Kathimerini.gr
ΤΟΥ ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΧΑΡΜΠΗ
Στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο, σε αντίθεση με τον αμερικανικό, έχουμε πολλές φορές την τάση να αποδίδουμε μια αριστουργηματική ταινία κυρίως στην αυθεντία του σκηνοθέτη, του λεγόμενου «auter», ο οποίος υπογράφει ταυτόχρονα το σενάριο και εμπλέκεται στην παραγωγή. Με τον τρόπο αυτό αφήνουμε συχνά σε δεύτερη μοίρα τη συνδρομή του ηθοποιού, του ανθρώπου δηλαδή που ενσαρκώνει το αρχικό όραμα και ταυτόχρονα προσθέτει τη δική του προσωπικότητα και ψυχή στο έργο.
Θρίλερ στην Κωπαΐδα
Τις προάλλες, με αφορμή τον θάνατο του Ανέστη Βλάχου, έβαλα ξανά να δω τον «Φόβο» του Κώστα Μανουσάκη, μια από τις σπουδαιότερες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου. Για όσους δεν γνωρίζουν, στον «Φόβο» ο Μανουσάκης κατασκευάζει ένα χιτσκοκικών προδιαγραφών –δίχως υπερβολή– θρίλερ, το οποίο όμως δεν εκτυλίσσεται σε κάποιο αστικό σκηνικό αλλά στον υγρό κάμπο της Κωπαΐδας. Σχεδόν τα πάντα στο φιλμ, από το υποδειγματικό μοντάζ που δίνει τον ρυθμό, μέχρι την ένταση που σημαδεύει κάθε πλάνο και την ταιριαστή μουσική επένδυση του Γιάννη Μαρκόπουλου, λειτουργούν στην εντέλεια.
Οι ερμηνείες βρίσκονται επίσης στο επίκεντρο: ο επιβλητικός Αλέξης Δαμιανός στον ρόλο του πλούσιου γαιοκτήμονα, η αυστηρή Μαίρη Χρονοπούλου σε εκείνον της γυναίκας του, η 19χρονη, εκθαμβωτική, Ελενα Ναθαναήλ ως κόρη που επιστρέφει στην επαρχία έπειτα από τις σπουδές της στην Ιατρική. Πραγματικός πρωταγωνιστής της ταινίας ωστόσο είναι ο Ανέστης Βλάχος, ο οποίος υποδύεται τον συνονόματο γιο της οικογένειας. Το δικό του αμάρτημα, ο βιασμός και η δολοφονία της κωφάλαλης ψυχοκόρης (Ελλη Φωτίου), είναι αυτό που πυροδοτεί την αφηγηματική έκρηξη.
Στιγμιότυπα από τον «Φόβο». (Φωτ. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ: ΕΝΑΣ ΑΙΩΝΑΣ 1900-1970)
Την ίδια χρονιά ο Βλάχος παίζει σε οκτώ(!) ακόμα ταινίες, ερμηνεύοντας χαρακτήρες ποικίλης… ηθικής κλίμακας. Ηταν τόση όμως η επιτυχία του ρόλου του στον «Φόβο» –μεταξύ άλλων απέσπασε και το βραβείο ανδρικής ερμηνείας στο Φεστιβάλ Βερολίνου–, ώστε σχεδόν αμέσως μετά καθιερώνεται στην περσόνα του «κακού». Στα «Αγρια πάθη» του Στέλιου Τατασόπουλου (1967) ταλαιπωρεί την πρωτοεμφανιζόμενη τότε Αννα Ιασωνίδου· στο «Πόθοι στον καταραμένο βάλτο» (αποθέωση του καλτ) κυνηγά μανιωδώς τη Ζέτα Αποστόλου, ενώ ακολουθεί σειρά δεύτερων κυρίως ρόλων με παρόμοια χροιά, ώσπου αυτοί εξελίσσονται σε μανιέρα.
Ηταν όμως ο Ανέστης του «Φόβου» πραγματικά κακός; Με την πρώτη ματιά η απάντηση είναι θετική, ωστόσο αν κάποιος δώσει περισσότερη προσοχή τόσο στο ιδιοφυώς γραμμένο σενάριο του Μανουσάκη κι ακόμα περισσότερο στην αμφίσημη, βαθιά ανθρώπινη ερμηνεία του Βλάχου, ίσως αλλάξει άποψη.
Καταπίεση
Στιγμιότυπο από την ταινία «Πόθοι στον καταραμένο βάλτο». (Φωτ. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ: ΕΝΑΣ ΑΙΩΝΑΣ 1900-1970)
Στην πραγματικότητα ο Ανέστης είναι ένα παιδί του κάμπου, γεμάτο καταπιεσμένα πάθη και με προσωπικότητα ευνουχισμένη από τον δεσποτικό πατέρα του. Επιπλέον γνωρίζει καλά πως η χαϊδεμένη από όλους αδελφή του έχει ολοφάνερα προτεραιότητα, τουλάχιστον ωσότου παντρευτεί για «να έρθει κι εκείνου η σειρά του». Στο μεταξύ ο ίδιος, κυριευμένος από άγαρμπο πόθο και ζήλια για τους πιο… περπατημένους συνομηλίκους του, φτάνει στο έγκλημα, ενώ στη συνέχεια κατακλύζεται αρχικά από «φόβο» μήπως τον ανακαλύψουν και στη συνέχεια από τύψεις για το κακό που έκανε.
Ολα αυτά τα συναισθήματα και οι εξάρσεις που περιγράφονται παραπάνω περνούν και συχνά συνυπάρχουν πάνω στο πρόσωπο του Ανέστη Βλάχου, το οποίο ο Μανουσάκης καδράρει εντυπωσιακά σε κοντινά πλάνα, που εναλλάσσονται με τη σιωπηλή απεραντοσύνη των σταροχώραφων. Το αληθινό αριστούργημα των δυο τους πάντως, σκηνοθέτη και ηθοποιού, έρχεται στο φινάλε, εκεί όπου στον γάμο της αδελφής του ο Ανέστης σηκώνεται με παρακάλια να χορέψει. Κάθιδρος και φανερά μεθυσμένος, ο αντιήρωας θα επιδοθεί σε έναν ξέφρενο, οργιαστικό χορό που φέρνει στον νου την κάθαρση της αρχαίας τραγωδίας. Την ίδια στιγμή, στον βάλτο, κάποιος ανακαλύπτει το πτώμα της δολοφονημένης…
Εύρος ρεπερτορίου
Μερικούς μήνες μετά την κυκλοφορία του «Φόβου» και λίγο πριν από την έλευση της δικτατορίας, ο Δήμος Θέος ξεκινά να γυρίζει το θρυλικό «Κιέριον», ταινία η οποία θα ολοκληρωθεί τελικά στο εξωτερικό και στην Ελλάδα θα προβληθεί μόνο μετά τη μεταπολίτευση. Εκεί ο Ανέστης Βλάχος υποδύεται τον Αίμο Βαγενά, έναν μαχητικό δημοσιογράφο, ο οποίος βάζει σκοπό να αποκαλύψει την αλήθεια πίσω από τη δολοφονία του Αμερικανού Τζορτζ Μόργκαν, που εκτελείται από το παρακράτος. Σε έναν ακόμα ρόλο που ξεφεύγει από τη μανιέρα του «κακού», ο Βλάχος αποδεικνύεται και πάλι εξαιρετικός, δείχνοντας το εύρος του ρεπερτορίου του και κερδίζοντας ειδική μνεία για την ερμηνεία του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
