Η τρέχουσα περίοδος είναι οπωσδήποτε μια δύσκολη στιγμή για την παγκόσμια κινηματογραφική βιομηχανία. Όλοι οι χώροι παραγωγής ταινιών έχουν σταματήσει τις εργασίες τους, τα κινηματογραφικά φεστιβάλ έχουν ακυρωθεί ή έχουν αλλάξει μορφή, μετακινούμενα στο διαδίκτυο, οι κινηματογράφοι είναι κλειστοί και η βιομηχανία αντιμετωπίζει ένα αβέβαιο οικονομικό μέλλον. Η δημιουργικότητα όμως –είτε μπροστά είτε πίσω από την κάμερα– δεν έχει μπει σε καραντίνα. Κατά τη διάρκεια του lockdown έγινε μια στροφή προς την προβολή ταινιών σε διαδικτυακές πλατφόρμες και δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να προσαρμοστούν οι κινηματογραφιστές. Ήδη γυρίστηκαν ταινίες που «γεννήθηκαν» κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού ή έχουν θέμα την πανδημία και την παγκόσμια κρίση. Οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Νεολαίας και Αθλητισμού πήραν την πρωτοβουλία να προσκαλέσουν καλλιτέχνες να δημιουργήσουν ταινίες με θέμα τη ζωή κάτω από τις συνθήκες εγκλεισμού και παγκόσμιας κρίσης. Τελικά, από τις 83 προτάσεις που έλαβε η Επιτροπή που συστάθηκε για τον σκοπό αυτό επιχορηγήθηκαν οι 50 με το ποσό των 1000 ευρώ.
Ο σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Κύπρου Ιωακείμ Μυλωνάς, μιλώντας στην «Κ» για τη δική του εμπειρία σε σχέση με την καραντίνα και την δημιουργικότητα, «Προσωπικά , εν μέσω καραντίνας μου δόθηκε η δυνατότητα να προχωρήσω στην ολοκλήρωση της μεταπαραγωγής μιας ταινίας μικρού μήκους της οποίας τα γυρίσματα και το μοντάζ είχαν γίνει πριν ένα χρόνο. Ήταν ενδιαφέρον ότι με αρκετούς συνεργάτες δουλέψαμε αποκλειστικά μέσω διαδικτύου σε Ελλάδα, Κύπρο και Σουηδία. Η καραντίνα μου πρόσφερε τον χρόνο να σκεφτώ δημιουργικά και να ολοκληρώσω μια ταινία την οποία ίσως να καθυστερούσα για ακόμα λίγο καιρό. Θεωρώ ότι η τεχνολογία έχει φτάσει στο σημείο όπου όταν υπάρχει θέληση, μπορείς να κάνεις αρκετά πράγματα. Φυσικά, η προσωπική φυσική επαφή με τους συνεργάτες πάντα λείπει».
Μιλώντας για τις επιχορηγήσεις που δίνονται είπε πως, «Ήταν μια αξιόλογη πρωτοβουλία και νομίζω ότι οι περισσότεροι που συμμετείχαν πήραν την επιχορήγηση. Φυσικά, συγκρίνοντας με άλλες χώρες μπορούμε να πούμε ότι χρειάζονται ακόμα περισσότερες τέτοιες ή ανάλογες πρωτοβουλίες για τη στήριξη του τομέα του κινηματογράφου. Ο τομέας χρειάζεται θεμελιώδεις επεμβάσεις που μπορούν να προκύψουν μόνο μέσα από διάλογο μεταξύ όλων των εμπλεκομένων. Βλέπουμε σε άλλες χώρες ότι εν μέσω αυτής της πανδημίας ο κλάδος των οπτικοακουστικών και γενικά του πολιτισμού στηρίχθηκε έμπρακτα και με αρκετούς πόρους γιατί οι κοινωνίες κατάλαβαν την αξία της πολιτιστικής δημιουργίας. Στο τέλος της ημέρας, όλος ο πλανήτης για δύο μήνες έβλεπε ταινίες, διάβαζε βιβλία, άκουγε μουσική. Όλα αυτά είναι πνευματική δουλειά δημιουργών. Ακόμα και για το δελτίο ειδήσεων χρειάζεται μια ομάδα δημιουργικών ανθρώπων να δουλέψουν για να βγει στον αέρα.»
Η ανάγκη για επαφή
Στη συνέχεια, μιλώντας με τη σκηνοθέτρια Τώνια Μισσιαλή για τη «ζωή» του σινεμά μετά τον κορωνοϊό, μάς είπε, «Υπάρχουν πολλές θεωρίες. Δεν θέλω να πιστέψω σε τίποτα από αυτά που λέγονται για το μέλλον, ακόμα. Προς το παρόν τα πράγματα είναι δύσκολα. Όλες οι παραγωγές έχουν αναβληθεί και το μέλλον είναι αβέβαιο. Αλλά θέλω να πιστεύω ότι θα επιστρέψουμε σε μια κατάσταση που να μη φοβόμαστε να έρθουμε σε επαφή με τους συνεργάτες μας, γιατί σε ένα κινηματογραφικό σετ ερχόμαστε όλοι σε πολύ κοντινή επαφή».
