη μου να βρεθεί ένας τρόπος να μην είναι ο φτωχός συγγενής σε θέματα επιχορηγήσεων. Έχουμε τεράστια ευθύνη για το τι παρακολουθούν τα παιδιά μας και το κράτος οφείλει να δει το θέμα αυτό σοβαρά. Τα παιδιά, εξάλλου, είναι οι αυριανοί πολίτες αυτού του τόπου...
–Μπορείς σε λίγες μόνο λέξεις να περιγράψεις τι συμβαίνει όταν χτίζεις τους στίχους σου; Σκέφτεσαι ταυτόχρονα και τον/την ερμηνευτή/τρια;
–Στο παρελθόν δεν σκεφτόμουν συγκεκριμένο ερμηνευτή ή ερμηνεύτρια. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, αντιμετωπίζω το κάθε τραγούδι ως ένα μονόπρακτο και συνεπώς είναι σημαντικό να γνωρίζω ποιος θα είναι ο πρωταγωνιστής. Πολλές φορές, επίσης, έχω στο μυαλό μου το μουσικό είδος στο οποίο θα κινηθεί ο συνθέτης, όταν θα πάρει τον στίχο στα χέρια του. Αλλιώς ξεκινάς να γράψεις ένα λαϊκό τραγούδι και αλλιώς μια ποπ μπαλάντα.
–Αυτό το ταξίδι σ’ έναν κόσμο ονειρικό, τι γεύση σου άφησε;
–Σε μια περίοδο που τα ταξίδια απαγορεύτηκαν, η ζωή μου χάρισε ένα από τα ομορφότερα ταξίδια που έχω κάνει ποτέ. Μέσα από αυτό έμαθα πράγματα, γνώρισα ανθρώπους, απόλαυσα χαρές και συγκινήσεις. Παρ’ όλα αυτά, για κάποιο λόγο αισθάνομαι ότι το ταξίδι των «Νανουρισμάτων του κόσμου» βρίσκεται ακόμα στην αρχή του.
Πληροφορίες
«Νανουρίσματα του κόσμου»
Οι ελληνικοί στίχοι και η διεύθυνση παραγωγής είναι του Σταύρου Σταύρου, τη σκηνοθετική επιμέλεια έχει η Ελένη Αναστασίου, ενώ τις διασκευές για κιθάρα έκανε ο Άγγελος Χεϊπέλογλου. Τα νανουρίσματα ερμηνεύουν οι ηθοποιοί Χρυσή Ανδρέου, Σαββίνα Γεωργίου, Άννα Γιαγκιώζη, Νίκη Δραγούμη, Ηλιάνα Κάκκουρα, Μάρα Κωνσταντίνου, Χριστίνα Παπαδοπούλου, Αννίτα Σαντοριναίου, Αντωνία Χαραλάμπους και Νιόβη Χαραλάμπους. Guest star ο ηθοποιός Προκόπης Αγαθοκλέους. Συμμετέχουν η παιδική χορωδία του Potenzia Del’Arte και η χορωδία του Ρωσικού Πολιτιστικού Κέντρου.
