Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η διαδικτυακή ομάδα Artists of Cyprus δημιουργήθηκε από την ανάγκη οι καλλιτέχνες να μοιραστούν την αγωνία τους για το μέλλον, εξαιτίας της πανδημίας του Covid-19. Πολύ σημαντικό είναι ότι από τα οκτώ άτομα που αποτελούν τη συντονιστική ομάδα, πέντε εκπροσωπούν οργανωμένους φορείς. Σε μία εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη, η συντονιστική ομάδα, καλλιτέχνες απ’ όλο το φάσμα του πολιτισμού, οι Προκόπης Αγαθοκλέους, Ελεάνα Αλεξάνδρου, Έλενα Αλωνεύτη, Σόσε Εσκιτζιάν, Μαρία Λοϊζίδου, Λέα Μαλένη, Γεωργία Ντέτσερ και Ανδρέας Τσέλεπος μιλάνε στην «Κ» για τα διαχρονικά προβλήματα που ταλανίζουν τον Πολιτισμό της χώρας μας.
–Είστε ένα μη θεσμικό όργανο… αυτό σας φέρνει σε αμηχανία, νιώθετε ότι ως μη θεσμικό όργανο δεν έχετε αρκετή δύναμη και επιρροή; Δεν ήταν αρκετά ισχυρά τα οργανωμένα σύνολα;
–ΛΕΑ: Καμία απολύτως αμηχανία. Όλη αυτή η κίνηση γεννήθηκε από ανάγκη, από το πουθενά, από ένα τυχαίο μήνυμα απόγνωσης και την ταυτόχρονη δημιουργία μιας Ομάδας στο facebooκ, προκειμένου να μοιραστούμε την αγωνία μας για το μέλλον. Στην πορεία, πολύ σύντομα, μέσα από την καταγραφή των θεμάτων που προέκυπταν την περίοδο της καραντίνας σε συναδέλφους μας από όλο το φάσμα των Τεχνών, συνειδητοποιήσαμε ότι πολλά είναι αυτά που μας ενώνουν έστω κι αν υπηρετούμε μέσα από διαφορετικές ιδιότητες την Τέχνη. Ταυτόχρονα, συνειδητοποιήσαμε ότι πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους δεν είναι καν οργανωμένοι σε σώματα ή φορείς, άρα ήταν αφημένοι στο έλεος της τύχης. Η ανάγκη μάς ένωσε κι αυτή η ανάγκη μάς ενώνει ακόμα, συλλογικά, προκειμένου να δουλέψουμε και να βοηθήσουμε τους συναδέλφους από όλο το φάσμα των τεχνών, καθώς και τα υποστηρικτικά επαγγέλματα που απασχολούνται στον τομέα αυτό. Κανείς ποτέ δεν διεκδίκησε κάτι για όλους. Αυτό δεν είναι κάτι που συνηθίζεται και ξενίζει το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που αφιερώνουν αμέτρητες ώρες και φαιά ουσία για κάτι το οποίο δεν έχουν κανένα προσωπικό συμφέρον να το κάνουν. Ο κάθε οργανωμένος φορέας είναι λογικό ότι διεκδικεί αυτά που τον αφορούν μόνο. Αυτή η άτυπη Ομάδα, η οποία αποτελείται από ανθρώπους από όλο το φάσμα των Τεχνών, οι περισσότεροι από τους οποίους γνωρίστηκαν μέσα από αυτή τη διαδικασία αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας, προσπαθεί να καλλιεργήσει το έδαφος ώστε η Πολιτεία να αρχίσει πια να ακούει, να υπολογίζει και να συμπεριλαμβάνει όλους τους άμεσα ενδιαφερόμενους στη λήψη αποφάσεων σε θέματα πολιτισμού και καλλιτεχνικής δημιουργίας, αλλά και να εδραιώσει τη συλλογικότητα στους κόλπους των επαγγελματιών στον τομέα των τεχνών, ώστε ο ένας να στηρίζει τον άλλο και όλοι μαζί τον κοινό σκοπό: ένα δίκαιο σχέδιο κοινωνικής πρόνοιας για όλους ανεξαιρέτως τους επαγγελματίες των Τεχνών και των υποστηρικτικών επαγγελμάτων, και παράλληλα την κατοχύρωση των επαγγελμάτων αυτών, όπως συμβαίνει σε διάφορες χώρες του κόσμου, λαμβάνοντας υπόψη πρώτα και πάνω απ’ όλα την ιδιαίτερη φύση της εργασίας.
ΓΕΩΡΓΙΑ: Η ερώτηση, λοιπόν, είναι πόσο οργανωμένα είναι όλα τα σύνολα; Σε ποιο βαθμό έχουν επιτύχει οι διάφοροι τομείς, τα επαγγελματικά σώματα των τεχνών και των γραμμάτων να οργανωθούν, να διεκδικήσουν εκπροσώπηση και να επιτύχουν πραγματικά. Η εμβέλεια μέχρι στιγμής της δράσης μας, ενός μη θεσμικού οργάνου, αναδεικνύει –αν θέλετε– και την πιο πάνω αδυναμία. Επιπλέον, η μη επίσημη εκπροσώπηση μας δίνει τη δυνατότητα να είμαστε κριτικοί ένθεν και ένθεν.
