Του Απόστολου Κουρουπάκη
Το Moving the New, της Στέγης Χορού Λεμεσού, υπήρξε το πρώτο πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών το οποίο ξεκίνησε το 2009 όπου επιλέγονται τόσο νέοι όσο και πιο ώριμοι καλλιτέχνες των παραστατικών τεχνών με στόχο να εξελίξουν και να αναπτύξουν την καλλιτεχνική τους έρευνα. Για το 2019 έχουν επιλεγεί οι καλλιτέχνες Δημήτρης Χειμώνας, Αριάνα Μαρκουλίδου, Σουζάνα Φιαλά και Ελευθερία Σωκράτους, οι οποίοι θα δημιουργήσουν ή θα εξελίξουν μια υπάρχουσα ιδέα η οποία ερευνά, επανεξετάζει, επαναπροσδιορίζει ή επαναπροσεγγίζει υφιστάμενες φόρμες και πρακτικές των παραστατικών τεχνών. Η Στέγη με αυτό το πρόγραμμα στοχεύει στην περαιτέρω εμβάθυνση της δημιουργικής διαδικασίας και του καλλιτεχνικού αποτελέσματος των συμμετεχόντων. Ο Αλέξης Βασιλείου από τη Στέγη Χορού Λεμεσού λέει στην «Κ» ότι το πρόγραμμα εξυπηρετεί τους στόχους της Στέγης, οι οποίοι επικεντρώνονται στην ενθάρρυνση και συνεχή εξέλιξη των καλλιτεχνών των παραστατικών τεχνών, στην ανάπτυξη κοινού και στη συμμετοχή των καλλιτεχνών στην ευρύτερη ευρωπαϊκή χορευτική/καλλιτεχνική πραγματικότητα. Η Στέγη, όπως μας εξηγεί ο Αλέξης προσφέρει στους καλλιτέχνες τη Στέγη για οκτώ μήνες με την καθοδήγηση μέντορα από το εξωτερικό και επιπλέον, οι επιλεγμένοι καλλιτέχνες έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν σε ένα πενθήμερο, εντατικό εργαστήρι που αφορά στην καλλιτεχνική δημιουργία και δραματουργία από διακεκριμένη προσωπικότητα του χώρου. Οι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν το τελικό αποτέλεσμα της δουλειάς τους στο Open House Festival της εκάστοτε χρονιάς, ενώ μία από τις συμμετοχές επιλέγεται από τον διευθυντή και τον μέντορα του προγράμματος προκειμένου να εξελιχθεί σε ολοκληρωμένο έργο και να παρουσιαστεί τον Οκτώβριο του 2020 στο πλαίσιο του Open House Festival. Για περισσότερα σχετικά με το Πρόγραμμα μιλήσαμε με τη μέντορα Ροδιά Βόμβολου, δραματουργό και ερευνήτρια του χορού και του θεάτρου με βάση την Ουτρέχτη (Ολλανδία).
–Ποιος είναι ο ρόλος του μέντορα σε ένα τέτοιο πρόγραμμα;
–Ο βασικός ρόλος μου ως μέντορα/δραματουργού των καλλιτεχνών είναι να βρίσκομαι δίπλα τους αρχικά ως συνομιλήτρια. Είμαι ο άνθρωπος που μοιράζονται τη διαδικασία, τις ιδέες, τις σκέψεις, τις ανησυχίες τους και μέσα από τον διάλογο προχωράμε παρακάτω την καλλιτεχνική τους έρευνα. Ως μέντορας σε καμία περίπτωση δεν τους δίνω τη σωστή απάντηση ή τους λέω πώς να προχωρήσουν, και σίγουρα δεν βρίσκομαι εκεί για να τους ελέγχω. Αντιθέτως, προσπαθώ μέσα από ερωτήσεις και άλλα πρακτικά tasks να τους δείξω τι υπάρχει ήδη εκεί σε αυτό που κάνουν, καθώς και να φωτίσουμε μαζί πιθανές κατευθύνσεις που διαφαίνονται. Αυτή είναι μια πολύ γενική περιγραφή του ρόλου μου γιατί στην πραγματικότητα η δουλειά μου διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε καλλιτέχνη στη συγκεκριμένη φάση της έρευνάς του. Για παράδειγμα μπορεί κάποιος να θέλει να κάνουμε μια πιο γενική, θεωρητική συζήτηση πάνω στην ιδέα του ή να έχει ανάγκη να του δώσω συγκεκριμένες πηγές έμπνευσης, ενώ άλλος να έχει ανάγκη για πιο πρακτική δουλειά στο στούντιο πάνω σε συγκεκριμένο παραστατικό υλικό. Σε κάθε περίπτωση το να δίνω feedback αποτελεί κεντρικό άξονα στη δουλειά που κάνω με τους καλλιτέχνες όπως πολύ συχνά και το να τους βάζω σε διαδικασία να εκφράσουν αυτό που θέλουν πιο καθαρά και με διαφορετικούς τρόπους.
