ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ύβρις η παραβίαση των όποιων δικαίων

Ο ΘΟΚ σε συμπαραγωγή το Εθνικό Θέατρο Ελλάδας ανεβάζει την τραγωδία του Ευριπίδη «Ικέτιδες»

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

Είναι σημαντικό, πέραν της αυταξίας των «Ικέτιδων» είναι και η συμμετοχή του ΘΟΚ στην παραγωγή μαζί με το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας. Οι Κύπριοι ηθοποιοί, που λαμβάνουν μέρος στη σκηνοθετική πρόταση του Στάθη Λιβαθινού με τις σπάνια παιγμένες «Ικέτιδες», έχουν τη δυνατότητα να αναμετρηθούν με τα τραγικά κείμενα της ελληνικής γραμματείας, στην Επίδαυρο και να σταθούν στη σκηνή του θεάτρου, για να νιώσουν τις οικουμενικές ιδέες των μεγάλων τραγικών.

Ζητούμενο δεν είναι να εισέλθουν στο αρχαίο θέατρο οι ηθοποιοί με φόβο ή με θράσος, αλλά με δέος και θάρρος, «θαρσείν χρη», για να κατακτήσουν την Επίδαυρο και την αύρα της και από αυτή να πάρουν ως διηνεκή σκευή για τα επόμενα θεατρικά τους βήματα. Είναι σημαντικό, λοιπόν, απ’ όλες τις απόψεις, ότι ο ΘΟΚ είναι συμπαραγωγός, επί ίσοις όροις, με κυπριακό θεατρικό δυναμικό, με ηθοποιούς, οι οποίοι αποδεικνύουν ότι το θεατρικό τους δέμας μόνο μικρό δεν είναι. Ευχής έργον, λοιπόν, να επαναλάβουμε ό,τι έκανε ο Νίκος Χαραλάμπους με τις «Ικέτιδες», τότε που τα μέσα δεν ήταν και τα πιο πρόσφορα. Ο ηθοποιός Χάρης Χαραλάμπους ως κήρυκας σε κάποια ανάπαυλα από τις πρόβες, πριν από τη μεγάλη πρεμιέρα της παράστασης «Ικέτιδες» στην Επίδαυρο, βρήκε τον χρόνο και μου μιλήσει για την παράσταση και τον ρόλο του.

–Χάρη, έχεις έναν πολύ βασικό ρόλο στην παράσταση, αυτόν του κήρυκα. Τι κρατάς από αυτόν; 

–Κατ’ αρχάς να πω ότι ο διάλογος του κήρυκα με τον Θησέα είναι ένας αγώνας λόγου περί δημοκρατίας. Ο Ευριπίδης μέσα από τον κήρυκα έρχεται να συγκρίνει την τυραννία με τη δημοκρατία, μ’ έναν πολύ έξυπνο τρόπο, βλέποντας το σύστημα μέσα από τον άνθρωπο και μέσα από την ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία. Αντιπαραθέτει σε έναν λαοπλάνο δημοκράτη έναν ευγενή τύραννο και βασικά σε παραπέμπει στα μειονεκτήματα της δημοκρατίας απέναντι στα όποια πλεονεκτήματα της τυραννίας. Μιλάει και για τα καλά και για τα κακά και των δύο πολιτευμάτων, βέβαια, έχοντας κατανοήσει πολύ βαθιά το πώς οι άνθρωποι μπορούν να εκμεταλλευτούν και τις αρετές και τα αρνητικά και των δύο αυτών συστημάτων. Είναι ένας πολύ ωραίος διάλογος και είναι μία πολύ ωραία πρόκληση σε επίπεδο υποκριτικό. Ο κήρυκας ήταν ένα σεβαστό πρόσωπο και στο ευριπίδειο αυτό έργο ο κήρυκας μπαίνει στη σκηνή ως ένας βασιλιάς, γίνεται βασιλικότερος του βασιλέως. Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο όλο αυτό. Βλέπει το σύστημα μέσα από τις αδυναμίες του ανθρώπου.

–Σήμερα τι συγκρίσεις μπορούν να γίνουν για τα πολιτεύματα;

–Παρατηρώ ότι έχουμε μία δημοκρατία πολλών ταχυτήτων και πολλών συνιστωσών. Η απόλυτη δημοκρατία δεν υπάρχει και καμιά φορά οι δημοκράτες ηγέτες συμπεριφέρονται στον λαό χειρότερα από τον μεγαλύτερο τύραννο.

–Οι πολιτείες μας οχλοκρατούνται, όπως λέει για τότε ο Θησέας;

–Νομίζω ότι η οχλοκρατία είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιούν όποτε τους συμφέρει οι εκλεγμένοι ηγέτες, ο όχλος άγεται και φέρεται αναλόγως. Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει οχλοκρατία σήμερα, αλλά σίγουρα κάποιος μπορεί να τη χρησιμοποιήσει. Σε ένα άλλο σημείο λέγεται ότι κανείς μπορείς πλανέψει με λόγια τον λαό και να τον φέρει εκεί που θέλει. Αυτά τα αναφέρει ο κήρυκας ως μειονεκτήματα για τη δημοκρατία, λέει, «την πόλη μου εμένα ένας την κυβερνά, όχι ο όχλος».