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Από την άλλη, τα πλείστα μέλη της ομάδας Artists of Cyprus είναι εκπρόσωποι θεσμοθετημένων συνόλων. Πολλές φωνές, όταν ενώνονται, είναι πιο σαφείς, ξεκάθαρες, πιο διεκδικητικές και αποτελεσματικές, παρά κάθε φωνή ξεχωριστά. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως τα οργανωμένα σύνολα στερούνται αυτοκυριαρχίας και αυτοδυναμίας. Αλλά αυτό που έχει συμβεί ήταν τόσο μεγάλο και ορμητικό που δεν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μεμονωμένα.
ΕΛΕΝΑ: Όλα αυτά τα οργανωμένα σύνολα σε συνεργασία με άτυπες ομάδες έδρασαν με απίστευτη συλλογικότητα και κατάφεραν για πρώτη φορά να φέρουν στην επιφάνεια τα προβλήματα και τις ελλείψεις του κράτους που αφορούν τον κόσμο των Τεχνών και του Πολιτισμού.
ΑΝΤΡΕΑΣ: Επιπλέον, το καθένα από αυτά τα σύνολα με τις πιέσεις που μπορούσε να ασκήσει, έφεραν το αποτέλεσμα που έχουμε σήμερα. Την έναρξη δηλαδή ενός ανοικτού διαλόγου πάνω στα θέματα που τόσα χρόνια ταλανίζουν την πολιτιστική κοινότητα. Μέσα από αυτή τη συνεύρεση βρήκαμε τους κοινούς άξονες αλλά και τις διαφορές μας, οι οποίες με εποικοδομητικό διάλογο μας βοηθούν να έχουμε μια πιο ξεκάθαρη εικόνα των προβλημάτων και των παθογενειών που υπάρχουν.
ΜΑΡΙΑ: Είναι η πρώτη φορά που το κράτος βρίσκει ενωμένα τόσα πολλά οργανωμένα σύνολα. Η συγκυρία της ενοποίησης αυτής θα πρέπει να αποτελέσει επιδραστικό εργαλείο για την αντιμετώπιση απουσίας θεσμών. Η οργάνωση και ο συντονισμός λειτούργησε και λειτουργεί αποτελεσματικά προς αυτή την κατεύθυνση.
–Πώς συνεργάζεστε με τους θεσμοθετημένους συλλογικούς φορείς; Κοινά προβλήματα, κοινό μέτωπο πιστεύω…
ΛΕΑ: Μέσα από ατέλειωτες συζητήσεις, τηλεσυναντήσεις εν προκειμένω λόγω του περιορισμού στο σπίτι. Για να φανταστείτε, ήταν πολύ περίεργη η αίσθηση όταν βρεθήκαμε από κοντά κάποιοι από μας πρώτη φορά μέσα Ιουνίου σε συνάντηση διά ζώσης, είχαμε έναν πρωτόγνωρο ενθουσιασμό που θα γνωριζόμασταν, ενώ είχαμε ήδη μοιραστεί τόσες πολλές σκέψεις, προβληματισμούς, ακόμα και αντίθετες γνώμες προηγουμένως.
ΣΟΣΕ: Οι δύσκολες μέρες του εγκλεισμού και της οικονομικής δυσχέρειας είναι που μας έφεραν μαζί. Δεν σκεφτόμασταν αν είμασταν οργανωμένοι ή αν ανήκαμε σε κάποια ομάδα. Είχαμε ανάγκη για μια κοινή φωνή, η οποία να μπορεί να διεκδικήσει τα πιο βασικά δικαιώματα για τους ανθρώπους που δεν είχαν κατοχυρωμένα επαγγέλματα και που δεν θα μπορούσαν να αφεθούν στο έλεος της ανέχειας, χωρίς δουλειά, χωρίς εισόδημα. Ποτέ δεν σκεφτήκαμε εμάς ή το συμφέρον μας. Αλλά με ειλικρίνεια και αγάπη μεταξύ μας καταφέραμε να μείνουμε δυνατοί.
ΓΕΩΡΓΙΑ: Η προσπάθειά μας ήταν και είναι να λειτουργούμε μέσα από μια ευρεία συλλογικότητα. Στην περίοδο της μεγάλης απομόνωσης και του εγκλεισμού, η δική μας παρουσία έδωσε –πιστεύουμε– φωνή και πίστη σε πολλούς φορείς αλλά και σε μεμονωμένα σχήματα και άτομα, ότι μπορούμε να ακουστούμε και κατ’ επέκταση να διεκδικήσουμε. Είναι αλήθεια, όμως, ότι ως μη θεσμοθετημένο όργανο αυτό δεν ήταν καθόλου εύκολο, αντίθετα, η προσπάθεια υπήρξε τιτάνια.
ΜΑΡΙΑ: Προσπαθήσαμε να τοποθετηθούμε απέναντι στην ανακρίβεια και να τοποθετηθούμε με όρους, τη στιγμή που είναι εμφανή τα απολεσθέντα της κοινότητάς μας.
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Η συνεργασία μας βασίζεται στην κοινή μας πεποίθηση ότι η Τέχνη και οι καλλιτέχνες στην Κύπρο δεν έχουν τη θέση που τους αρμόζει. Είναι η πρώτη φορά που ανταλλάζουμε απόψεις και πληροφορίες και που μαθαίνουμε ο ένας κλάδος τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο άλλος. Τα περισσότερα προβλήματα είναι κοινά και ο μοναδικός τρόπος για να τα αντιμετωπίσουμε είναι η συλλογικότητα και ο σεβασμός.
