Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ποιο είναι το μεγάλο έγκλημα της Κλυταιμνήστρας, ότι αγάπησε παράφορα τον Αγαμέμνονα ή ότι του αφαίρεσε τη ζωή; Η Κλυταιμνήστρα δικάζεται για την πράξη της, προσπαθώντας όμως να εξηγήσει τους λόγους, θα τα καταφέρει ή δεν την ενδιαφέρει; Ο Μάριος Μεττής είχε την ιδέα να φέρει ενώπιον του κοινού το έργο της συγγραφέως Μαργκερίτ Γιουρσενάρ «Κλυταιμνήστρα ή το έγκλημα» και να δώσει την ευκαιρία σε μία γυναίκα να απολογηθεί. Στην «Κ» μίλησαν οι τρεις συντελεστές του έργου, την Τζένη Γαϊτανοπούλου, που επιστρέφει στο σανίδι μετά από 16 χρόνια, τη νεαρή ηθοποιό Χριστίνα Κωνσταντίνου και τον εμπνευστή, σκηνοθέτη και εκ των ηθοποιών της παράστασης Μάριο Μεττή.
ΤΖΕΝΗ ΓΑΪΤΑΝΟΠΟΥΛΟΥ: Η Κλυταιμνήστρα δεν μπορούσε να αντέξει την απιστία του Αγαμέμνονα ακριβώς γιατί τον αγαπούσε υπερβολικά, δεν έβλεπε άλλο δρόμο παρά τη δολοφονία του.
Η Κλυταιμνήστρα έδωσε και δεν πήρε τίποτα
–Η Κλυταιμνήστρα διέπραξε ένα έγκλημα πάθους, κ. Γαϊτανοπούλου;
–Δεν ήταν ακριβώς ένα έγκλημα πάθους, η Κλυταιμνήστρα ήταν περισσότερο μια αδικημένη γυναίκα από τον σύζυγό της. Ο Αγαμέμνονας έλειψε για πολλά χρόνια μακριά για να πολεμήσει και όταν γύρισε μετά από δέκα, είκοσι χρόνια έφερε και την ερωμένη του. Αυτός ήταν και ο λόγος που η Κλυταιμνήστρα της Γιουρσενάρ βέβαια διέπραξε αυτόν τον φόνο. Ήταν μια αδικημένη γυναίκα, οι γονείς της διάλεξαν τον σύζυγό της, εκείνος την απάτησε. Η Κλυταιμνήστρα της Γιουρσενάρ κουβαλούσε πάρα πολύ πόνο μέσα της.
–Η αγάπη της για τον άντρα της και η απιστία του, λοιπόν, την οδήγησε στο έγκλημα.
–Ακριβώς, η Κλυταιμνήστρα δεν μπορούσε να αντέξει την απιστία του Αγαμέμνονα ακριβώς γιατί τον αγαπούσε υπερβολικά, δεν έβλεπε άλλο δρόμο παρά τη δολοφονία του. Πάντα, βέβαια, μιλάμε για την ηρωίδα της Μαργαρίτας Γιουρσενάρ, μιας γυναίκας που πρωταγωνιστεί σ’ ένα έργο πάθους.
–Η μυθική Κλυταιμνήστρα πόσο διαφέρει από αυτή της Γιουρσενάρ;
–Αυτό δεν μπορεί να το ξέρει κανείς. Άλλωστε οι συγγραφείς μεταχειρίζονται τους μύθους αναλόγως των δικών τους αναγκών. Σε αυτό το έργο τονίζεται ο πόνος που ένιωσε η γυναίκα αυτή από τον άνδρα της. Όταν εκείνος την αδίκησε με την απιστία του εκείνη τον σκότωσε. Στο έργο μιλάμε για το πόσα πρόσφερε στον κοινό τους βίο και τελικά δεν εισέπραξε τίποτα, πολύ σκληρό για την Κλυταιμνήστρα.
–Ποια είναι η διάθεση της Κλυταιμνήστρας προς τους άνδρες;
–Είναι πολύ τρυφερή, δεν έχει καμία αρνητική διάθεση προς το αντρικό φύλο. Μάλιστα, με τον ανιψιό της, τον Αίγισθο έχει μία πάρα πολύ τρυφερή σχέση. Η Κλυταιμνήστρα, μετά την επιστροφή του συζύγου της έφτασε στα όριά της, προδόθηκε τόσο πολύ από τον άντρα της και αυτό στα μάτια της είναι αξεπέραστο, έπρεπε να τον εκδικηθεί.
–Τι περιμένει από το δικαστήριο η Κλυταιμνήστρα, έχοντας φτάσει από την αγάπη στον φόνο.
–Περιμένει από το δικαστήριο να πάρει μια σωστή απόφαση, γι’ αυτό άλλωστε κάνει και αυτή την ομολογία. Απευθύνει έκκληση προς τους δικαστές, είναι στη φυλακή για πολλά χρόνια και θέλει να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Η Κλυταιμνήστρα της Γιουρσενάρ τιμώρησε σύμφωνα με τον δικό της κώδικα τον άπιστο άνδρα της, καλά έκανε και τον τιμώρησε.