–Γιατί πιστεύεις ότι οι «Ικέτιδες» έχουν ανέβει ελάχιστες φορές;

–Ειλικρινά, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί να μην ανεβαίνει αυτή η τραγωδία. Είναι ένα σύγχρονο έργο, που είναι ύμνος στη γυναίκα, στη δύναμή της, στη γυναικεία φύση και υπόσταση. Πραγματικά, δεν μπορώ να σκεφτώ έναν λόγο που δεν ανεβαίνει.

Εξυψώνεται το ήθος

–Είναι μία τραγωδία που εξυψώνει το ηθικό ή το ήθος; Από τη μία έχουμε τους Αθηναίους, τους δίκαιους και δημοκράτες και από την άλλη τους Θηβαίους τους ασεβείς.

–Το ήθος. Ο Θησέας κάνει ό,τι κάνει γιατί είναι το σωστό και οφείλει να πράξει έτσι, αλλά το κάνει ως ένα στάδιο ενηλικίωσης του ιδίου και σε μία στιγμή που το ήθος του μπαίνει μπροστά από όλα τα αξιώματα που κατέχει ή τους άθλους του. Είναι, λοιπόν, το ήθος που εξυψώνεται.

–Σήμερα, Χάρη, ποια θα έλεγες ότι είναι τα ιερά δίκαια που παραβιάζονται;

–Ζούμε σε μια εποχή και σε έναν πλανήτη όπου παραβιάζονται συνεχώς ιερά δίκαια. Είτε αυτά είναι σε εμπόλεμες περιοχές, όπου έχουμε μεταξύ άλλων και τους άταφους νεκρούς, είτε σε περιοχές όπου παραβιάζονται τα δίκαια των προσφύγων για παράδειγμα. Πρόσφατο δε παράδειγμα η περίπτωση της Γερμανίδας ακτιβίστριας, η οποία θέλησε να βρει μία γη για κάποιους ανθρώπους, και δεν της επιτρεπόταν, ο Ιταλός πρωθυπουργός λειτούργησε ως άλλος Κρέοντας. Οι άνθρωποι, επίσης, παραβιάζουμε τα ιερά δίκαια της φύσης, που στο τέλος είναι εις βάρος μας.

–Ακούγεται κοινότυπο το πόσο επίκαιρος είναι ο λόγος των τραγικών…

–Αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που κάνει αυτά τα κείμενα τόσο σπουδαία. Έχουν γραφεί πριν από χιλιάδες χρόνια και παραμένουν σημερινά και οι ιστορίες τους χρησιμοποιούνται ακόμα από τους σύγχρονους συγγραφείς για να αναπτύξουν σύγχρονες θεματικές. Μοιάζει σαν να τα έχουν πει όλα.

–Αυτή η συγχρονία των κειμένων σε βοηθάει ως ηθοποιό;

–Οι ρόλοι που καλούμαστε να υποδυθούμε, όπως έχει ειπωθεί από μεγάλους δασκάλους, δεν είναι ρόλοι, είναι ιδέες και εσύ ως ηθοποιός καλείσαι να επικοινωνήσεις αυτές τις ιδέες μέσω του ρόλου, του χαρακτήρα του κάθε έργου. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. Δεν υπάρχει κανενός είδους ρεαλισμού, πρέπει να αναχθούν όλα σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο και αυτό απαιτεί επίπονη εργασία, σωματική και πνευματική. Θέλει εν ολίγοις ένα ιδιαίτερο δόσιμο.

–Ποιο θα έλεγες ότι είναι το βασικό μήνυμα στις «Ικέτιδες»;

–Οι «Ικέτιδες» ως έργο δίνουν ένα μάθημα δημοκρατίας, σίγουρα. Πέρα από αυτό, όμως, νομίζω ότι ο Ευριπίδης μέσα από το έργο ένα μήνυμα που περνάει και είναι κοντά στον άνθρωπο είναι να αντιληφθεί ο καθένας μέσα του και να συμφιλιωθεί –αν θες– με όλα τα γυναικεία χαρακτηριστικά που μπορεί να διαθέτει, τη δύναμη της γυναίκας, να τα ενστερνιστεί και να τα χρησιμοποιεί με έναν τρόπο ώστε να τον κάνει πιο ολοκληρωμένο. Όλοι οι ήρωες στις «Ικέτιδες» ακολουθούν μία πορεία ενηλικίωσης και αυτή η περίοδος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την παρουσία και τη διαμεσολάβηση αυτού του θηλυκού στοιχείου. Είναι ένας ύμνος στη γυναίκα αυτό το έργο, οπωσδήποτε.

