Στις προσφάτως ανακαινισμένες εγκαταστάσεις του Κέντρου Αριστείας CYENS, στην εντός των τειχών Λευκωσία, εντός δηλαδή του ιστορικού κτιρίου της πρωτεύουσας, που είχε σχεδιάσει ο αρχιτέκτονας Σταύρος Οικονόμου στις αρχές του 1960 και για δεκαετίες στέγασε τη Δημοτική Αγορά, συναντώ την ερευνήτρια δρα Ειρήνη Σχίζα, η οποία έχει εξειδικευτεί στην εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα στον τομέα της Υγείας. Ένα πολύ σημερινό, ερευνητικό πεδίο, που μου κίνησε την περιέργεια. «Ως Κύπρος έχουμε πρωτοτυπήσει στο πεδίο και προσφέρουμε κιόλας know-how σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες», θα μου πει λίγο αργότερα η δρ Σχίζα, σε ένα ντιζαϊνάτο γραφείο, με θέα την απέναντι παραδοσιακή πουρόπετρα «αφού είμαστε από τις πρώτες χώρες της Ευρώπης που έχουμε φτιάξει νομοθεσία για τον ηλεκτρονική Υγεία και τον ηλεκτρονικό φάκελο». Πέρα από μοντέρνες εγκαταστάσεις και σύγχρονη έρευνα, καθώς βλέπω τη δρα Σχίζα να έρχεται προς τα πάνω μου, κατεβαίνοντας την τσιμεντένια σκάλα του ισογείου, αμέσως διαπιστώνω, όσο παλιομοδίτικο κι αν ακουστεί αυτό, ότι σύγχρονη και σημερινή είναι και η εξωτερική της εμφάνιση, αφού μέχρι πρότινος στο άκουσμα των λέξεων Πληροφορική και Προγραμματισμός, στη δική μας τουλάχιστον κοινωνία, είχε κυριαρχήσει ένα συγκεκριμένο ανδρικό στερεότυπο. «Αυτά ανήκουν σε προηγούμενες εποχές», θα συμφωνήσει μαζί μου, χαμογελώντας, επισημαίνοντας πως η κοινότητα των γυναικών στην Πληροφορική συνεχώς μεγαλώνει.
Στην τεχνολογία από μικρό παιδί
Γεννημένη στη Λευκωσία το 1988, όταν ήταν δύο ετών η μικρή Ειρήνη μετακόμισε με την οικογένειά της στην Ινδιανάπολη των ΗΠΑ, λόγω του ότι ο πατέρας της εργαζόταν ως καθηγητής στο εκεί Πανεπιστήμιο. Όταν μετά από λίγα χρόνια επέστρεψαν Κύπρο, ο πατέρας της ήταν ανάμεσα στους θεμελιωτές του τμήματος Πληροφορικής, στο νεοσύστατο, τότε Πανεπιστήμιο Κύπρου. «Λόγω της δουλειάς του, στην παιδική μου ηλικία ζούσαμε στο σπίτι τις τεχνολογικές εξελίξεις καθώς συνέβαιναν. Είχαμε, για παράδειγμα, το πρώτο κινητό τηλέφωνο που κυκλοφόρησε και τον πρώτο υπολογιστή, ερεθίσματα που αναπόφευκτα συνετέλεσαν στο να ασχοληθώ κι εγώ στην πορεία με Πληροφορική».
Με μεταπτυχιακό σε Πολυμέσα, οι επιλογές που είχε για εργασία, όταν το ολοκλήρωσε ήταν σε διαφημιστικές εταιρείες, κάτι, που όπως σημειώνει η Ειρήνη, δεν τη γέμιζε ως άνθρωπο και αποφάσισε να προχωρήσει με διδακτορικό. «Το διδακτορικό μου είχε ως θέμα το οικοσύστημα της ηλεκτρονικής Υγείας στην Κύπρο. Την εποχή που άρχιζα ήταν πολύ hot topic στην Ευρώπη. Αποφάσισα συνεπώς να αποπειραθώ να ερευνήσω σε νομικό, τεχνολογικό αλλά και πολιτικό πλαίσιο, πώς θα μπορούσε να ενταχθεί η ηλεκτρονική Υγεία στη χώρα μας». Τι εννοούμε ακριβώς όταν αναφερόμαστε σε ηλεκτρονική Υγεία, τη ρωτώ. «Εννοούμε την ανοικοδόμηση όλων των πόρων της Υγείας σε ηλεκτρονική μορφή. Όλα τα συστήματα που αφορούν στην Υγεία να γίνουν ψηφιακά και να χρησιμοποιούνται οι νέες τεχνολογίες που βοηθούν στην περίθαλψη».