–Τι είναι ο έρωτας τελικά και τι περιμένετε να πάρει ο θεατής από την παράσταση;
–Ο έρωτας είναι κάτι που δίνεις και θέλεις να πάρεις, και στην περίπτωση της Κλυταιμνήστρας της Γιουρσενάρ έδωσε και δεν πήρε τίποτα. Ο θεατής θα ήθελα να πάρει τη γνώση ότι θα πρέπει να δείχνουμε με πράξεις ότι αγαπάμε τον άλλο, κάτι που ο Αγαμέμνονας δεν το έκανε ποτέ.
–Επιστρέφετε στο σανίδι μετά από 16 χρόνια, ήταν καταλυτικός παράγοντας ο ρόλος της Κ;
–Γνωρίζω το έργο της Γιουρσενάρ και η πρόταση του Μάριου με χαροποίησε. Έχει προσεγγίσει το έργο πολύ όμορφα. Οι προσθήκες που έχει κάνει είναι πολύ θετικές, μέσα από αυτή την παράσταση ο Μάριος Μεττής δείχνει πως ό,τι έχει κάνει δεν το έκανε μόνη της. Πίσω της υπάρχει ο Αλάστωρ, ένας κακός θεός που τη σπρώχνει να διαπράξει τον φόνο…
ΜΑΡΙΟΣ ΜΕΤΤΗΣ: Από τη μία, η Κλυταιμνήστρα παραδίδεται ολοκληρωτικά σ’ έναν άντρα, ενώ από την άλλη, σκοτώνει για να εκδικηθεί αλλά και για να προστατέψει την αξιοπρέπειά της.
Όλοι μας είμαστε ικανοί για μία τέτοια πράξη
–Πώς προήλθε η διανομή των ρόλων;
–Η αλήθεια είναι ότι ήθελα πολύ να δουλέψω με την Τζένη. Αρχικά η ιδέα ήταν να υπάρχουν δύο Κλυταιμνήστρες. Τη μία θα ενσάρκωνε η Τζένη και την άλλη εγώ. Έτσι θα έμπλεκα το κείμενο της Γιουρσενάρ με την τραγωδία «Αγαμέμνων» του Αισχύλου. Στην πορεία ένιωσα την ανάγκη και για μία ακόμη παρουσία, αυτήν της νεκρής κόρης της Κλυταιμνήστρας, την Ιφιγένεια. Μπήκε, λοιπόν, και η Χριστίνα στη διανομή.
–Είναι οι δικαστές άξιοι να κρίνουν την Κλυταιμνήστρα για το έγκλημά της; Τι πιστεύει η ίδια;
–Μπορεί να είναι, μπορεί και όχι αλλά δεν έχει σημασία. Η Κλυταιμνήστρα δολοφόνησε τον άντρα της και πρέπει να λογοδοτήσει γι’ αυτό. Ακόμα κι αν βρίσκουμε λογικά τα κίνητρά της, η πράξη της παραμένει εγκληματική. Πρέπει, λοιπόν, με κάποιον τρόπο να αποδοθεί η δικαιοσύνη. Η ίδια δεν σχολιάζει αν είναι άξιοι οι δικαστές να την κρίνουν, αλλά τους βεβαιώνει πως όλοι μας είμαστε ικανοί για μία τέτοια πράξη.
–Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να διασκευάσεις ένα κείμενο όπως αυτό της Γιουρσενάρ; Ένας λογοτεχνικός μονόλογος πώς γίνεται θεατρική πράξη;
–Τον μονόλογο της Γιουρσενάρ τον κράτησα αυτούσιο. Έχει σίγουρα ποιητική χροιά, αλλά δεν παύει να είναι άμεσος. Η διασκευή που έκανα λειτούργησε προσθετικά. Σε κάποιο σημείο του μονολόγου η Κλυταιμνήστρα αναφέρει: «Ήλθατε εδώ με το σκοπό να επαναληφθεί η σκηνή του φόνου μπρος στα μάτια σας πιο γρήγορα απ’ ό,τι στην πραγματικότητα […]». Με αφορμή τη φράση αυτή πρόσθεσα δράση πριν από τον μονόλογο, όπου βλέπουμε τι ακριβώς έχει συμβεί. Για να το κάνω αυτό χρησιμοποίησα αποσπάσματα από άλλα κείμενα, καθώς και κάποια που έχω γράψει ο ίδιος. Η διαδικασία αυτή έχει έναν βαθμό δυσκολίας, διότι η γλώσσα πρέπει να ακούγεται η ίδια και η πλοκή να έχει μία συνέπεια.
