Εν ονόματι του πολιτισμού

Μεγάλωσα με τον πατέρα μου να μου απαγγέλει –ακόμα και σε ηλικία που δεν ήμουν σε θέση να κατανοήσω– στίχους από ποιητές και να μου αναλύει τους πίνακες του Διαμαντή και του Χριστόφορου Σάββα. Θυμάμαι πως στην εφηβεία μου μου έφερνε τόμους βιβλίων περί τέχνης και πολιτισμού, σε μια αγωνία του να με «εξοπλίσει» με τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να μη φυλακίσω το πνεύμα μου σε οτιδήποτε δεν συνιστά ουσία. Ήταν φορές, ομολογώ, που όλα αυτά μου έπεφταν κάπως βαριά, με υποψίαζαν δηλαδή πιο νωρίς από ό,τι θα ήθελα για εκείνα που κρύβονται κάτω από την επιφάνεια.

Όταν αργότερα αποφάσισα να γίνω δημοσιογράφος ο λόγος δεν ήταν για να διερευνώ σκάνδαλα ή για να ξετρυπώνω την πρώτη είδηση. Αγωνία μου ήταν να συναντήσω ανθρώπους του πνεύματος και να κλέψω από αυτούς χρήσιμες συνειδητοποιήσεις που τους χάρισε το δικό τους παίδεμα με τις λέξεις και τα χρώματα, στην αναζήτηση του νοήματος της ύπαρξής μας. Ήθελα να μάθω αν όντως τα χρώματα του Διαμαντή ή οι λέξεις του Μόντη ή οι Βιολέτες του Λειβαδίτη θα με βοηθούσαν να ζήσω πιο ουσιαστικά ή αν τελικά όλη αυτή η «περιουσία» θα με καθιστούσε στο περιθώριο ενός συστήματος που δεν ευνοεί την ελευθερία του πνεύματος, αλλά στοχεύει στην «υποδούλωσή» του προκειμένου να μην απειλείται το βασίλειο της μέτριας σκέψης και της μέτριας «ευτυχίας». Και η πραγματικότητα είναι πως μέσα από αυτές τις συναντήσεις έμαθα πολλά, εκτιμώντας τελικά πως ο πολιτισμός και η ανύψωση του πνεύματος είναι ο μόνος τρόπος για να μεταπλάθεις τη συνείδηση και τη σκέψη σου προκειμένου να ζήσεις σύμφωνα με ό,τι σε συνιστά και όχι με ό,τι υπαγορεύει η μάζα. Και ίσως το κυριότερο που έμαθα είναι πως ο πολιτισμός απαιτεί σεβασμό γιατί προκειμένου να υπάρχει παιδεύτηκαν άνθρωποι πληρώνοντας το βαρύ τίμημα μιας συνεχής σύγκρουση με τη «μέτρια» πραγματικότητα. Γιατί τα γράφω όλα αυτά;

Για τον απλούστατο λόγο ότι δεν πρέπει να ανεχόμαστε πλέον να ασκούνται μικροπολιτικές εν ονόματι του πολιτισμού και να μας σερβίρεται αυτή η έννοια σαν όραμα πολιτικών που εμπράκτως και καθημερινά αποδεικνύουν ότι δεν αναγνωρίζουν ούτε την αξία, αλλά ούτε και τη σημασία της. Αν όντως τη γνώριζαν τότε πρώτοι αυτοί θα διέγραφαν από τις πολιτικές τους πρακτικές που πόρρω απέχουν από τη βαθύτερη έννοια του πολιτισμού. Όπως, επίσης, θα ήταν σε θέση να διακρίνουν πως ο τρόπος που ασκούν την πολιτική και ο τρόπος με τον οποίο υποτιμούν τη νοημοσύνη μας δεν συμβαδίζει σε καμία περίπτωση με τη βαθύτερη ουσία του πολιτισμού. Ας γίνω όμως πιο συγκεκριμένη: Δεν μπορεί π.χ. ο κ. Αβέρωφ να επιμένει πως η καταψήφιση του προϋπολογισμού του ΡΙΚ έχει να κάνει με τη βαθύτερη αγωνία του ιδίου και του κόμματος του για μια ραδιοτηλεόραση που να προάγει τον πολιτισμό μας. Και μη βιαστείτε να του αποδώσετε δικαιολογητικά, γιατί το θέμα εδώ δεν έγκειται στα κακώς έχοντα της κρατικής μας ραδιοτηλεόρασης (τα οποία βεβαίως και υπάρχουν και τα οποία δεν είναι πρόσφατα, αλλά αποτέλεσμα της παρεμβατικότητας των εκάστοτε κυβερνώντων) αλλά στο ποιοι εν ονόματι του πολιτισμού έχουν το θράσος να ασκούν τη μικροπολιτική τους. Διότι αν πράγματι ο κ. Αβέρωφ ενδιαφερόταν για τον πολιτισμό, τότε δεν θα ανεχόταν πολλούς από τους βουλευτές του κόμματος του να υποβαθμίζουν τη γλώσσα και τη σκέψη μας, όπως δεν θα ανεχόταν την υποβάθμιση της πολιτικής σε ένα επίπεδο σαπουνόπερας. Παραφράζοντας, λοιπόν, έναν από τους στίχους του Κώστα Μόντη που λέει «αν δεν είχες τίποτα να πεις γιατί ενόχλησες τις λέξεις» θα συμβούλευα και τον κ. Αβέρωφ και τους λοιπούς ασκούντες την πολιτική να πάψουν πια να ενοχλούν τη λέξη πολιτισμός, αν μη τι άλλο από σεβασμό προς τους ανθρώπους που την υπηρέτησαν και την υπηρετούν πληρώνοντας το τίμημα.