ΛΕΑ: Συζητάμε και αναλύουμε, βάζοντας στο τραπέζι όλες τις απόψεις και καταλήγουμε, κρίνοντας κάθε φορά τι είναι καλύτερο και δικαιότερο για το κοινό καλό όλων. Πέρα από τη συντονιστική ομάδα, που αποτελείται από αυτά τα οκτώ άτομα, πέντε από τους οποίους εκπροσωπούν όπως είπαμε οργανωμένους φορείς, είμαστε σε επαφή και με άλλες Ενώσεις μέσω μικρότερων τηλεσυναντήσεων, καθώς και με επαγγελματίες που δεν ανήκουν σε οργανωμένα σύνολα αλλά έχουν ενεργό δράση στα κοινά, ενώ παράλληλα κάνουμε προσπάθειες ώστε οι ανοργάνωτοι επαγγελματίες σε κλάδους που δεν έχουν καμία οργάνωση, να μπορέσουν να το κάνουν.
Ο covid-19 φανέρωσε συστημική γύμνια
–Έπρεπε να έρθει ο κορωνοϊός για να υπάρξει συσπείρωση και να αναδειχθούν με περισσότερη ένταση τα διαχρονικά πολιτιστικά προβλήματα του τόπου;
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Ουδέν κακόν αμιγές καλού!
ΛΕΑ: Στις δυσκολίες φαίνονται πάντα οι αδυναμίες, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με ένα κοινωνικό σύστημα που δημιουργήθηκε εξήντα χρόνια πριν, κάτω από αντίξοες συνθήκες και με σημαντικές ελλείψεις από τότε.
ΓΕΩΡΓΙΑ: Αυτό ισχύει για χιλιάδες θέματα της καθημερινότητάς μας και της δημόσιας ζωής. Ωστόσο, ο covid-19 και τα επακόλουθά του, από τη μία φανέρωσαν περισσότερο από ποτέ, τη συστημική γύμνια στον τόπο μας και από την άλλη ο εγκλεισμός μάς έδωσε τον απαιτούμενο χρόνο να ασχοληθούμε εντατικά με τα διαχρονικά προβλήματα, ειδικά του πολιτισμού, στον τόπο μας.
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Η πανδημία του κορωνοϊού και η δεινή θέση στην οποία βρέθηκαν καλλιτέχνες και πολιτιστικοί φορείς μας ένωσε και μας έκανε να αντιληφθούμε πως όλοι οι κλάδοι των τεχνών αντιμετωπίζουμε πάνω - κάτω τα ίδια προβλήματα και τα οποία πηγάζουν κυρίως από την ανυπαρξία πολιτιστικής πολιτικής. Βρεθήκαμε εντελώς απροετοίμαστοι και εκτεθειμένοι όλοι μας για πρώτη φορά. Μέχρι τώρα η ανάγκη μας να επιβιώσουμε πρωτίστως και να υπάρξουμε καλλιτεχνικά, μας κρατούσε σε απόσταση και σε μια εσωστρέφεια. Μέσα από αυτή την πρωτόγνωρη συνθήκη αντιληφθήκαμε πως ο μόνος δρόμος για να υπάρξουμε είναι η συλλογικότητα, η συσπείρωση, η εξωστρέφεια.
ΑΝΤΡΕΑΣ: Επιπλέον, το φαινόμενο της συσπείρωσης αυτή την περίοδο ήταν παγκόσμιο. Ζήσαμε στιγμές πρωτόγνωρες, οπότε απαιτήθηκε ένα πιο βαρύ πυροβολικό. Τόσο καιρό προσπαθούσε ο κάθε κλάδος από μόνος του να κάνει τις δικές του μάχες, και είναι κάτι το οποίο συνεχίζουμε να κάνουμε, γιατί τα προβλήματα πρέπει να αντιμετωπίζονται συγκεκριμένα, και ο κάθε κλάδος ξεχωριστά τα γνωρίζει. Η συσπείρωση, όμως, ήλθε να πολεμήσει τη διαχρονική απαξίωση του κράτους και όλων των κυβερνήσεων απέναντι στον Πολιτισμό και τους ανθρώπους του.
ΕΛΕΝΑ: Πράγματι μέσα στην κατάσταση που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης της πανδημίας βγήκαν στην επιφάνεια όλα τα διαχρονικά προβλήματα και οι ελλείψεις όσον αφορά τον κόσμο του πολιτισμού. Σε άλλες χώρες γνωρίζουν ποιοι είναι οι καλλιτέχνες τους, έχουν ειδικές ρυθμίσεις όσον αφορά τις κοινωνικές συντάξεις αλλά και τη φορολόγηση.
ΕΛΕΑΝΑ: Η κρίση της πανδημίας έφερε μια –αν θέλετε– έκτακτη ανάγκη για διεκδίκηση, γιατί διαφορετικά αμφιβάλω τρομερά, αν θα υπήρχαν πρωτοβουλίες από πλευράς του κράτους. Από την άλλη, η δουλειά που κάναμε και συνεχίζουμε να κάνουμε με αμέτρητες ώρες εθελοντισμού, η συλλογή πληροφοριών, η καταγραφή, η οργάνωση, οι συναντήσεις κ.λπ., δεν θα έπρεπε να γίνεται από εμάς. Είναι δουλειά του κράτους και οφείλει να τοποθετηθεί επιτέλους με σοβαρότητα απέναντι στον τομέα του Πολιτισμού.