Η επιχορήγηση που δόθηκε από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες ίσως να ήταν η αρχή για να δοθούν ακόμη περισσότερες και με μεγαλύτερο κονδύλι. Η Τώνια δήλωσε ότι, «Ήταν ωραία πρωτοβουλία εκ μέρους των Πολιτιστικών Υπηρεσιών. Για ένα ταινιάκι που έφτιαξα μόνη μου, το γύρισα με το κινητό μου, ήταν μια βοήθεια. Θα πληρώσω μόνο τον συνάδελφο που μου έκανε τη μίξη ήχου. Αλλά φαντάζομαι για άλλους συναδέλφους που είχαν πιο πολλά έξοδα, δεν είναι τόσο ικανοποιητικό. Παρ’ όλ’ αυτά πρέπει να αφιερωθεί μεγαλύτερο κονδύλι για την παραγωγή ταινιών γενικότερα, για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε όλοι οι σκηνοθέτες».
Επίσης, μας εξήγησε πώς είναι να δημιουργείς με δοσμένο το θέμα, «Είναι διαφορετικό. Πιστεύω ότι όταν έχεις περιορισμούς γίνεσαι πιο δημιουργικός. Προσωπικά, το συγκεκριμένο ταινιάκι, το είχα σκεφτεί από πριν, διότι προέκυψε από προσωπική εμπειρία και συναισθήματα και όταν ανακοινώθηκε η επιχορήγηση το έφτιαξα». Ο σκηνοθέτης Χάρης Αγιώτης μάς είπε «Μετά την πανδημία κάποια πράγματα μετατοπίστηκαν, η μορφή τους άρχισε να αλλάζει. Αν αυτό φέρει μια νέα τάξη πραγμάτων, θα πρέπει αναπόφευκτα να την ακολουθήσουμε. Ο κινηματογράφος προϋποθέτει συνήθως τη φυσική παρουσία των διαφόρων συντελεστών. Είναι ένα κοινωνικό γεγονός. Αν αυτό, λοιπόν, επηρεαστεί, ο κινηματογράφος θα αλλάξει ριζικά».
Η ανάγκη για δημιουργία
«Η κινητήριός μας δύναμη ήταν η διάθεση και η ανάγκη μας για δημιουργία. Η επιχορήγηση ήταν ένα εξτραδάκι που δεχτήκαμε με μεγάλη χαρά! Το ποσόν δεν ήταν βέβαια μεγάλο και δεν θα μπορούσε να καλύψει τα έξοδά μας. Αυτή όμως η στήριξη των καλλιτεχνών από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας αποτελεί μια αξιέπαινη κίνηση. Οι καλλιτέχνες αποδείξαμε έμπρακτα την αξία μας και τις ικανότητές μας. Θεωρώ πως φάνηκε η δύναμη της τέχνης του κινηματογράφου. Ένας ξύπνιος κρατικός οργανισμός μπορεί να το εντοπίσει αυτό και να το χρησιμοποιήσει προς όφελός του. Ο κινηματογράφος μπορεί να στηρίξει ουσιαστικά έναν τόπο, μπορεί να γίνει ο ίδιος πηγή εσόδων και να συμβάλει ουσιαστικά στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική της Κύπρου. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει πρώτα να το συνειδητοποιήσουμε πόσο πιθανόν είναι και έπειτα να στηρίξουμε τον κινηματογράφο» υποστηρίζει ο Χάρης Αγιώτης.
Η δημιουργικότητα ίσως και να ήταν μια διέξοδος στην καραντίνα, λέει ο σκηνοθέτης και μέλος του συνδέσμου σκηνοθετών Μάριος Λιζίδης, «Ήταν μια διέξοδος από την επαναλαμβανόμενη ρουτίνα της καθημερινότητας, όπου έμοιαζε να ζούμε την ίδια ‘Μέρα της Μαρμότας’, όπως αρκετοί από τους δημιουργούς βίωσαν και αποτύπωσαν στις ταινίες που έφτιαξαν στην καραντίνα. Όσον αφορά το γύρισμα, δεν με δυσκόλεψε, αφού μεγάλο κομμάτι της ταινίας το έφτιαξα χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη εικόνες που είχα ήδη στο αρχείο μου. Επίσης, το να χρησιμοποιήσεις ή να επαναχρησιμοποιήσεις υλικό που έχεις ήδη, για να φτιάξεις κάτι καινούργιο είναι ένας από τους δημιουργικούς περιορισμούς που προσωπικά ενστερνίζομαι και εφαρμόζω κατά καιρούς στη δουλειά μου».