–Οι τέσσερις συμμετοχές του Moving the New 2019 τι αίσθηση σας έχουν δώσει; Μιλήστε μου γι’ αυτές.
–Αυτό που έχει ενδιαφέρον στους φετινούς καλλιτέχνες που επιλέξαμε για το Moving the New 2019 είναι το πόσο διαφορετικοί είναι μεταξύ τους. Και οι τέσσερεις βρίσκονται σε διαφορετική φάση ως καλλιτέχνες, τους απασχολούν διαφορετικά θέματα, χρησιμοποιούν διαφορετικά καλλιτεχνικά μέσα και έχουν πολύ διαφορετική αισθητική. Ο Δημήτρης Χειμώνας προέρχεται πιο πολύ από το πεδίο του θεάτρου και της περφορμανς, η δουλειά του είναι ιδιαίτερα υβριδική ως προς τα καλλιτεχνικά μέσα που χρησιμοποιεί και η έρευνά του έχει ένα αυτό-αναφορικό χαρακτήρα για την ίδια τη φύση του θεάτρου. Η Σουζάνα Φιαλά, προερχόμενη περισσότερο από τον κόσμο των visual arts, χρησιμοποιεί ως κύριο μέσο της την εικόνα μέσα από τη φωτογραφία και το βίντεο, ερευνώντας το θέμα της τεχνολογίας, της πόζας και της εικόνας του σώματος στα social media. Τόσο η Σουζάνα όσο και ο Δημήτρης συμμετείχαν και στο περσινό Moving the New 2018 και αποφασίσαμε ότι έχει αξία να τους δώσουμε τον χρόνο και τον χώρο να συνεχίσουν την καλλιτεχνική τους έρευνα και φέτος. Η Αριάνα Μαρκουλίδου από την άλλη αποτελεί μια από τις χορογράφους που επιστρέφουν πολύ συχνά στο πρόγραμμα εδώ και αρκετά χρονιά. Στο φετινό Moving the New, εκτός από το σώμα που αποτελεί πάντα εργαλείο της, χρησιμοποιεί ως σημείο εκκίνησης τη μουσική μέσα από τη συνεργασία της με τον μουσικό Πάνο Μπαρτζή και μαζί εμπνέονται από την κίνηση του διαστημικού ανιχνευτή «Juno». Τέλος, η Ελευθερία Σωκράτους μέσα από το πρόγραμμα κάνει τα πρώτα της βήματα ως χορογράφος στην Κύπρο αφότου επέστρεψε από τη Γερμανία και η έρευνά της κινείται γύρω από τους μηχανισμούς των μέσων μαζικής ενημέρωσης και την επίδραση των ειδήσεων στο σώμα. Οι τέσσερίς τους λοιπόν καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα των τάσεων των παραστατικών τεχνών, κάτι το οποίο βρίσκω πολύ σημαντικό τόσο για ένα τέτοιο πρόγραμμα όσο και για την Στέγη.
Τα όρια των παραστατικών τεχνών είναι ρευστά
–Ποια είναι τα όρια χορού και περφόρμανς, υπάρχουν;
–Βρισκόμαστε σε μια εποχή καλλιτεχνικά που τα όρια των παραστατικών τεχνών είναι όντως εξαιρετικά ρευστά. Ωστόσο, τα όρια του χορού και της περφόρμανς κατά τη γνώμη μου είναι πάντα σχετικά με το τοπικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Στην Ελλάδα και στην Κύπρο, ας πούμε, θεωρώ ότι σε γενικές γραμμές τα όρια αυτά είναι ακόμα αρκετά ευδιάκριτα. Σε άλλα ευρωπαϊκά πλαίσια, η έννοια της χορογραφίας είναι πολύ πιο διευρυμένη, με τον χορό ή την κίνηση πολύ συχνά να απουσιάζει. Μια τέτοια παράσταση εδώ θα λέγαμε ότι ανήκει στην περφόρμανς, ενώ στο Βέλγιο για παράδειγμα θα χαρακτηριζόταν μάλλον ως χορογραφία. Γι’ αυτό και αυτό που θεωρώ πολύ σημαντικό στη δουλειά που γίνεται από τον Αλέξη Βασιλείου στη Στέγη Χορού Λεμεσού είναι ακριβώς ότι δεν «περιφρουρεί» αυτά τα αυστηρά όρια, αλλά αντίθετα η προσέγγισή τους στο τι θα πει χορογραφία και τι μπορεί να ανήκει σε μια Στέγη Χορού είναι πολύ ανοιχτή. Αυτό είναι εμφανές και από την επιλογή των καλλιτεχνών του Moving the New 2019 που, όπως εξηγώ και παραπάνω, προέρχονται από διαφορετικά πεδία και η σχέση τους με τον χορό και την κίνηση είναι διαφορετική.