–Πώς απαντάτε σε τυχόν αντιδράσεις από συναδέλφους σας, αν υπάρχουν τέτοιες;
ΓΕΩΡΓΙΑ: Η φύση της πλατφόρμας μας δεν είναι ανταγωνιστική. Ούτε διεκδικούμε τη θέση άλλων, ούτε ακυρώνουμε άλλους. Με διαφάνεια και πολλή δουλειά αρθρώσαμε λόγο και καταθέσαμε απόψεις, προβληματισμούς, καθώς και προτάσεις για τη δρομολόγηση επιτέλους μετέωρων για χρόνια ζητημάτων.
ΛΕΑ: Ίσα-ίσα, αν κάτι διεκδικούμε είναι να εισακουστούν όλες οι απόψεις, τόσο των οργανωμένων φορέων όσο και των κλάδων που δεν είναι ακόμα οργανωμένοι, προτού η Πολιτεία καταλήξει στο όποιο Νομοσχέδιο περί κατοχύρωσης, στο όποιο σχέδιο κοινωνικής πρόνοιας, αλλά και στην όποια άλλη απόφαση σε θέματα Πολιτισμού στο μέλλον. Και είναι κάτι που πρέπει να κάνει μέσα από δημόσιες παρουσιάσεις και δημόσιες διαβουλεύσεις. Και κυρίως με διαφάνεια και με ευθύνη, όχι μόνο γι’ αυτούς που υπηρετούν τις Τέχνες σήμερα, αλλά και για όσους θα έρθουν στο μέλλον. Αν θέλουμε να υπάρξει μέλλον, θα πρέπει να μεριμνήσουμε γι’ αυτό.
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Επιπλέον είμαστε ανοιχτοί σε διάλογο με συναδέλφους και φορείς. Άλλωστε, τα μέχρι στιγμής διαβήματά μας βασίζονται στον διάλογο.
ΛΕΑ: Είμαστε ήδη σε άμεση σύνδεση και επικοινωνία κάθε φορά που χρειάζεται κοινή δράση και συνεννόηση με την Ένωση Γραφιστών και Εικονογράφων, το Σωματείο Χαρακτών, το Κέντρο Μουσικής Πληροφόρησης, την Ένωση Κλασικών Συνθετών, ελεύθερους επαγγελματίες μουσικούς, θεατρολόγους, σκηνοθέτες, τεχνικούς συναυλιών, θεάτρου, καθώς και τεχνικούς της οπτικοακουστικής βιομηχανίας.
ΑΝΤΡΕΑΣ: Επομένως, η όποια απάντηση σε όποιον έχει ενδοιασμούς ή αμφιβολίες, έρχεται μέσα από τις πράξεις, τις ενέργειές μας και την προσωπική στάση και ευθύνη του καθενός.
«Η τέχνη δεν μπαίνει στο Χρηματιστήριο»
–Προτελευταίοι στην κατάταξη της Ε.Ε… τι φταίει;
ΓΕΩΡΓΙΑ: Η κατάταξη είναι μόνο ακόμα ένα στοιχείο της κατάστασης που γνωρίζουμε όλοι εδώ και χρόνια. Όπως είπαμε, όλα αυτά απορρέουν από την έλλειψη οποιασδήποτε αναπτυξιακής πολιτιστικής πολιτικής και σοβαρών μακροπρόθεσμων σχεδιασμών.
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Η τέχνη δεν μετριέται με οικονομικούς δείκτες, δεν φουσκώνει, δεν ξεφουσκώνει, δεν μπαίνει στο Χρηματιστήριο, δεν έχει μετοχές. Όλο το σύστημα εκπαίδευσης και επαγγελματικού προσανατολισμού έχει χρησιμοθηρικό χαρακτήρα και με αυτούς τους όρους η τέχνη θεωρείται αχρείαστη, δυστυχώς. Αυτό είναι μια παγιωμένη νοοτροπία που πρέπει να αλλάξει. Και σίγουρα δεν μπορεί να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη.
ΕΛΕΑΝΑ: Για να τύχει ανάπτυξης ένας τομέας χρειάζεται επένδυση. Αν δεν ανεβούν οι προϋπολογισμοί, αν δεν συμμετέχουν εμπειρογνώμονες, αν δεν αφήσουμε τις παλαιωμένες αντιλήψεις του τι είναι τέχνη στο πλάι και να δημιουργηθούν σωστά προγράμματα όπως και συνθήκες ανέλιξης εντός των προγραμμάτων, η πρόοδος δεν θα προκύψει έτσι από μόνη της.
Λείπει η μακρόπνοη πολιτιστική πολιτική
–Νομίζω ότι στην παρούσα συγκυρία φάνηκε η ανάγκη θεσμικής κατοχύρωσης του επαγγέλματος του καλλιτέχνη. Γιατί δεν είχε γίνει κάτι τέτοιο πιο νωρίς;
ΛΕΑ: Προσπάθειες έγιναν, οι οποίες έμειναν στη μέση. Και πάλι από μεμονωμένες πρωτοβουλίες, χωρίς τη συλλογική συμμετοχή όλων των Τεχνών. Και χωρίς την απαιτούμενη συνεργασία των αρμόδιων υπουργείων, ώστε να γίνει εφικτό ένα τέτοιο εγχείρημα.