Στη συνέχεια, ο Μάριος δήλωσε για την επιχορήγηση που δόθηκε από τις πολιτιστικές υπηρεσίες, «Προσωπικά δεν έχω λάβει την επιχορήγηση ακόμα, αλλά πιστεύω ότι όταν έρθει θα είναι μια μικρή οικονομική ανακούφιση μέχρι κάποιο επόμενο project. Χρειάζονται πολλά να γίνουν ακόμα, αφού τα θέματα των τεχνών και του πολιτισμού τείνουν να έρχονται πάντα σε δεύτερη μοίρα στην Κύπρο γι’ αυτό και πάντοτε ελπίζουμε και στοχεύουμε σε μια πιο αισθητή στήριξη από το κράτος».
Η Έλενα Αλωνεύτη, σκηνοθέτρια και μέλος του συνδέσμου σκηνοθετών Κύπρου εξήγησε τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος του κινηματογράφου. «Ο τρόπος που γίνονται τα γυρίσματα έχει δυσκολέψει. Κοστίζει περισσότερο μια παραγωγή με τις διαδικασίες που πρέπει να τηρηθούν βάσει των προτύπων για την προστασία της υγείας των εργαζομένων από τον COVID-19. Εργαζόμενοι που είναι σε ευάλωτες ομάδες δεν μπορούν να εργαστούν. Οι παραγωγοί έχουν ακυρώσει συμφωνίες εκατομμυρίων. Πολλές παραγωγές μετατέθηκαν και πρέπει να εξευρεθούν έξτρα κονδύλια για την διεκπεραίωσή τους. Οι κινηματογραφικές αίθουσες έχουν κλείσει. Κάποια τοπικά φεστιβάλ μεταφέρθηκαν διαδικτυακά και άλλα έχουν ακυρωθεί. Χάνεται η προσωπική επαφή και το πολύ ευεργετικό κομμάτι του networking. Τα κονδύλια του κράτους μειώθηκαν. Οι οπτικοακουστικές παραγωγές μειώθηκαν. Οι ευκαιρίες εργασίας μειώθηκαν. Μπορεί να μην ξέρουμε πώς ακριβώς θα είναι το μέλλον του κινηματογράφου, όμως οι άνθρωποι είναι πάντοτε ευρηματικοί. Θα δοκιμάζουν και θα βρίσκουν λύσεις. Είναι στη φύση τους».
Το παρελθόν βοήθησε την Έλενα Αλωνεύτη στη δημιουργία του παρόντος. «Ξέθαψα φωτογραφίες αγαπημένων μου, βρήκα τα γραφόμενα της μητέρας μου για το χωριό της και την Αμμόχωστο. Όλα αυτά με παρέσυραν στα αθώα παιδικά μου χρόνια και τις ανησυχίες μου. Η δημιουργία της δικής μου ταινίας ‘Αιωρούμαι’ ήταν μια φυσική κατάληξη αυτών των εμπειριών».
Επιπρόσθετα, η Έλενα τόνισε στην «Κ» για τις επιχορηγήσεις ότι η πρόσκληση των Πολιτιστικών Υπηρεσιών για την ενίσχυση των Πολιτισμού κατά τη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων ήταν εξαιρετικά σημαντική για τους Κύπριους δημιουργούς. Τόνισε, όμως, ότι το ποσό επιχορήγησης δεν έχει καταβληθεί ακόμα στους δημιουργούς των επιλεγόμενων ταινιών, και δεδομένης της σημερινής κατάστασης, θα έπρεπε να επισπευσθεί άμεσα, η ενίσχυση προς όλους τους δημιουργούς πρέπει να συνεχίσει. «Στην περίοδο αυτή που ο πολιτισμός έχει πληγεί όσο κανένας άλλος τομέας, οφείλει το κράτος να ενισχύσει ακόμα περισσότερο τους δημιουργούς. Και δεν μιλούμε μόνο για οικονομική ενίσχυση αλλά και για ευκαιρίες εργασίας μέσω καινούργιων προγραμμάτων στήριξης.
Επιπλέον, είναι απαράδεκτο να εγκρίνεται το ποσό των 25 εκατομμυρίων ευρώ για ξένες επενδυτικές παραγωγές, ενώ το ταμείο του εγχώριου κινηματογράφου να παραμένει εδώ και χρόνια στο ενάμισι εκατομμύριο, ένα ποσό που στην Ευρώπη αρκεί μόνο για μία ή δύο ταινίες. Όσο για τη δημιουργία με συγκεκριμένο θέμα, μάς είπε ότι ήταν κάτι απαραίτητο για την ίδια: « Όταν δημιουργώ, μια βάση δεδομένων μού είναι απαραίτητη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η ικανότητα να εξαχθεί ένα ολοκληρωμένο έργο κάτω από συνθήκες εγκλεισμού ήταν μια πρόκληση και μια ευκαιρία για δημιουργικότητα».