Από ιατροκεντρική σε πολιτοκεντρική προσέγγιση
Παράλληλα, βασικός στόχος της Ε.Ε. και κατ’ επέκταση της διδακτορικής της διατριβής, συμπληρώνει, ήταν να μετεξελιχθεί η ιατροκεντρική προσέγγιση σε ασθενοκεντρική ή πολιτοκεντρική. «Να τοποθετείται δηλαδή ο πολίτης στο επίκεντρο» εξηγεί η Ειρήνη Σχίζα. «Ένα παράδειγμα έχει να κάνει με τον ηλεκτρονικό φάκελο, που είναι όλα τα δεδομένα, από τα εντελώς απλά μέχρι τα πλέον περίπλοκα, που μπορεί να έχει αποθηκευμένα σε ψηφιακή μορφή οποιοσδήποτε από εμάς για την κατάσταση της υγείας του. Μπορεί κάποιος να θέλει π.χ. να αποθηκεύσει πόσα βήματα έχει κάνει μέσα στη μέρα ή να ταξινομεί τις καθημερινές διατροφικές του συνήθειες, μέσα από το κινητό του τηλέφωνο ή άλλη φορητή συσκευή. Επί της ουσίας, ο ηλεκτρονικός φάκελος απαρτίζεται από πληροφορίες που μπορεί να εισάγει τόσο ο ίδιος ο πολίτης όσο κι ο προσωπικός του γιατρός ή άλλος ειδικός γιατρός που έτυχε κάποια στιγμή να τον περιθάλψει».
«Ένα άλλο παράδειγμα ασθενοκεντρικής προσέγγισης είναι η συνεργασία που έχουμε αναπτύξει ως CYENS με τον οίκο ευγηρίας «Αρχάγγελος Μιχαήλ» στο Καϊμακλί με το να δημιουργούμε προγράμματα εικονικής πραγματικότητας για ασθενείς με Αλτσχάιμερ» προσθέτει και εξηγεί: «Υπάρχουν έξι περίπου φυσικές ασκήσεις που οι ασθενείς με άνοια πρέπει να επαναλαμβάνουν καθημερινά και που τις βρίσκουν ανιαρές. Ερχόμαστε λοιπόν εμείς ως CYENS και φτιάχνουμε προγράμματα που αντικατοπτρίζουν τις έξι αυτές ασκήσεις σε ένα εικονικό περιβάλλον, όπως είναι το περιβόλι τους που τους είναι ευχάριστο. Οι ασκήσεις που μπορεί να κάνουν με αυτό τον τρόπο είναι το να αρπάζουν πορτοκάλια από τα δέντρα, να τσαπίζουν ή απλώς να περπατούν σε ένα ωραίο μέρος στη φύση, όπου έχουν τη δυνατότητα να απολαύσουν μέχρι και κελάηδημα πουλιών».
Ακόμα μια παρεμφερής δράση που πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου είναι η δημιουργία εφαρμογών για να υποβοηθούνται οι φοιτητές της Ιατρικής Σχολής στην ανάπτυξη των κλινικών τους δεξιοτήτων. «Προσωπικά διδάσκω και το μάθημα της ηλεκτρονικής Υγείας στους πρωτοετείς φοιτητές της Σχολής, ένα μάθημα που στοχεύει στο να καταρτίσει τους φοιτητές αναφορικά με την τεχνολογία και τις δυνατότητες που διαχρονικά θα μπορεί να τους παρέχει στην ιατρική πράξη».
«Θησαυρός» ο ηλεκτρονικός φάκελος
Αναφορικά με τη νέα νομοθεσία όπου ως χώρα, σύμφωνα με τη δρα Σχίζα, έχουμε πρωτοπορήσει, πρόκειται, διασαφηνίζει, για τη θεσμοθέτηση του γεγονότος ότι από τη γέννηση μας αποκτούμε ως πολίτες της Κύπρου αυτομάτως ηλεκτρονικό φάκελο, ο οποίος θα μας συντροφεύει σε όλη την πορεία της ζωής μας μέχρι τον θάνατο. «Υπάρχουν χώρες που δεν έχουν αποφασίσει αν αυτό πρέπει να γίνεται με τη γέννησή σου ή αν θα πρέπει να είναι κάτι που θα αποδέχεσαι στην ενηλικίωση. Στην Κύπρο αποφασίστηκε να γίνεται αυτόματα με τη γέννηση». Σε κάθε περίπτωση, ο ηλεκτρονικός φάκελος είναι θησαυρός για τους πολίτες, υπογραμμίζει η δρ Σχίζα.
Μετά από την καθημερινή βαβούρα της δουλειάς και του οκταώρου, ένα τρίωρο στη δημιουργία πηλού την ισορροπεί και την ανταμείβει, καταλήγει η νεαρή ερευνήτρια, φανερώνοντας μια πιο δημιουργική πτυχή του χαρακτήρα της, που συμπεριλαμβάνει επιπροσθέτως την ενασχόλησή της με βίνταζ ρουχισμό που προωθεί μέσω ενός διαδικτυακού, second hand, καταστήματος που διατηρεί στο Instagram. «Νομίζω ότι πρέπει να καλλιεργούμε όλες τις πτυχές του εγκεφάλου μας. Αυτό το πιο καλλιτεχνικό κομμάτι είναι ίσως εκείνο που θα μου δώσει το έναυσμα για την επόμενη μέρα μου», καταλήγει.