ΓΕΩΡΓΙΑ: Συχνά οι προηγούμενες προσπάθειες εκκινούσαν από ανάγκες συγκεκριμένων τομέων των Τεχνών και του Πολιτισμού και δεν υπήρχε ένας συγκερασμός όλων των αναγκών. Υπήρξε, επίσης, κατά τη γνώμη μας και μια ευρεία σύγχυση στον ορισμό και στο πλαίσιο που θα έπρεπε να συνιστούν τη θεσμική κατοχύρωση του καλλιτέχνη.
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Είναι θέμα με πολλές πτυχές και παραμέτρους, γιατί οι καλλιτέχνες εργάζονται κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες, με ολιγόμηνα συμβόλαια, με παράλληλα συμβόλαια, άλλοτε με καθεστώς μισθωτής εργασίας, άλλοτε με αγορά υπηρεσιών, με ακανόνιστες περιόδους εργασίας, ακόμα και εποχικής.
ΛΕΑ: Και σίγουρα, για να καταλήξουμε σε ένα λειτουργικό νομοσχέδιο επί της ουσίας, θα πρέπει να μελετηθεί ξεχωριστά η ιδιαίτερη φύση εργασίας στον κάθε τομέα του Πολιτισμού, προκειμένου να μπορεί να καλύψει όλες τις κατηγορίες των επαγγελμάτων, όχι μόνο τους δημιουργικούς καλλιτέχνες, αλλά και τα συναφή υποστηρικτικά επαγγέλματα που απασχολούνται στον τομέα των τεχνών.
ΓΕΩΡΓΙΑ: Εμείς επιμένουμε, όπως ισχύει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το επάγγελμα του καλλιτέχνη να είναι κατοχυρωμένο, κοινωνικά και οικονομικά, μέσω του καθορισμού του ιδιαίτερου πλαισίου κοινωνικής ασφάλισής του, ώστε να διασφαλίζεται το δικαίωμά του σε επιδόματα, στην ασφάλιση υγείας, στη σύνταξη καθώς και το δικαίωμα ενός διαφοροποιημένου τρόπου φορολόγησης, το οποίο να λαμβάνει υπόψη την ιδιαιτερότητα της φύσης των επαγγελμάτων αυτών. Τα επιμέρους θέματα, οι αυστηρά επαγγελματικές διεκδικήσεις αφορούν τον κάθε τομέα ξεχωριστά και την ευθύνη γι’ αυτά οφείλουν να έχουν τα επαγγελματικά σώματα του κάθε κλάδου.
ΕΛΕΝΑ: Όσο για τη νομοθετική ρύθμιση του καθεστώτος των σκηνοθετών της Οπτικοακουστικής Βιομηχανίας, η οποία βρίσκεται ενώπιον της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής εδώ και έναν χρόνο, δεν φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα της κυβέρνησης, εφόσον δεν προχωρεί στην εξέτασή της. Για την ακρίβεια, αυτό το νομοθετικό σχέδιο δεν έγινε καν από την κυβέρνηση, αλλά ετοιμάστηκε και κατατέθηκε μετά από συνεργασία με βουλευτή.
–Νομίζετε ότι υπάρχει μεγάλη εξάρτηση θεάτρων, φεστιβάλ, κ.λπ. από την κρατική χρηματοδότηση;
ΓΕΩΡΓΙΑ: Δυστυχώς η δημιουργία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κρατική ενίσχυση, αλλά και από τις θυσίες πολλές φορές των ίδιων των δημιουργών. Η πολιτιστική παραγωγή παραμένει χρόνια εγκλωβισμένη και λόγω του μικρού μεγέθους του τόπου μας και λόγω της παντελούς έλλειψης μιας μακρόπνοης πολιτιστικής πολιτικής που θα επένδυε στη δημιουργία και στον πολιτισμό, με στόχο την ανάπτυξη, και την ενίσχυση των δυνατοτήτων για παραγωγές στην Κύπρο και στο εξωτερικό.
ΛΕΑ: Ωστόσο, αυτή η σχέση εξάρτησης μπορεί σταδιακά να διαφοροποιηθεί αν το ίδιο το κράτος μέσα από ένα προσεκτικό στρατηγικό σχεδιασμό δώσει κίνητρα στους ιδιώτες επιχειρηματίες να στηρίξουν τον Πολιτισμό. Για παράδειγμα, μέχρι στιγμής, ο Πολιτισμός αποκλείεται παντελώς από τα Σχέδια Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης των διαφόρων Εταιρειών / Φορέων / Επιχειρήσεων. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί από την ΕΣΠΑ μια τέτοια συμπερίληψη, η οποία θα ανοίξει σημαντικούς δρόμους επιχορήγησης, όχι μόνο μέσα από προγράμματα απλής ανταποδοτικότητας, αλλά και μέσα από την εισήγηση και ανάπτυξη ειδικών προγραμμάτων συνεργασίας με επίκεντρο ίσως την αποκέντρωση ή την ενίσχυση υποβαθμισμένων κοινωνικών συνόλων, μέσα από δράσεις πολιτισμού, οι οποίες να απευθύνονται σε διευρυμένα στρώματα της κοινωνίας και οι οποίες να μπορούν να προωθούν με εναλλακτικό τρόπο δράσεις για το περιβάλλον, την οικογένεια, την ιστορία και τη γνωριμία με τον τόπο.
ΓΕΩΡΓΙΑ: Και σίγουρα, η πολιτιστική παραγωγή θα μπορούσε να αποτελέσει έναν υπολογίσιμο τομέα της οικονομίας, αν κάποια από τα μυαλά αυτού του τόπου αντιμετώπιζαν την ανάπτυξη με πραγματικά σύγχρονες και ολικές προσεγγίσεις.
