Του Απόστολου Κουρουπάκη
Στο Θέατρο Ριάλτο την Παρασκευή 22 Οκτωβρίου θα παρουσιαστεί ο κύκλος τραγουδιών με τίτλο «Θυμήσου, σώμα…» του συνθέτη Γιώργου Καλογήρου. Ένας κύκλος που είναι βασισμένος στην ερωτική ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη, σύνθεση για πιάνο, φαγκότο, όμποε, βαρύτονο και αφηγητή. Μεταξύ των τραγουδιών παρεμβάλλονται δύο πεζά κείμενα του ποιητή και τρία ιντερμέδια. Για τα τραγούδια αυτά και για τον έρωτα μίλησε στην «Κ» ο Γιώργος Καλογήρου, λέγοντας πως κάποια ανύποπτη στιγμή διάβασε το «Θυμήσου, Σώμα…» και ενώ ήταν ένα ποίημα που το ήξερε εδώ και πολλά χρόνια, εκείνη τη στιγμή τον τράνταξε. «Αυτή είναι η μαγεία της ποίησης! Ενώ ξέρεις πολλά ποιήματα για πολλά χρόνια κάποια στιγμή κάποτε θα σου αποκαλυφθεί κάποιο ποίημα ως θαύμα».
–Κατ’ αρχάς πώς ήλθε αυτή η ιδέα; Ποια ανάγκη την έφερε στο προσκήνιο, ίσως η αποστειρωμένη εποχή της πανδημίας;
–Το έργο αυτό γράφτηκε φθινόπωρο και χειμώνα του 2018. Πολύ πριν από την πανδημία. Το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς ταξίδευα στην Ελλάδα και στις αποσκευές μου είχα ένα μικρό ανθολόγιο ελληνικής ερωτικής ποίησης. Κάποια ανύποπτη στιγμή διαβάζω το «Θυμήσου, Σώμα…» και ενώ είναι ποίημα που το ξέρω εδώ και πολλά χρόνια, εκείνη τη στιγμή με τράνταξε. Αυτή είναι η μαγεία της ποίησης! Ενώ ξέρεις πολλά ποιήματα για πολλά χρόνια κάποια στιγμή κάποτε θα σου αποκαλυφθεί κάποιο ποίημα ως θαύμα. Αλλάζουμε μέσα στον χρόνο, βιώνουμε χίλιες δυο καταστάσεις και το κάθε ποίημα, ενώ παραμένει απείρακτο, αλλάζει η οπτική που το διαβάζεις αναλόγως με το τι έχεις ζήσει. Τότε περνούσα μια περίοδο που καταπιάστηκα έντονα με το ερωτικό και σαρκικό στοιχείο σε οποιαδήποτε έκφραση. Έτσι, ήρθε κι έδεσε ο ερωτικός Καβάφης εκείνη τη στιγμή.
–Το σώμα έχει μνήμη «Σώμα θυμήσου» γράφει ο Καβάφης, πώς ξυπνάνε και εκφράζονται μουσικά αυτές οι θύμησες;
–Αυτές οι θύμησες μουσικά εκφράζονται ως έντονοι σωματικοί και ψυχικοί κραδασμοί. Νομίζουμε πως οι εραστές και οι ερωμένες είναι μόνο στο μυαλό μας ως μαθηματικές ή χημικές εξισώσεις που δεν λύθηκαν και χάθηκαν. Δεν υπολογίζουμε όμως τη ζωτικότητα των σωμάτων μας. Στο αγκάλιασμα, στο χάδι, στο φιλί, το σώμα ενεργοποιείται σαν μια μεγάλη αποθήκη σωματικών δεδομένων. Ταυτόχρονα αυτό το σωματικό ξύπνημα περιβάλλεται από μια απόγνωση που ενώ η μνήμη σε πονάει, την αποζητάς, γιατί δεν είναι τίποτε άλλο από μια αλήθεια! Σας παραπέμπω στο ποίημα «Επέστρεφε».
–Νομίζω ότι εν πολλοίς ακόμα και σήμερα ποιητές ή άνθρωποι της τέχνης, εντός ενός συντηρητικού συστήματος, θα είχαν δυσκολία να εκφράσουν τον ερωτικό προσανατολισμό τους... πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα από τότε;
–Δυστυχώς εντός ενός συντηρητικού συστήματος άκρατης υποκρισίας, ηθικισμού και επιβαλλόμενου καθωσπρεπισμού, με τους «νοικοκύρηδες» να κουνάνε το δάκτυλο σε όποιον τους ξεβολεύει με τη στάση ζωής του, η ελεύθερη έκφραση του σεξουαλικού προσανατολισμού, η αλήθεια δηλαδή του καθενός, αναγκάζεται να εκφράζεται ακραία. Είτε ως σιωπηλή μάχη μεταξύ της αλήθειας του καθενός και του επιβαλλόμενου καθωσπρεπισμού που δεν μπορεί να αποδεχτεί μια αλήθεια διαφορετική από τη δικιά του, είτε ως στείρα επιθετική έκφραση της διαφορετικότητας. Ο Καβάφης όπως και άλλοι ομοφυλόφιλοι καλλιτέχνες και πνευματικοί άνθρωποι μας έμαθαν, ανάμεσα στα πολλά, την παρρησία και την αξιοπρέπεια γι’ αυτό που είναι ο καθένας μας. Τα πράγματα δυστυχώς όχι μόνο παρέμειναν ίδια αλλά έγιναν και χειρότερα. Υπάρχει ακόμα ο φόβος της έκφρασης.