–Πώς θα περιέγραφες την εμπειρία σου στην Επίδαυρο; Τι παίρνεις μαζί σου φεύγοντας κάθε φορά από το αρχαίο θέατρο;

–Γενικότερα πιστεύω βαθιά ότι το να συμμετέχει κάνεις σε παράσταση αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο είναι σαν να κάνεις πρωταθλητισμό σε υψηλότατο επίπεδο κι αυτό χρειάζεται την ανάλογη ψυχική, πνευματική και σωματική προετοιμασία. Αυτή η συνθήκη σε βοηθά να συνειδητοποιήσεις πολλά πράγματα για τον εαυτό σου και τη σχέση σου με όλα όσα μας περιβάλλουν. Είναι σαν να σου κάνει κάποιος ένα σπουδαίο δώρο, ανεκτίμητο. Κάθε φορά είναι σαν να είναι η πρώτη φορά, δεν συνηθίζεις ποτέ. Ο χώρος έχει μια πολύ ιδιαίτερη ενέργεια, την οποία είναι αδύνατον να μην την απορροφήσει κανείς και όσο πιο ανοικτός είσαι το δώρο αυτό γίνεται ακόμη πιο πολύτιμο. Φεύγοντας από την Επίδαυρο έχεις πάρει τη σκηνική εμπειρία που μπορεί να είναι ένα προχώρημα για τον κάθε ηθοποιό. Ψυχικά και πνευματικά, αν το δεχτείς, έχεις ανέβει ένα σκαλοπάτι.

«Ικέτιδες» του Ευριπίδη

Η τραγωδία «Ικέτιδες» του Ευριπίδη γράφτηκε το 422 π.Χ. και φέρει τον απόηχο της μάχης στο Δήλιο το 424 π.Χ., δύο χρόνια πριν, όταν οι Θηβαίοι –σύμμαχοι της Σπάρτης– νίκησαν τους Αθηναίους και δεν τους άφηναν για μέρες να πάρουν και να θάψουν τους νεκρούς τους και όπως γράφει ο Θουκυδίδης «δεκαεπτά ημέρες από την κατάληψη του Δηλίου μετά τη μάχη, και όταν κατέφθασε ο κήρυκας των Αθηναίων, που δεν ήξερε τι είχε γίνει, ζήτησε τους νεκρούς, όχι πολύ μετά, αμέσως οι Βοιωτοί τους απέδωσαν και τίποτα άλλο δεν είπαν οι Βοιωτοί» (Θουκυδίδης, Δ΄, 101.1). Αυτή είναι και η αφορμή που ο Θουκυδίδης γράφει την τραγωδία του.

Οι μητέρες των Αργείων στρατηγών που έχασαν τη ζωή τους στη Θήβα, πολεμώντας στο πλάι του Πολυνείκη, προσπέφτουν Ικέτιδες στον βωμό της Δήμητρας στην Ελευσίνα. Μαζί τους ο βασιλιάς του Άργους Άδραστος, ο οποίος ήταν και αρχηγός της επίμαχης εκστρατείας. Ζητούν τη βοήθεια του βασιλιά της Αθήνας Θησέα, γιατί οι Θηβαίοι κρατούν τους νεκρούς και δεν επιτρέπουν την ταφή τους, παραβιάζοντας το έθος των Ελλήνων.

Ο Θησέας, ανταποκρινόμενος στο δίκαιο αίτημα, ετοιμάζεται να στείλει μήνυμα στον βασιλιά της Θήβας Κρέοντα, όμως τον προλαβαίνει η άφιξη Θηβαίου Κήρυκα που φέρνει το δικό του μήνυμα στον Αθηναίο βασιλιά: Του ζητάει να διώξει τον Άδραστο και τις μητέρες διαφορετικά θα τους επιτεθούν.

Ο Θησέας οδηγεί τον στρατό της Αθήνας ενάντια στους Θηβαίους και φέρνει στην Ελευσίνα τους νεκρούς στρατηγούς όπου και τους καίουν, προσφέροντάς τους τις πρέπουσες τιμές. Η Ευάδνη σε ένα παραλήρημα ορμά στη φωτιά και καίγεται μαζί με τον άνδρα της Καπανέα. Μητέρες και παιδιά παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής με τις στάχτες των αγαπημένων τους.

Οι παραστάσεις των Ικέτιδων στην Κύπρο:
Αμφιθέατρο Μακαρίου Γ ́, Λευκωσία
11/7, 12/7, 13/7 & 14/7 21:00
Αρχαίο Θέατρο Κουρίου, Λεμεσός
17/7 & 18/7 21:00
Παττίχειο Δημοτικό Αμφιθέατρο, Λάρνακα
20/7 21:00

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Θέατρο-Χορός: Τελευταία Ενημέρωση

X