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Πέρα από αυτό όμως η Πολιτεία έχει ευθύνη κυρίως ως προς την καλλιέργεια της κουλτούρας του κοινού. Κι αυτό ξεκινά μέσα από την Παιδεία. Δυστυχώς δεν φαίνεται να υπάρχει ιδιαίτερη έγνοια ως προς αυτό το κομμάτι, κι αυτό αποδεικνύεται από τη θέση που κατέχουν τα καλλιτεχνικά μαθήματα, αλλά και οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες στα Αναλυτικά Προγράμματα.
–Πώς βλέπετε τους επόμενους μήνες καλλιτεχνικά; Τι προτείνετε να γίνει;
ΛΕΑ: Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Προτάσεις και όρεξη για δημιουργία υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν όσο υπάρχουν άνθρωποι. Όμως το μέλλον εξαρτάται άμεσα από την προσέλευση του κοινού και τη δυσπιστία που μπορεί να επιδείξει, από τα ίδια τα μέτρα προστασίας που θέτουν απαγορεύσεις οι οποίες επηρεάζουν ήδη τους προϋπολογισμούς των εκδηλώσεων, αλλά και από την πορεία του ιού και ένα πιθανό σενάριο έξαρσής του. Δυστυχώς αυτοί οι τρεισήμισι μήνες υπήρξαν καταλυτικοί για πολλούς στον τομέα των Τεχνών. Αυτή η περίοδος αδράνειας και αναγκαστικής παύσης δεν σταματά με την άρση των περιοριστικών μέτρων την 1η Ιουλίου, κι αυτό γιατί για να υλοποιηθεί η όποια καλλιτεχνική εκδήλωση, θα πρέπει να υπάρξει προγραμματισμός και συντονισμός μιας ολόκληρης ομάδας ανθρώπων, αλλά και μια μεγάλη περίοδος προεργασίας και πρακτικής προετοιμασίας. Κι εδώ είναι που η βοήθεια από την Πολιτεία κρίνεται απαραίτητη προκειμένου να υπάρξει ανάκαμψη.
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Είναι αδιαμφισβήτητα μια κρίσιμη και αβέβαιη περίοδος καλλιτεχνικά. Ωστόσο πολλοί Φορείς έχουν ήδη αρχίσει να οργανώνουν δράσεις, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, παραγωγές, γυρίσματα έχοντας υπόψη βεβαίως ότι η επιφυλακτικότητα του κοινού δεν θα ξεπεραστεί εύκολα. Το Κράτος οφείλει να σταθεί αρωγός αυτής της προσπάθειας αυξάνοντας τα κονδύλια αφενός και προσδίδοντας την απαραίτητη σημασία και έγνοια στον τόσο σημαντικό, στον υπερπολύτιμο τομέα, της πολιτιστικής ανάπτυξης.
ΓΕΩΡΓΙΑ: Και να προκηρύξει παράλληλα, προγράμματα που θα δώσουν ευκαιρίες εργασίας αλλά και ανάπτυξης.
ΕΛΕΝΑ: Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι δημιουργοί έχουν ανάγκη ενός σχεδιασμού που να αποσκοπεί στην ουσιαστική ενίσχυση και δραστηριοποίηση όλου του φάσματος των τεχνών. Σκεφτείτε μόνο πόσοι εργάζονται για τη δημιουργία μιας μουσικής παράστασης, μιας θεατρικής παραγωγής, μιας χορευτικής δράσης, μιας κινηματογραφικής ταινίας. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος υποστήριξης των δημιουργών. Να τους δοθεί η ευκαιρία να κάνουν αυτό που έμαθαν καλύτερα, να δημιουργούν τέχνη.
ΑΝΤΡΕΑΣ: Το πώς επιστρέφουμε είναι επίσης μεγάλη υπόθεση, προκειμένου να μπορέσει η Τέχνη να λειτουργήσει μέσα από τα μέτρα προστασίας, με ασφάλεια, αλλά χωρίς αισθητικές παρεμβάσεις. Χρειάζεται να αφουγκραστεί η Πολιτεία τους δημιουργούς, προτού ορίσει το πλαίσιο αυτό, ώστε να διαφυλαχθεί το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα και η δημιουργική διαδικασία.
ΜΑΡΙΑ: Επιπλέον, χρειάζεται κι ένας προσωπικός επαναπροσδιορισμός της θέσης μας απέναντι στην τέχνη και τη ζωή. Και φυσικά να δοθεί συνέχεια στη συλλογικότητα με ακόμη περισσότερες από κοινού δράσεις.
ΛΕΑ: Αυτό το «Μαζί» πρέπει να συνεχίσει να ενώνει τη φωνή του. Είναι ασύλληπτο το πόσα μπορεί να πετύχει.
–Τα μέτρα που πάρθηκαν πώς τα κρίνετε; Δεν θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα οικονομικά του κράτους;
ΑΝΤΡΕΑΣ: Φυσικά και λαμβάνουμε υπόψη τα οικονομικά του κράτους.
ΓΕΩΡΓΙΑ: Για αυτό και η θέση της Πλατφόρμας δεν ήταν κατηγορηματική στην ανακοίνωση του ύψους επιδόματος των 900 ευρώ για τρεις μήνες. Παρά την πίεση και απογοήτευση από πολλά μέλη.
