Του Απόστολου Κουρουπάκη
Την Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 2021 στο Δημοτικό Θέατρο Λατσιών ο μουσικός Δημήτρης Φανής τραγούδησε Τσιτσάνη στην παράσταση «Το σύμπαν του Τσιτσάνη», μια συναυλία/παράσταση που έκανε ένα ταξίδι στο μουσικό σύμπαν που δημιούργησε ο γενάρχης του λαϊκού τραγουδιού Βασίλης Τσιτσάνης. Και αυτή η συναυλία έγινε με τη σύμπραξη του μουσικού Νεοκλή Νεοφυτίδη, μαζί με μια μεγάλη ομάδα Κυπρίων μουσικών, μια 14μελή μικτή ορχήστρα, αποτελούμενη από συμφωνικά και λαϊκά όργανα και με το φωνητικό σχήμα Sinfonia Magistrale της Ρούλας Τυρίμου. Γι’ αυτή την εμπειρία, από το ταξίδι του στον μουσικό κόσμο του μεγάλου Τσιτσάνη, μού μίλησε ο Δημήτρης Φανής και η συζήτησή μας προχώρησε και σε θέματα γενικότερα του τραγουδιού και του πολιτισμού.
–Δημήτρη, ποιο είναι το σύμπαν του Τσιτσάνη;
–Είναι το ίδιο του το έργο. Όσες φορές κι αν το ακούσεις, όσο κι αν το μελετήσεις, διαπιστώνεις πάντα με έκπληξη ότι ανακαλύπτεις κάτι καινούργιο. Για έναν μουσικό αυτό είναι πολύ γοητευτικό.
Ο Βασίλης Τσιτσάνης υπήρξε μεγαλοφυής συνθέτης. Κατάφερε να δημιουργήσει μουσικές φόρμες, οι οποίες ξεπερνούν τις απλές νότες. Μετέτρεψε τη σύνθεση σε μια ολόκληρη φιλοσοφία. Η ιδιαιτερότητα του έργου του είναι τέτοια, η οποία σου παρέχει τη δυνατότητα να το προσεγγίζεις μ’ έναν διαφορετικό τρόπο κάθε φορά. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι πολλά τραγούδια του έχουν διασκευαστεί με πιο σύγχρονες ενορχηστρώσεις και τα περισσότερα απ’ αυτά με επιτυχία.
Αυτή ήταν και η ουσιαστική πρόθεσή μου, ανεβάζοντας την παράσταση με τον συγκεκριμένο τίτλο. Να τονίσω την απεραντοσύνη του έργου αυτού του ανθρώπου. Και το πετύχαμε με την ενορχηστρωτική ευφυΐα του αγαπημένου μου φίλου και εξαίρετου μουσικού Νεοκλή Νεοφυτίδη. Παντρέψαμε δύο ετερόκλητες ορχήστρες, μια λαϊκή και μια συμφωνική με τα ιερά δεσμά των αριστουργηματικών τραγουδιών του Τσιτσάνη. Παράνυμφοι στην τελετή αυτή, το φωνητικό σύνολο της Ρούλλας Τυρίμου, Sinfonia Magistrale και ομάδα χορευτών του Nicosia Dance Center.
–Τι είναι αυτό που σε έχει συγκινήσει περισσότερο στη μουσική του Βασίλη Τσιτσάνη;
–Η βαθιά του αφοσίωση σ’ αυτό που πίστευε και η τρομακτική του αυταπάρνηση για να το πετύχει. Ήταν τελειομανής. Παίδευε πολύ, όπως ο ίδιος παραδέχτηκε τα τραγούδια του, μέχρι να τα ολοκληρώσει. Ο Τσιτσάνης είναι ένα από τα καλύτερα, αν όχι το καλύτερο δείγμα ελληνικής μουσικής που υπάρχει. Οι μελωδίες του, οι στίχοι του, η μαγκιά και η αρχοντιά στο ύφος του και συνάμα μια ευγένεια και ένα ήθος ζηλευτό.
–Αυτή η συναυλία σου ήταν και μία πολιτική πράξη... όπως είπες...
–Πολιτική πράξη είναι να παρατάξεις απέναντι στα προϊόντα της μαζικής υποκουλτούρας ό,τι καλύτερο έχει να επιδείξει ο πολιτισμός μας. Θεώρησα ότι σε μια εποχή όπου το μέτριο και το φτηνό προσφέρονται απλόχερα στον κόσμο ένθεν και ένθεν, ως χαπάκι λήθης και αποχαύνωσης, με σκοπό τον αποπροσανατολισμό του από τα ουσιαστικά προβλήματα που τον ταλαιπωρούν, ότι μια τέτοια παράσταση υψηλών προδιαγραφών μπορεί να αποτελέσει ένα σοβαρό αντίβαρο. Αυτή είναι η ουσία αυτής της πράξης και κάθε παρόμοιας ενέργειας. Πιστεύω απόλυτα στη δύναμη της τέχνης και στην ικανότητά της να εκπαιδεύει την κοινωνία. Αρκεί να γίνεται με τη δέουσα σοβαρότητα.
