Του Απόστολου Κουρουπάκη
Έχω βαθιά την πεποίθηση ότι στο αρχαίο δράμα και δη στην τραγωδία ο λόγος είναι το παν, οτιδήποτε έρχεται να επισκιάσει τις λέξεις θεωρώ ότι εξ αρχής υπονομεύει την παράσταση. Αυτό ως αναγκαία εισαγωγή, η οποία θα πρέπει νομίζω να απασχολεί όποιον ή όποια θέλει να ασχοληθεί με αυτό το είδος θεάτρου. Στη «Μήδεια» της Αλίκης Δανέζη Κνούτσεν που παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος ερμηνευτικά οι επτά ηθοποιοί κινήθηκαν σε μια γραμμική ερμηνεία, και ενώ είχαν σύμμαχό τους τον ευριπίδειο λόγο, νιώθω ότι αυτός ο λόγος καλυπτόταν από τη μουσική, ακόμα και η κίνηση ενίοτε κάλυπτε τα λόγια. Ήταν εσωτερικό ζήτημα των ηθοποιών οι λέξεις, αρθρώνονταν από αυτούς για δική τους χρήση, σε εμένα ως θεατή δεν έγιναν κτήμα, παρά μόνο από τους αγγλικούς υπέρτιτλους.
Η «Μήδεια» της Δανέζη Κνούτσεν ισορρόπησε επικίνδυνα νομίζω στο σκοινί της νεωτερικότητας. Η ροκ διάθεση της παράστασης (μουσική, σκηνικά, κοστούμια), οι εμβόλιμοι αγγλικοί στίχοι, το αποδομημένο σκηνικό και τα κοστούμια, οι απρόσμενες είσοδοι στη σκηνή, στη δική μου οπτική, κατάπιαν τη «Μήδεια» του Ευριπίδη. Το τόσο μεγάλο άνοιγμα στο συγκείμενο της κοινωνίας μας, το οποίο ομολογώ δεν αντιλήφθηκα, πέραν της επιλογής της σκηνοθέτριας να παρουσιάσει μόνο γυναίκες, που ομολογουμένως είναι ενδιαφέρουσα και οπωσδήποτε αφήνει ένα αποτύπωμα, δεν θεωρώ ότι επετεύχθη, η γυναικεία ανημποριά ή δύναμη, οι επαναστατικές για την εποχή τους –ακόμα και σήμερα– αποφάσεις της Μήδειας εξαφανίστηκαν από τη στλεγγίδα της σκηνοθέτριας.
Οι ρόλοι δεν διακρίθηκαν, με την έννοια ο θεατής να αντιλαμβάνεται αμέσως ποιος είναι ποιος, όλες οι ηθοποιοί βρέθηκαν σε μία γραμμική διάθεση (Στέλα Φυρογένη, Άννη Χούρη, Ήβη Νικολαΐδου, Άντρια Ζένιου, Πολυξένη Σάββα, Αντωνία Χαραλάμπους). Ο ίδιος ο Ευριπίδης δίνει στη «Μήδεια» χώρο και λόγο για να μιλήσουν οι γυναίκες, ανατρέπει την τάξη, πάει παρακάτω την Κλυταιμνήστρα του Αισχύλου, θα έπρεπε λοιπόν η Μήδεια της Δανέζη να έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, δεδομένης της επιλογής της σκηνοθέτριας να παρουσιάσει ένα γυναικείο σύνολο. Οι επτά ηθοποιοί αποκαθάρονται… από καθετί γυναικείο ή έστω ό,τι ακόμη σήμερα ορίζει η κοινωνία ως γυναικείο, αλλά με τι ενδύονται και πώς επικοινωνείται αυτό στην πλατεία στην εν λόγω παράσταση; Η επιλογή ήταν αρκετά προβληματική. Για παράδειγμα ο σπαραγμός του Ιάσωνα (Έλενα Καλλινίκου) για τη δολοφονία των δύο γιων του ακροβατούσε μεταξύ ολοφυρμού και απλής συντριβής, έλειπε το συναίσθημα εκείνο που δείχνει πώς μια γυναίκα που υποδύεται έναν ισχυρό άντρα θρηνεί Οι ηθοποιοί έπαιξαν τους ρόλους τους, αλλά δεν άφησαν εκείνο το αποτύπωμα που θα έκανε τον θεατή να ξεχωρίσει στο τέλος τη μεγαθυμία/έρωτα του Αιγέα, τη σκληρότητα του Κρέοντα, τα λόγια της παιδαγωγού και της τροφού, τα μηνύματα του αγγελιαφόρου. Εν ολίγοις ο θεατής να αναστοχαστεί με βάση τα συναισθήματα που του εμπνέουν οι ρόλοι, να καταλάβει τη γυναικεία οπτική των πραγμάτων. Αν μιλάμε για α-φυλους ρόλους τότε ίσως θα έπρεπε να ήταν μια άλλη «Μηδεία» ή έστω μια παράσταση με αφορμή τη «Μήδεια».
Στέκομαι στη Στέλα Φυρογένη η οποία, έχοντας σπουδαία υποκριτική σκευή, στον ρόλο της Μήδειας φάνηκε αποστασιοποιημένη από τη γυναίκα Μήδεια, σε όλες της τις εκφάνσεις. Δεν αρκούσε εν ολίγοις η δεινότητα της Φυρογένη να στέκεται στη σκηνή, μου έλειπε μια βαθύτερη Μήδεια-Φυρογένη, αυτή της δολοφόνου, της εκδικήτριας, της απατημένης και προδομένης γυναίκας.
Κλείνοντας, δεν είδα την πρόταση της Αλίκης Δανέζη Κνούτσεν στη «Μήδειά» της, σε εμένα τουλάχιστον δεν έφτασε το μήνυμα της σκηνοθέτριας, παρά πολύ συγκεχυμένα. Αισθάνομαι ότι οι πειραματισμοί σε παρόμοια έργα θα πρέπει να γίνονται έχοντας ξεκάθαρο στόχο και πρόθεση, να είναι πλήρως σχηματοποιημένη η παράσταση. Ο δε αρχαίος λόγος (όχι γλωσσικά) θα πρέπει να είναι η φρυκτωρία που θα μεταδώσει το μήνυμα καθαρά σε απόσταση 2.500 ετών μακριά, όσο πιο καθαρά γίνεται. Η «Μήδεια» που είδα στο Σκαλί ήταν κάτι σαν μία ροκ όπερα, κάτι διαφορετικό από αυτό που εγώ ονομάζω παράσταση αρχαίου δράματος ή έστω νέα ματιά στο αρχαίο δράμα.