–Πόσο εύκολο είναι για τις παραστατικές τέχνες να συνδιαλεχθούν, χωρίς να χάσουν την αυτονομία τους;
–Για μένα το σημαντικό κομμάτι είναι να μπορούν να συνδιαλεχθούν ουσιαστικά και όχι επιφανειακά και ας χάσουν και την αυτονομία τους. Αυτό το χάσιμο της αυτονομίας και τα ρευστά όρια παίρνουν πολύ συχνά αρνητικό πρόσημο και το δεχόμαστε με πολύ αντίσταση. Αυτό κατά τη γνώμη μου συμβαίνει, γιατί οτιδήποτε δεν μπαίνει σε καθαρές κατηγόριες απαιτεί πιο πολύ δουλειά από την πλευρά μας για να το προσεγγίσουμε και να το κατανοήσουμε. Ο σημερινός καλλιτέχνης, αλλά και θεατής, πρέπει να κάνει περισσότερη δουλειά, να επιστρατεύσει πιο πολύπλοκα εργαλεία και να είναι «ανοιχτόμυαλος» προκειμένου να ξεπεράσει την ανάγκη για καθαρά όρια και να δει τις δυνατότητες της συνδιαλλαγής και της διεπιστημονικότητας. Εξάλλου, αν το σκεφτούμε λίγο πιο συνολικά και πέρα από την τέχνη, αυτή είναι η εποχή μας και κοινωνικά και πολιτικά: τα πάντα είναι πολύ πιο ρευστά από παλαιότερα, οι εύκολες κατηγοριοποιήσεις και τα αυστηρά όρια δεν μας καλύπτουν πια και πρέπει να επιστρατεύσουμε, άλλα εργαλεία προκειμένου να βρούμε νόημα.
–Η εποχή μας τρέχει πολύ γρήγορα, μπορούν οι παραστατικές τέχνες να την ακολουθήσουν;
–Αυτό είναι κάτι που στην πραγματικότητα μόνο στο μέλλον που θα έχουμε πάρει κάποια απόσταση, κοιτώντας πίσω, θα μπορέσουμε να το απαντήσουμε. Σε πιο μικρό επίπεδο όμως αν ρίξουμε μια ματιά στο τι γίνεται στις παραστατικές τέχνες με τη χρήση της τεχνολογίας θα έλεγα πως ναι. Υπάρχουν παραστάσεις που είναι εξολοκλήρου online ή που εσύ βρίσκεσαι εδώ στην Κύπρο και ο ηθοποιός στην άλλη άκρη του κόσμου. Επίσης, από άποψη συνεργασιών και καλλιτεχνικής κινητικότητας οι δυνατότητες είναι άπειρες πλέον μέσα από τεχνολογικές πλατφόρμες. Επιπλέον, θεωρώ ότι υπάρχει μια έντονη προσπάθεια από την πλευρά των παραστατικών τεχνών να επεξεργαστούν τις κοινωνικοπολιτικές και οικονομικές εξελίξεις της εποχής.
–Πολλές φορές η καλλιτεχνική έκφραση είναι δυσερμήνευτη, ακόμα και για έναν καλλιεργημένο θεατή. Πώς ξεκλειδώνει ένας ερμηνευτής τον θεατή;
–Αντί για το «ξεκλειδώνω», εγώ προτιμώ να χρησιμοποιώ το ρήμα «ενεργοποιώ» ή «πυροδοτώ», καθώς δεν εμπεριέχει μέσα του τόσο έντονα την αίσθηση ότι ο ένας κατέχει μια γνώση που ο άλλος δεν έχει. Ως δραματουργός η δουλειά που κάνω με τους καλλιτέχνες πολύ συχνά είναι προς αυτή την κατεύθυνση, βλέπουμε δηλαδή με ποιο τρόπο μπορούμε να πυροδοτήσουμε τον θεατή για να βρει ένα σημείο εισόδου στη δουλειά. Τι είδους σημεία αναφοράς μπορούμε να του δώσουμε; Πώς κινούμαστε μεταξύ του οικείου και του ανοίκειου, του αναμενόμενου και του απρόσμενου; Αυτή η πυροδότηση μπορεί να είναι είτε συναισθηματική, είτε νοητική είτε οτιδήποτε άλλο ανάλογα με το τι είδους δουλειά κάνει ο κάθε καλλιτέχνης.
Πληροφορίες:
Moving the New / First Look, Σάββατο, 15 Ιουνίου 2019 στις 8:30 μ.μ. – 10 μ.μ. Στέγη Χορού Λεμεσού, Λεμεσός.