–Και πάλι είχες παρέα σου αρκετό κόσμο... πιστεύεις στη δύναμη των πολλών;
–Χωρίς καμιά αμφιβολία η επιτυχία μιας παράστασης είναι αποτέλεσμα μιας καλά συντονισμένης ομαδικής δουλειάς. Όταν έχεις μαζεμένους πάνω στη σκηνή τόσους ταλαντούχους ανθρώπους, δημιουργείται μια τέτοια δυναμική και παράγεται τόση ενέργεια, που μόνο ευτυχισμένες δημιουργικές στιγμές μπορεί να φέρει. Πιστεύω λοιπόν στο ταλέντο, που στον τόπο μας υπάρχει άφθονο. Αυτό που χρειάζεται είναι κατάλληλες συνθήκες για να παρουσιάζεται στο κοινό.
–Δημήτρη, ως μουσικός και άνθρωπος που έχει μιαν έγνοια για τον πολιτισμό, τι νομίζεις ότι λείπει σήμερα από τα πολιτιστικά πράγματα;
–Θα χρησιμοποιήσω το δικό σου λεκτικό για να σου απαντήσω. Περισσότερη έγνοια για τον πολιτισμό. Περισσότερη σημασία στον πολιτισμό. Υστερούμε σ’ αυτό το θέμα. Διάβαζα τις προάλλες στατιστικές της Eurostat που πιστοποιούν, ότι από τα ευρωπαϊκά κονδύλια που αφορούν στον πολιτισμό, μόνο το 50% δαπανάται σε θέματα πολιτισμού. Ας μας πει κάποιος έντιμα, πού πάνε τα υπόλοιπα χρήματα. Τα τελευταία δύο χρόνια, η πανδημία του κορωνοϊού έπληξε ανεπανόρθωτα τους ανθρώπους των τεχνών και του πολιτισμού. Η επίσημη Πολιτεία με το ζόρι πέταξε ένα κοκκαλάκι για να το γλείψουν και να σιωπήσουν, αδιαφορώντας για τις πραγματικές τους ανάγκες. Θα το επαναλάβω ξανά και ξανά, αδιαφορώντας αν θα γίνω φορτικός. Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, είναι τροφή για την ψυχή του ανθρώπου. Είναι η βαθιά του ανάγκη να βρεθεί πιο κοντά στο ωραίο. Είναι συγχρόνως μια κοινωνική λειτουργία, που βοηθά τον άνθρωπο να ξεπερνά τα προβλήματά του, ενισχύοντας τον αγώνα του για πρόοδο και ευημερία. Είναι είδος πρώτης ανάγκης, από το οποίο γεννιούνται αξίες, χωρίς τις οποίες η ζωή μας θα ήταν κενή. Περισσότερη έγνοια λοιπόν.
–Τέλος, τι σημαίνει ποιοτικό τραγούδι για τον Δημήτρη Φανή;
–Αμέτρητες φορές προσπάθησα μέσα από συζητήσεις με άλλους, αλλά και μέσα από δικές μου εσωτερικές αναζητήσεις να δώσω έναν ικανοποιητικό ορισμό γι’ αυτό το θέμα. Προφανώς, καθένας από μας τοποθετείται επί του ζητήματος σύμφωνα με τις αρχές του και τα γούστα του. Ποια είναι τα κριτήρια που καθορίζουν αν ένα τραγούδι είναι ποιοτικό ή όχι; Μια εμφάνταστη και πολύπλοκη μελωδία; Ένας βαθυστόχαστος στίχος; Επί πλέον, τι συναισθήματα μπορεί να προκαλέσει το άκουσμα ενός τραγουδιού; Ποιος ορίζει το όριο της ποιότητας; Υπάρχει μεζούρα; Μπορεί μια καλή ερμηνεία να αναδείξει ένα μέτριο τραγούδι; Μπορούμε να θέτουμε τέτοια ερωτήματα μέχρι το 2045. Αυτό που έχει σημασία και που θεωρώ ότι μπορεί να καλύψει εν μέρει την ερώτησή σου συνοψίζεται σε μια λέξη. Αισθητική. Αν ένα τραγούδι βασίζει την ύπαρξή του στην αισθητική, τότε μοιραία μπορεί να χαρακτηριστεί ποιοτικό και θα αποκτήσει την πολυπόθητη αθανασία σε όποιο είδος κι αν αυτό ανήκει.
