ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
ΚΛΕΙΣΙΜΟ
 

Η επόμενη ημέρα στο Καζακστάν

H επέμβαση της Ρωσίας - επί του εδάφους - δείχνει μεν σημάδια αποκλιμάκωσης αλλά εμπεριέχει σειρά ρίσκων και δημιουργεί ανησυχίες στη Δύση για την ρωσική «πίσω αυλή»

Του Γιάννη Ιωάννου

Του Γιάννη Ιωάννου

Η κρίσιμη εβδομάδα της πολιτικής αστάθειας του Καζακστάν δεν έχει αλλάξει μόνο την χώρα, ίσως για πάντα, αλλά υπενθυμίζει και την μοίρα των χωρών του μετασοβιετικού χώρου της κεντρικής Ασίας. Μιας σειράς χωρών που βίωσαν την σοβιετική εμπειρία διαφορετικά από τις χώρες του νότιου Καυκάσου, των Βαλκανίων ή της Βαλτικής. Το τι συμβαίνει στη χώρα αποπειραθήκαμε να εξηγήσουμε εδώ. Και η αντοχή του καθεστώτος Nazarbayev (σ.σ. περί αυτού πρόκειται όσον αφορά τον έλεγχο των δομών εξουσίας και του πλούτου στη χώρα παρά την αλλαγή παραδείγματος στην εξουσία) δείχνει να δικαιώνει την ανάλυση για μια χώρα με ξεχωριστή σημασία για την Ρωσία, την Δύση και την ΕΕ αλλά και την Κίνα, στο κρίσιμο σταυροδρόμι Δύσης-Ανατολής.

Μετά από μια εβδομάδα συγκρούσεων, χάους και τυφλής βίας οι διαμαρτυρίες στην 9η μεγαλύτερη χώρα του κόσμου (σ.σ. για να αναλογιστεί κάποιος το μέγεθος αρκεί να συνειδητοποιήσει πως το Καζακστάν έχει την έκταση, συνδυαστικά, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Πολωνίας, όλων των χωρών της κεντρικής Ευρώπης, της Ρουμανίας και των μισών Βαλκανίων και της μισής Ιταλίας) δείχνουν να περιορίζονται γεωγραφικά στην επαρχία του Αλμάτι –όπου η κυβέρνηση της χώρας υπό τον Tokayev διέταξε χθες την χρήση πραγματικών πυρών τόσο από τις δυνάμεις ασφάλειας όσο κι από τις συνδυασμένες δυνάμεις του CSTO (Collective Security Treaty Organization) –με την Ρωσία στην ηγεσία μιας προσπάθειας που λόγω και της έντασης στο Ουκρανικό μονοπωλεί στο διεθνή Τύπο και την ανάλυση.

Τι να αναμένουμε

Η κρίση στο Καζακστάν αντικατοπτρίζει τόσο εσωτερικές δυναμικές εντός της κυβέρνησης της χώρας όσο κι αποτελεί μια εξέλιξη με ευρύτερες γεωπολιτικές προεκτάσεις. Ήδη οι τιμές του πετρελαίου, η αβεβαιότητα για την παραγωγή ουρανίου και το πως η χώρα συμβάλλει στο mining κρυπτονομισμάτων παγκοσμίως ανέδειξε την σημασία του να μην υπάρξει ευρύτερη αποσταθεροποίηση. Πτυχή που παρά το χάος και τους εκατοντάδες νεκρούς ευθυγράμμισε την διεθνή αντίδραση τόσο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας όσο και στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πως την επόμενη ημέρα η χώρα θα εισέλθει σε μια εσωτερική διαβούλευση προκειμένου να υπάρξει πολιτική μετάβαση ή να ικανοποιηθούν οι τεράστιες εσωτερικές αντιφάσεις είναι κάτι που κρίνεται ως πολύ πρώιμο για να απαντηθεί με ακρίβεια. Ωστόσο δεδομένο θεωρείται πως η χώρα δεν θα έχει την μοίρα της Ουκρανίας ή της Συρίας. Κι όσο αντιφατικό κι αν ακούγεται πως την «ειρηνευτική αποστολή» επί του εδάφους την διευθύνει η Ρωσία ή πως οι Ταλιμπάν (!) του Αφγανιστάν συνέστησαν διαβούλευση, αυτό που καθίσταται σαφές είναι πως η ρωσική επέμβαση στα πλαίσια του CSTO αποκτά, υπό το βάρος των εξελίξεων, ξεχωριστή σημασία. Δεν είναι ωστόσο, ακόμη τουλάχιστον, καθοριστική επί των εξελίξεων.

Η «πίσω αυλή» της Ρωσίας

Οι χώρες του μετασοβιετικού χώρου (post-soviet space) μπορεί να ανήκουν παραδοσιακά στην ζώνη επιρροής της Ρωσίας ως κράτη της «πίσω αυλής» της, ωστόσο διαφέρουν ποιοτικά ως προς τα επιμέρους χαρακτηριστικά:

  • Πολιτικά ως προς την θέση τους μετά την δεκαετία του ’90 ως προς τον εξωτερικό τους προσανατολισμό και τις προκλήσεις ασφάλειας για την Μόσχα
  • Πολιτιστικά και εθνοθρησκευτικά σε σχέση με τις δυναμικές και τα όρια της σεκταριστικής σύγκρουσης. Το Καζακστάν πχ του 70% μουσουλμάνων επί του πληθυσμού του δεν παραπέμπει στην Τσετσενία και το Νταγκεστάν των βίαιων συγκρούσεων του ’90 και της ανάπτυξης του πολιτικού Ισλάμ και της ριζοσπαστικοποίησης αλλά ούτε και στην –εξίσου χριστιανική- Ουκρανία ή Γεωργία (διάβαζε Αμπχαζία ή Βόρεια Οσσετία) ή την φιλοδυτική εμπειρία και πορεία (ΕΕ και ΝΑΤΟ) των τριών κρατών της Βαλτικής μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ
  • Η επιρροή τρίτων χωρών και δη της Κίνας, με κράτη της κεντρικής Ασίας να βρίσκονται στη νευραλγική αρτηρία του «δρόμου του Μεταξιού» υπαγορεύουν και διαφορετική προσέγγιση επί των εξελίξεων από την Μόσχα

Η ρωσική επέμβαση φυσικά και αποδεικνύει πως η Μόσχα παραμένει, περιφερειακά και διεθνώς, ένας πανίσχυρος παίκτης. Η δε χρονική συγκυρία επέμβασής της στο Καζακστάν –με την ένταση στην ανατολική Ουκρανία να αποτελούσε πεδίο παρακολούθησης της επόμενης σύγκρουσης διεθνώς- δικαιολογεί την ανησυχία της Δύσης και δείχνει πως στις περιπτώσεις τόσο της Ουκρανίας όσο και της Λευκορωσίας οι προκλήσεις ασφάλειας για την Δύση παραμένουν σε υψηλό επίπεδο. Ωστόσο αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι πως α. η Μόσχα επιλέγει πως θα επέμβει και το modus operandi της σε σχέση με την βία και β. για να γενικευτεί η σύγκρουση μεταξύ Καζακστανών διαδηλωτών και των δυνάμεων του CSTO πρέπει να καταρρεύσει παντελώς το security apparatus της χώρας, σενάριο που μέχρι στιγμής δείχνει να μην επιβεβαιώνεται. Συνεπώς η επέμβαση της Ρωσίας στο Καζακστάν ναι μεν απορρέει από την realpolitik του ρίσκου από μια μη επέμβαση, ιδίως σε σχέση με την Κίνα, από την άλλη ωστόσο αποστέλλει και το σινιάλο προς την Δύση πως η Μόσχα μπορεί να διαβουλευτεί –και για αυτό το λόγο, ακριβώς, Μπάιντεν και Πούτιν στην επόμενή τους συνομιλία θα συζητήσουν και για το Καζακστάν πέραν της Ουκρανίας. Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως ο επικεφαλής της ρωσικής αποστολής, στρατηγός Andrey Serdyukov (Андрей Сердюков) ήταν ο στρατιωτικός που το 2014 διεύθυνε την επιχείρηση απόσχισης της Κριμαίας. Επιχείρηση που συνέβη λόγω των γνωστών «πράσινων ανθρώπων» σχεδόν αναίμακτα –και που ίσως δείχνει πως η ρωσική επέμαβαση στο Καζακστάν θα εξελιχθεί πιο «υβριδικά» με τρόπο ώστε να μην «τριγκάρει» περαιτέρω βία.

Επιπλέον, σε σχέση με το πως το Καζακστάν, που ουσιαστικά προσκάλεσε τον CSTO να επέμβει για αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στην χώρα, θα κινηθεί το επόμενο διάστημα αναφορικά με τον άξονα Δύση, Ρωσία ή Κίνα, η πρόσφατη εμπειρία του Κιργιστάν δίνει την απάντηση. Παρά τις αλλαγές καθεστώτος που επισυνέβησαν τα τελευταία χρόνια η εξωτερική πολιτική της χώρας παρέμεινε «πολυδιανυσματική» (multivectoral foreign policy) τηρώντας τις ισορροπίες μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου –και διατηρώντας μια λειτουργική σχέση με την Δύση (ΗΠΑ κι ΕΕ). Βέβαια η δυναμική σε σχέση με πόσο φιλορωσική πολιτική εφεξής θα ακολουθήσει το Καζακστάν μένει να διαφανεί στη πράξη με την Μόσχα να μην αποκλείει μια «φιλελευθεροποίηση» της χώρας μιας και η κρίση στο Καζακστάν έχει καταστεί πλέον... διεθνή με τα όλα της.

Αντί επιλόγου

To επίπεδο της βίας στο Αλμάτι θα κρίνει και την επόμενη ημέρα για την χώρα. Στην οποία η κακιστοκρατία, ο παράνομος πλουτισμός και η διαφθορά, ο αυταρχισμός και ένα crony σύστημα ελεύθερης αγοράς διαδέχτηκαν την για πολλές δεκαετίες ιστορική εμπειρία του συστήματος της Σοβιετικής Ένωσης. Χαρακτηριστικά που επίσης ταυτίστηκαν με τις πολιτικές ελίτ της χώρας και τον τρόπο διακυβέρνησής της για πάνω από τρεις δεκαετίες. Ωστόσο αν το Καζακστάν ξεπεράσει την τρέχουσα κρίση -σε βάρος μιας ευρύτερης αποσταθεροποίησης- κάτι τέτοιο θα συμβεί και λόγω μεγεθών εξέλιξη που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως περιπτωσιολογία. Ότι συνέβη πάντως μέχρι στιγμής αφήνει ένα ισχυρό προηγούμενο και για την χώρα αλλά και για τις υπόλοιπες χώρες με παρεμφερείς ιστορικές εμπειρίες από την εποχή των χανάτων της ευρασιατικής στέπας μέχρι την σύγχρονη εμπειρία της του υπαρκτού σοσιαλισμού υπό την ΕΣΣΔ.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Του Γιάννη Ιωάννου

Κόσμος: Τελευταία Ενημέρωση