ΑΝΤΡΕΑΣ: Αλλά δεν νοείται σε ένα κράτος κάποιοι να είναι ευνοούμενοι και δικαιούχοι επιδομάτων και κάποιοι άλλοι όχι. Χαιρετίσαμε την εξαγγελία του έκτακτου επιδόματος, αλλά ακόμα περιμένουμε την καταβολή του. Δεν ζητήσαμε εκατομμύρια. Ζητήσαμε οι άνθρωποι των τεχνών να αντιμετωπίζονται ως ισότιμοι πολίτες αυτού του κράτους και όχι ως μια περιθωριοποιημένη κατηγορία.
ΜΑΡΙΑ: Από την άλλη, ένα κράτος δικαίου θα πρέπει να λειτουργεί με ίδιους όρους για όλους τους πολίτες. Αν χρειάζεται να γίνουν περικοπές για να εξευρεθεί το κονδύλι για τις κοινωνικές πρόνοιες των καλλιτεχνών, ναι, πρέπει να γίνει.
ΛΕΑ: Είναι ενδεικτικό ότι, πέρα από τις εξαγγελίες για περιορισμένα μέτρα στήριξης πολύ συγκεκριμένων οργανισμών στις 7 Απριλίου και πέρα από την εξαγγελία του επιδόματος των 900 ευρώ στις 7 Μαΐου για το οποίο ουδείς γνωρίζει ποιος θα το λάβει και ποιος όχι, καμία άλλη εξαγγελία δεν υπήρξε για στήριξη των Φορέων που παράγουν Πολιτισμό, παρά τη ζημιά που υπέστησαν και υφίστανται ακόμα. Κι ενώ υπάρχει πολύ θετικό κλίμα για διάλογο και συνεργασία, αλλά και διαθεσιμότητα προκειμένου να συζητηθούν και να βρεθούν λύσεις, εντούτοις κάτι χειροπιαστό δεν υπήρξε ακόμα.
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Αυτή τη στιγμή, οι περισσότεροι Φορείς καλούνται να αντιμετωπίσουν με τις δικές τους αποκλειστικά δυνάμεις τις συνέπειες της Πανδημίας. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τα οικονομικά του κράτους. Αυτό που με βεβαιότητα όμως γνωρίζουμε μετά και την έκθεση της Eurostat είναι ότι το ποσοστό του Κρατικού Προϋπολογισμού που δίνεται στον Πολιτισμό είναι κατά 50% λιγότερο από αυτό που προνοεί η Ε.Ε.
ΕΛΕΝΑ: Το ερώτημα εδώ είναι πώς κατανέμεται η βοήθεια στα διάφορα κοινωνικά και επαγγελματικά σύνολα, ποιοι επιλέγονται να ενισχύονται ακόμα οικονομικά και ποιοι έλεγχοι γίνονται, ώστε να διασφαλίζεται ότι η οικονομική αυτή βοήθεια έχει αποδέκτες τους εργαζόμενους και δεν καταλήγει ως κέρδος σε μια επιχείρηση. Το κρίσιμο φυσικά ερώτημα είναι αν υπάρχει η πρόθεση από μέρους της Πολιτείας για προκήρυξη πολλών μικρών σχεδίων, τα οποία θα βοηθήσουν μεγάλο αριθμό ατόμων ή αν θα δοθεί οικονομική ενίσχυση απευθείας σε εταιρείες με την ελπίδα ότι θα ανοίξουν θέσεις εργασίας.
–Υπήρχαν λύσεις που θα μπορούσαν να δοθούν και δεν δοθήκαν;
ΛΕΑ: Υπήρχαν ελλείψεις στις δομές, κι αυτό ήταν το χειρότερο στον τομέα του Πολιτισμού. Δεν υπήρχε επίσημη χαρτογράφηση, ένα μητρώο καλλιτεχνών, ώστε να μπορεί να δοθεί άμεσα βοήθεια. Αυτό όμως είναι ευθύνη της Πολιτείας, η οποία δεν μερίμνησε ποτέ από την ίδρυσή της να δημιουργήσει ένα σχέδιο κοινωνικής πρόνοιας, το οποίο να λαμβάνει υπόψη την ιδιαίτερη φύση εργασίας των επαγγελμάτων αυτών. Οι άνθρωποι των Τεχνών δεν διεκδικούν παράλογα πράγματα, αλλά τα αυτονόητα. Κι όσα διεκδικούν, βρίσκονται γραμμένα σε ψηφίσματα, κανονισμούς, οδηγίες και εκθέσεις της UNESCO, αλλά και της ΕΕ, τα περισσότερα εδώ και σαράντα χρόνια.
Από κει και πέρα, ναι, όπως είπαμε, θα μπορούσαν να ενισχυθούν οι Φορείς που παράγουν πολιτισμό, για να μπορέσουν κι αυτοί με τη σειρά τους να ανακάμψουν μετά από αυτή την αναγκαστική παύση εργασίας και να στηρίξουν τους ανθρώπους που εργάζονται στον τομέα αυτό. Όπως το Κράτος ενίσχυσε και ενισχύει τη βιομηχανία, τις επιχειρήσεις και τον τουρισμό, θα μπορούσε κάλλιστα να ενισχύσει και τον Πολιτισμό, αν πιστέψει ουσιαστικά σε αυτόν και τη δύναμή του.