–Η εποχή του Καβάφη ήταν απλώς ανέραστη ή καταπιεσμένη; Νομίζω ότι τα ερωτικά του Καβάφη δείχνουν μία κοινωνία που ασφυκτιούσε στους κορσέδες και στα σφιχτά ζωνάρια... μα και σήμερα ζούμε θαρρώ εποχές ανέραστες... πώς σχολιάζεις;
–Καμιά εποχή δεν είναι ανέραστη απλώς η εποχή και ο χώρος του Καβάφη έκαναν την ανάγκη έκφρασης του ερωτικού του προσανατολισμού ακόμα πιο δύσκολη. Ζούσε σε μια μουσουλμανική χώρα, αρχές του 20ού αιώνα, μέλος επίσης μιας κλειστής κοινωνίας της διασποράς. Κι όμως βρήκε τη δύναμη να αποδεχθεί τον εαυτό του και με αξιοπρέπεια να εκφράζει ποιητικά τον έρωτά του. Σήμερα οι κορσέδες και τα σφιχτά ζωνάρια είναι στα μυαλά. Σου τα βάζουν χωρίς να το καταλάβεις σιγά-σιγά, μεθοδικά «για το καλό σου» και «γιατί έτσι κάνει ο κόσμος». Να φοράς σφιχτά στο μυαλό σου τον κορσέ κι ας μην αναπνέεις! Ενώ η τεχνολογία και οι επιστήμες αναπτύσσονται ραγδαία, τα μυαλά των ανθρώπων παραμένουν έτη φωτός πίσω. Εκεί που νομίζεις πως συμβαδίζει ο κόσμος με την εποχή του, ξαφνικά ακούς για τη δολοφονία του Ζακ και του κάθε Ζακ, της Δήμητρας στη Μυτιλήνη και πόσων άλλων ακόμα που δεν μάθαμε και συνειδητοποιείς πως τίποτα δεν άλλαξε. Εδώ οι «παντελονάτες» κοινωνίες μας, μας έμαθαν και τι σημαίνει γυναικοκτονία ξεπλένοντάς την με ένα ξερό «ήταν η κακιά η ώρα»! Ο σεβασμός στη διαφορετικότητα (όποια και να ’ναι αυτή) κατάντησε μόνο ως σύνθημα χάριν εντυπωσιασμού και τίποτα άλλο.
–Ήταν ριζοσπάστης και αρκετά τολμηρός ο Καβάφης, γράφοντας για ηδονή, για αποστροφή από τους έρωτες της ρουτίνας;
–Ήταν ριζοσπάστης, τολμηρός χωρίς να γίνεται προσβλητικός. Όσο για τους έρωτες της ρουτίνας, πόσοι άνθρωποι παραμένουν σε έρωτες που έχουν ήδη πεθάνει και από ψυχικό βόλεμα δεν το λένε στ’ αλήθεια ούτε στους εαυτούς τους;
–Μπορεί μία μουσικοποιητική ερωτική έκφραση να γίνει κοινωνική και πολιτική πράξη, όπως λέτε στο δελτίο Τύπου;
–Καταρχάς ο ίδιος ο έρωτας είναι επαναστατική πράξη απέναντι στο Εγώ μας. Επίσης, όσο υποτιμούνται και ενοχοποιούνται το σώμα, ο έρωτας και η ηδονή –ό,τι πιο φυσικό– από διαστρεβλωμένες θρησκευτικές νοοτροπίες σιγοντάροντας τον ηθικισμό, τον συντηρητισμό, τον σεξισμό, τον ρατσισμό, παράγωγα συγκεκριμένων πολιτικοκοινωνικών συστημάτων, όντως μία τέτοιου είδους μουσικοποιητική ερωτική έκφραση είναι εξάπαντος κοινωνική και πολιτική πράξη, κατ’ εμέ.
–Θα ήθελα να μου πεις για την επιλογή των οργάνων... πιάνο, φαγκότο, όμποε, τι σου ξύπνησε αυτή η σύνθεσή σου;
–Ο ίδιος ο ποιητής, ως σπουδαίος σκηνοθέτης, μου έδωσε μια αίσθηση μελαγχολίας, τρυφερότητας, αξιοπρεπούς ερωτισμού και λαγνείας μέσα σε σκοτεινά σοκάκια μιας κοσμοπολίτικης πόλης. Νιώθω πως η σύνθεση αυτή των οργάνων μπορεί να αποδώσει αυτήν την ατμόσφαιρα.
Πληροφορίες
«Θυμήσου Σώμα… Κωνσταντίνος Καβάφης», κύκλος τραγουδιών του συνθέτη Γιώργου Καλογήρου. Θέατρο Ριάλτο, Παρασκευή 22 Οκτωβρίου. Επικοινωνία 77777745