–Χωράνε ζητήματα φύλου στη δική σου προσέγγιση;
–Η Κλυταιμνήστρα σπάει το αρχετυπικό πρότυπο που θέλει τη γυναίκα υποταγμένη στον άντρα. Ο Αισχύλος χρησιμοποιεί για την Κλυταιμνήστρα τον χαρακτηρισμό «ανδρική καρδιά γυναίκας». Και αυτό είναι το ενδιαφέρον στην περίπτωση της Κλυταιμνήστρας έτσι όπως επιχειρώ να την παρουσιάσω και έτσι όπως την έχω προσεγγίσει. Από τη μία, η Κλυταιμνήστρα που είναι κυριευμένη από τη «θηλυκή πλευρά» της αφήνεται και παραδίδεται ολοκληρωτικά σ’ έναν άντρα, ενώ από την άλλη, είναι παγιδευμένη στην «αρσενική πλευρά» της, σκοτώνει για να εκδικηθεί αλλά και για να προστατέψει την αξιοπρέπειά της.
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ: Η Κλυταιμνήστρα ελπίζει στην ανάστασή της
–Χριστίνα, ποιος είναι ο δικός σου ρόλος στην παράσταση;
–Ο ρόλος μου στην παράσταση είναι αρκετά σύνθετος θα έλεγα. Κατ’ αρχάς δεν κάνω μόνο ένα ρόλο, αλλά τρεις. Ο ένας απ’ αυτούς είναι η Ιφιγένεια. Ο άλλος ρόλος είναι αυτός της δικηγόρου υπεράσπισης της Κλυταιμνήστρας στο δικαστήριο και ο άλλος είναι αυτός που αναλαμβάνει να εισαγάγει τους θεατές στον ρόλο των μαρτύρων. Στον ρόλο των «άλλων». Αυτών που επικρίνουν, δικάζουν και καταδικάζουν την Κλυταιμνήστρα με βάση τα όσα έχουν ακούσει, τα όσα έχουν διαδοθεί αλλά όχι με βάση τα όσα ισχύουν στην πραγματικότητα. Με λίγα λόγια θα έλεγα πως ο ρόλος μου είναι το «γαϊτανάκι» που βοηθάει ώστε να ξεδιπλωθεί η ιστορία.
–Τι θα συμβόλιζε σήμερα η Κλυταιμνήστρα;
–Θα επιλέξω να αναφερθώ στο συμβολισμό της Κλυταιμνήστρας της Γιουρσενάρ, παρότι στην παράστασή μας ξεδιπλώνονται και άλλες προγενέστερες ή και μεταγενέστερες εκδοχές της Κλυταιμνήστρας: από τον Αισχύλο μέχρι και τον Ρίτσο... Η Κλυταιμνήστρα της Γιουρσενάρ, λοιπόν, για μένα συμβολίζει την ακλόνητη πίστη στον ένα και μοναδικό έρωτα και την απουσία νοήματος σε οτιδήποτε άλλο πέρα από αυτόν τον έρωτα. Άρα, αν θα επέλεγα μία λέξη για να διατυπώσω τον συμβολισμό της Κλυταιμνήστρας αυτή θα ήταν πίστη. Έννοια σπάνια και δυσεύρετη στο σήμερα…
–Ποια πιστεύεις ότι είναι τα κίνητρα της Κλυταιμνήστρας;
–Η ανάγκη της να υπάρξει καταλυτικά στη ζωή του Αγαμέμνονα. Η ανάγκη της να τον καθορίσει ως οντότητα. Κι αφού αυτό δεν μπορεί να το πετύχει με τον έρωτά της, τον σκοτώνει. Τον σκοτώνει για να του δώσει να καταλάβει πως η ίδια «δεν είναι ένα πράγμα χωρίς σημασία που μπορείς να το αφήσεις να πέσει ή να το παραχωρήσεις στον πρώτο τυχόντα».
–Τι περιμένει η ηρωίδα από το δικαστήριο; Ξέρει ότι δεν θα δικαιωθεί.
–Σίγουρα δεν αναμένει την αθώωσή της. Ούτε καν τη δικαίωσή της. Αναμένει την δημόσια εκτέλεσή της, η οποία θα οδηγήσει στον θάνατό της και μετέπειτα στην ανάστασή της. Σε αυτή την ανάσταση ελπίζει, λοιπόν, όπου θα ξανασυναντήσει τον Αγαμέμνονα «για να κλάψει πάλι από χαρά στα πρώτα του φιλιά.» Και δεν τρέφει καθόλου αυταπάτες. Ακόμη και μετά θάνατον γνωρίζει πως η ιστορία επαναλαμβάνεται…
Πληροφορίες: «Κλυταιμνήστρα ή Το Έγκλημα», ερμηνεύουν Τζένη Γαϊτανοπούλου, Μάριος Μεττής, Χριστίνα Κωνσταντίνου σε σκηνοθεσία/Διασκευή Μάριου Μεττή. Θέατρο Δέντρο, Ενότητος 44, Παλουριώτισσα, Λευκωσία.