ΓΕΩΡΓΙΑ: Κι εδώ είναι που πρέπει κανείς να διαχωρίσει αυτά που έπρεπε να γίνουν άμεσα και αυτά που έπρεπε να δρομολογηθούν από την Πολιτεία με την εμφάνιση των συνεπειών της πανδημίας στους εργαζόμενους στον τομέα του πολιτισμού. Θεωρούμε ότι και στις δύο περιπτώσεις η πολιτεία δεν έδρασε ούτε άμεσα μα ούτε αποτελεσματικά. Για αυτό εξάλλου δεν έχουν καταβληθεί ακόμα τα επιδόματα και ούτε έχουν ανακοινωθεί ευρείας κλίμακας μέτρα, η προγράμματα ή ειδικά πακέτα στήριξης για τη συνέχιση της πολιτιστικής παραγωγής στον τόπο μας.
ΜΑΡΙΑ: Επίσης, δεν έχουμε καμία ένδειξη με ποιο τρόπο αξιολογήθηκαν οι αιτήσεις και με ποιο τρόπο και σε πόσους ανθρώπους θα διανεμηθούν τελικά τα επιδόματα αυτά.
ΕΛΕΝΑ: Να θυμίσουμε ότι είναι μετά από επανειλημμένα αιτήματα των επαγγελματιών των Τεχνών, αλλά και από πίεση που ασκήθηκε από τα ΜΜΕ που κινητοποιήθηκε τελικά η κυβέρνηση για να βοηθήσει τον κόσμο του πολιτισμού.
ΛΕΑ: Και δεν έχει σημασία ποια Υπηρεσία καθυστέρησε στη διαδικασία επεξεργασίας των δεδομένων, ούτε να καταλογιστούν ευθύνες ή να υπάρξουν αντεγκλήσεις, γιατί μεγαλύτερη σημασία έχει ότι υπάρχει καθυστέρηση κι αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο στις ζωές πολλών ανθρώπων. Κι αυτό ουδείς μπορεί να το αμφισβητήσει.
ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Το γεγονός ότι υπάρχει ένα και μόνο Υπουργείο για την Παιδεία, τον Αθλητισμό, τη Νεολαία και τον Πολιτισμό αυτό σημαίνει πως η προσοχή και η έγνοια για τους εν λόγω τομείς είναι εκ των προτέρων περιορισμένες, με το βάρος μοιραία να πέφτει στην Παιδεία. Αυτό το επίδομα εξαγγέλθηκε σχεδόν δύο μήνες μετά το lockdown. Οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες και ο ΘΟΚ προσπάθησαν να στηρίξουν τους Φορείς και τις Ομάδες που είχαν ήδη επιχορηγηθεί προ πανδημίας, δίνοντας χρονική παράταση κυρίως και ευελιξία στον επαναπρογραμματισμό μέσα από τη μεθοδολογία εξ αποστάσεως, αλλά και αποδεσμεύοντας σε κάποιες περιπτώσεις το 60% των εγκριθεισών χορηγιών, στις περιπτώσεις που τελικά οι προτάσεις δεν ήταν δυνατό να υλοποιηθούν. Αλλά υπάρχουν δεκάδες Φορείς, Οργανισμοί, Πολιτιστικά Κέντρα και Ομάδες, καθώς και εκατοντάδες καλλιτέχνες, που δεν έλαβαν ακόμα καμία κρατική στήριξη. Ενδεικτικά αναφέρουμε το Μουσείο Παραμυθιού το οποίο αφού ανακοίνωσε τον τερματισμό λειτουργίας του, τότε μόνο έλαβε επιχορήγηση ώστε να μπορέσει να συνεχίσει. Αλλά δεν στάθηκαν όλοι το ίδιο τυχεροί.
ΕΛΕΑΝΑ: Δυστυχώς, το Κράτος δεν ανταποκρίθηκε μέχρι στιγμής στα ζητούμενα στήριξης των φορέων. Ούτε καν τοποθετήθηκε. Και όταν αποφασίζεται και δίνεται χορηγία ύψους 20.000 ευρώ ως στήριξη σε ένα μεμονωμένο οργανισμό -που καλώς δόθηκε, ουδείς αντιλέγει, ενώ όμως υπάρχουν παράλληλα δεκάδες άλλοι οργανισμοί και φορείς με έργο και πορεία χρόνων που παλεύουν επίσης για την ανάπτυξη και στήριξη της καλλιτεχνικής κοινότητας, αυτή η αντιμετώπιση δημιουργεί δικαιωματικά δυσαρέσκεια και απογοήτευση.
ΣΟΣΕ: Είναι άβολο και άδικο να χρειάζεται κάθε φορά τόση προσπάθεια μέσα από επανειλημμένα αιτήματα και να πρέπει να ασκείται πίεση, προκειμένου να καταφέρουμε να έχουμε τα βασικά και τα αυτονόητα που δικαιούται κάθε πολίτης. Δείτε λίγο τι γίνεται στη Γερμανία ή τη Νέα Ζηλανδία. Κανένας άνθρωπος που εργάζεται στον τομέα των Τεχνών δε χρειάστηκε να ζητήσει ή να πιέσει για να λάβει αυτό που αναλογεί σε κάθε πολίτη που πληρώνει τους φόρους του και συμμετέχει ενεργά στα κοινά, αλλά και συνδράμει στους κρατικούς πόρους.
ΜΑΡΙΑ: Φυσικά και υπάρχουν λύσεις που θα μπορούσαν να δοθούν, κονδύλια τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και παθογένειες οι οποίες θα μπορούσαν να μην υπάρχουν εάν είχαν δοθεί οι σωστές λύσεις από θεσμούς και κράτος.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
